Jacek Gudowski
sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku
Wyłączenie sądu jako organu wymiaru sprawiedliwości – nowa instytucja w prawie procesowym cywilnym i karnym
Autor analizuje funkcje art. 441, 442 i 481 dodanych do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1469 ze zm.), wykazując, że jakkolwiek ulokowane zostały wśród przepisów o właściwości sądu i o wyłączeniu sędziego, to w rzeczywistości wprowadzają do postępowania cywilnego nieznaną wcześniej instytucję wyłączenia sądu jako organu wymiaru sprawiedliwości. Na podstawie art. 552 i 558 Kodeksu postępowania karnego w związku z art. 442 Kodeksu postępowania cywilnego wyłączenie to dotyczy także postępowania karnego w sprawach o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie lub bezpodstawne aresztowanie i tymczasowe zatrzymanie, a także dookreśla funkcję art. 37 Kodeksu postępowania karnego jako przepisu normującego wyłączenie sądu, a nie tylko właściwość tzw. delegacyjną.
Słowa kluczowe: wyłączenie sądu, wyłączenie sędziego, właściwość sądu
Jacek Gudowski
retired judge of the Supreme Court
Exclusion of a court as an authority of the judiciary – a new institution in civil and criminal procedural law
The author analyses the functions of Articles 441, 442 and 481 which were added to the Civil Procedures Code by the Act amending the Civil Procedures Code and certain other acts of 4 July 2019 (Journal of Laws, item 1469, as amended), demonstrating that, although they are positioned among the provisions on the jurisdiction of the court and on the exclusion of a judge, they actually introduce a previously unknown institution of the exclusion of the court as an authority of the judiciary into civil proceedings. Pursuant to Article 552 and 558 of the Criminal Procedures Code in connection with Article 442 of the Civil Procedures Code, this exclusion also applies to criminal proceedings in cases for compensation and redress for wrongful conviction or groundless arrest and temporary detention, as well as completing the function of Article 37 of the Criminal Procedures Code as a provision regulating the exclusion of the court, and not only the so-called delegation jurisdiction.
Keywords: exclusion of a court, exclusion of a judge, a court’s jurisdiction
Bibliografia / References
Allerhand M., Nieważność czynności sędziego i tegoż usunięcie [w:] Polska procedura cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniem, Warszawa 1928.
Amielańczyk K., Zawrot J., Nemo iudex in causa sua. Wyłączenie sędziego w polskim postępowaniu cywilnym [w:] Księga Jubileuszowa Profesora Sławomira Dalki, red. Z. Szczurek, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2011/26.
Artymiuk T., Przekazanie sprawy z sądu miejscowo właściwego do innego sądu równorzędnego (art. 37 k.p.k.) w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Studia i Analizy Sądu Najwyższego” 2007/1.
Bojarski W., Dajczak W., Sokala A., Verba iuris. Reguły i kazusy prawa rzymskiego, Toruń 2007.
Borkowski G., Wyłączenie sędziego a bezstronność sądu w świetle standardów międzynarodowych [w:] Podmioty w postępowaniu cywilnym, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2018.
Borodziuk M., Zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji w postępowaniu cywilnym, „Prokuratura i Prawo” 2021/2.
Chwalibóg H., Wykład kodexu postępowania cywilnego, t. 1, Warszawa 1874.
Cieślewicz N., Dmowski J., Glanc-Żabiełowicz M., Nawrot O., Opalski J., Sykuna S., Zajadło J. (red. nauk.), Zeidler K., Łacińska terminologia prawnicza, Warszawa 2020.
Cioch P., Odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niesłusznego skazania, Warszawa 2007.
Denning A., The Discipline of Law by Lord Alfred Denning, Londyn 1979.
Derlatka J., Wyłączenie sędziego w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2016.
Drozdowicz K., Zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji w postępowaniu rozpoznawczym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2020/29.
Dziurda M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2019.
Dziurda M., Szczególna zdolność sądowa, Warszawa 2019.
Feliga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Art. 1–50539, red. T. Szanciło, Warszawa 2019.
Gajda E., Lubińska B., Łacińska terminologia prawnicza. Ignorantia iuris nocet, red. E. Gajda, Toruń 2014.
Grajewski J., Przebieg procesu karnego, Warszawa 2004.
Grzeszczyk W., Właściwość miejscowa sądu z delegacji ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 37 k.p.k.), „Prokuratura i Prawo” 2000/9.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2019.
Gudowski J., „Inny skład” sądu pierwszej instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy, „Palestra” 1989/11–12.
Gudowski J., Cywilnoprawna odpowiedzialność sędziego (z uwzględnieniem aspektów historycznych i prawnoporównawczych) [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005.
Hofmański P., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 1–296, t. 1, red. P. Hofmański, Warszawa 2011.
Jasiński W., W kwestii zasadności uregulowania katalogu stron postępowania w przedmiocie odszkodowania za niesłuszne pozbawienie wolności, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2021/1.
Kala D., Klubińska M., Odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie oraz niesłuszne stosowanie środków przymusu procesowego – analiza trybu i zasad dochodzenia roszczeń, „Przegląd Sądowy” 2016/1.
Kmiecik Z.R., Wyłączenie pracownika organu od udziału w ogólnym postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2020.
Korzonek J., Przyczynki do polskiego procesu cywilnego. Wyłączenie sędziego, Kraków 1931.
Kościółek A., Model zażalenia w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4 lipca 2019 r., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2020/29.
Krzymuski E., Wykład procesu karnego, Kraków 1922.
Kunicki I., Skład sądu orzekającego w znaczeniu jakościowym w procesie cywilnym [w:] Nowelizacja postępowania cywilnego. Wpływ zmian na praktykę sądową, red. M. Białecki, S. Kotas-Turoboyska, F. Manikowski, E. Szczepanowska, Warszawa 2021.
Kwiatkowski Z., Właściwość sądów powszechnych w sprawach karnych [w:] System prawa karnego procesowego, red. P. Hofmański, t. 5, Sądy i inne organy postępowania karnego, red. Z. Kwiatkowski, Warszawa 2015.
Litewski W., Rzymski proces cywilny, Warszawa–Kraków 1988.
Lyons D., Etyka i rządy prawa, tłum. P. Maciejko, Warszawa 2000.
Malysz P.J., Nemo iudex in causa sua as the Basis of Law, Justice, and Justyfication in Luther’s Thought, “Harvard Theological Review” 2007/3.
Marszał K., Proces karny, Katowice 2013.
Masznicz R.E., Przekazanie sprawy ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 37 k.p.k.), „Prokuratura i Prawo” 2007/7–8.
Miklaszewski W., Wykład postępowania cywilnego rzymskiego w zarysie historycznym, Warszawa 1885.
Misztal-Konecka J., Zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne wykonanie środka zabezpieczającego lub niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie wykonane w zakładzie psychiatrycznym, „Prokuratura i Prawo” 2018/10.
Palmirski T.: Iudex qui litem suam fecit. Z problematyki cywilnoprawnej odpowiedzialności sędziego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003/1.
Piotrowski R., O uchylaniu osób sądowych [w:] Księga Pamiątkowa ku uczczeniu pięćdziesięcioletniego jubileuszu pracy sędziowskiej Prezesa Lwowskiego Sądu Apelacyjnego Adolfa Czerwińskiego, Lwów 1926.
Rafacz J., Dawny proces polski, Warszawa 1925.
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, tłum. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa 1994.
Reiwer R., Wyłączenie sędziego w procesie cywilnym, Warszawa 2016.
Romańska M., Zażalenie po nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 r. a zasada dwuinstancyjności i zaskarżalności orzeczeń w postępowaniu cywilnym [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 r., red. S. Cieślak, „Jurysprudencja” 2020/14.
Rupniewski M., Elementy kreacjonizmu i determinizmu prawnego w nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 r. [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 r., red. S. Cieślak, „Jurysprudencja” 2020/14.
Rylski P., Postępowanie pojednawcze jako autonomiczny sposób dochodzenia roszczeń [w:] Ius est a iustitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, M. Tomalak, Warszawa 2017.
Rylski P., Zażalenie dewolutywne a zażalenie poziome w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Shauer F., English Natural Justice and American Due Process. An Analytical Comparison, “William & Mary Law Review” 1976–1977/1.
Siedlecki W., Glosa do postanowienia SN z 23.09.1965 r., II PO 5/65, „Nowe Prawo” 1966/4.
Skrętowicz E., Iudex inhabilis i iudex suspectus w polskim procesie karnym, Lublin 1994.
Skrętowicz E., Podstawy wyłączenia sędziego z mocy prawa w świetle orzecznictwa i doktryny, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1969/11.
Sobczak J., Odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub oczywiście niesłuszne aresztowanie w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Palestra” 1985/11.
Stachowiak S., Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie w kodeksie postępowania karnego, „Państwo i Prawo” 1999/1.
Steinborn S. [w:] J. Grajewski, P. Rogoziński, S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, LEX 2016.
Stępkowski A., Maksymy prawne na Wyspach Brytyjskich [w:] Łacińskie paremie w europejskiej kulturze prawnej i orzecznictwie sądów polskich, red. W. Wołodkiewicz, J. Krzynówek, Warszawa 2001.
Sucheni-Grabowska A., Sejm w latach 1540–1587 [w:] Historia sejmu polskiego, t. 1, red. J. Michalski, Warszawa 1984.
Świecki D. [w:] B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, D. Świecki, Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz aktualizowany, LEX 2021.
Świeczkowski J., Względna dewolutywność zażalenia w postępowaniu cywilnym (zagadnienia wybrane), „Gdańskie Studia Prawnicze” 2017/38.
Tobor Z., Bezstronność sędziego, „Przegląd Sądowy” 2005/6.
Tobor Z., Pietrzykowski T., Bezstronność jako pojęcie prawne [w:] Prawo a wartości. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Nowackiego, red. Z. Tobor, I. Bogucka, Kraków 2003.
Tobor Z., Pietrzykowski T., Roszczenie do bezstronności [w:] Filozofia prawa wobec globalizmu, red. J. Stelmach, Kraków 2003.
Volumina Constitutionum, t. 2, cz. 1, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 2005.
Volumina Legum. Prawa, konstytucye y przywileje Krolestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymach koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego Seymu uchwalone, volumen IX, Kraków 1889 (przedruk z egzemplarza udostępnionego przez Bibliotekę Narodową w Warszawie, Warszawa 1980).
Walasik M., Zastosowanie art. 442 Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Waśkowski E., O projekcie kodeksu procedury cywilnej. Wyłączenie sędziów, „Palestra” 1928/9–10.
Waśkowski E., System procesu cywilnego, t. 1, Wstęp teoretyczny. Zasady racjonalnego ustroju sądów i procesu cywilnego, Wilno 1932.
Zabłocki S., Korzenie instytucji wyłączenia sędziego [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010.
Zabłocki S., Przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi równorzędnemu ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości, „Przegląd Sądowy” 1994/7–8.
Zaborowska P., Delegacyjna właściwość sądu ze względu na „dobro wymiaru sprawiedliwości” w postępowaniu cywilnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2020/29.
Zarębski R., Reprezentacja materialna i procesowa Skarbu Państwa – jednostek organizacyjnych sądownictwa powszechnego, „Przegląd Sądowy” 2008/10.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Zażalenie [w:] System prawa procesowego cywilnego, red. T. Ereciński, t. 3, cz. 1. Środki zaskarżenia, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
dr Grzegorz Borkowski
sędzia
udział w autorstwie tekstu – 50%
dr hab. Katarzyna Gajda-Roszczynialska
adiunkt, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski, sędzia
ORCID: 0000-0001-8245-9023
udział w autorstwie tekstu – 50%
Prawidłowość procesów nominacyjnych a prawo do sądu ustanowionego ustawą. Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowiek z 19.12.2020 r., Ástráðsson przeciwko Islandii – cz. 1
Pierwsza część artykułu ukazuje, w jaki sposób określenie „sąd ustanowiony ustawą” jest rozumiane poprzez poszczególne organizacje międzynarodowe oraz jakie jest podejście do tego pojęcia przyjęte w orzecznictwie różnych trybunałów międzynarodowych (np. Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Trybunału EFTA). Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Wielkiej Izby w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii nie pozostawia wątpliwości, że sąd jest ustanowiony ustawą wtedy, gdy jest ustanowiony zgodnie z przepisami prawa krajowego oraz ze standardami europejskimi. Co więcej, do uznania, że sąd został ustanowiony zgodnie z ustawą (co stanowi odrębne prawo w rozumieniu Konwencji), niezbędnym czynnikiem jest stwierdzenie prawidłowości procesu nominacyjnego.
Słowa kluczowe: prawo do sądu, sąd ustanowiony ustawą, zasada praworządności niezależność, niezawisłość, prawidłowość procesów nominacyjnych
Dr Grzegorz Borkowski
judge
commitment to the preparation of the article – 50%
Dr hab. Katarzyna Gajda-Roszczynialska
assistant professor, Faculty of Law and Administration, University of Silesia, judge
ORCID: 0000-0001-8245-9023
commitment to the preparation of the article – 50%
Correctness of the nomination processes and the right to a trial in a court established by law. Comments on the judgment of the European Court of Human Rights of 19 December 2020, Ástráđsson v. Iceland – part 1
The first part of the article presents the way in which the notion of ‘a court established by law’ is understood by individual international organizations. It also shows the approach to the notions accepted in the judgments of various international courts (e.g. European Court of Human Rights, Court of Justice of the European Union, EFTA Court). The European Court of Human Rights in the judgment of the Grand Chamber in Guðmundur Andri Ástráðsson v Iceland leaves no doubt that the court is established by law when it is established in accordance with domestic law and European standards. Furthermore, the regularity of the nomination process of judges is a necessary factor when examining whether the court was established by law (which constitutes a separate right in the meaning of the Convention).
Keywords: right to a trial, a court established by law, rule of law, independence, impartiality, correctness of the nomination process
Bibliografia / References
Barak A., The Judge in a Democracy, Princetone 2006.
Barcik J., Niezawisłość sędziowska jako wartość konstytucyjna Unii Europejskiej – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 27.02.2018 r., C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/5.
Barcik J., Ochrona praworządności w Radzie Europy i Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem niezależności sądów i niezawisłości sędziów, Warszawa 2019.
Barents R., Remedies and Procedures before the EU Courts, Alphen aan den Rijn 2016.
Battaglia F., The Selection of Judges and Advocate-General at the Court of Justice of the European Union: The Role of the Panel Established Under Art. 255 TFEU [w:] Judicial Power in Globalized World. Liber Amicorum Vincent De Gaetano, red. P.P. de Albequerque, K. Wojtyczek, Springer Nature Switzerland 2019.
Bobek M., The Court of Justice of the European Union [w:] The Oxford Handbook of European Union Law, red. D. Chalmers, A. Arnull, Oxford 2015.
Borkowski G., Europejskie standardy powoływania na stanowisko sędziowskie w świetle najnowszego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Głos Prawa” 2020/2(6), t. 3.
Borkowski G., Judicial Independence in the Light of Art. 6 of the European Convention of the Human Rights- Selected Aspects, Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie, OL PAN 2014.
Borkowski G., Przegląd opinii Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) [w:] Granice niezawisłości sędziów i niezależności sądów?, red. G. Borkowski, Warszawa–Toruń 2016.
Borkowski G., Rada Konsultacyjna Sędziów Europejskich (CCJE) i jej działalność na rzecz przestrzegania niezawisłości sędziów i niezależności sądów, „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/2.
Bosek L., Żmij G., Uwarunkowania prawne powoływania sędziów w Europie w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12.03.2019 r., 26374/18, Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii przeciwko Islandii, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/7.
Brodecki Z., Koncewicz T.T., „Wspólnotowa rozumność” w Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich [w:] Rozumność rozumowań prawniczych, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 2008.
Buhlmann A., Kunz R., Confidence in the judiciary: Comparing the independence and legitimacy of judicial systems, “West European Politics” 2011/34 (2).
Canivet G., M. Andenas, D. Fairgrieve (red.), Independence, Accountability and the Judiciary, London 2006.
Cann D.M., Yates J., Homegrown institutional legitimacy; Assessing citizens’ diffuse support for State Courts, “American Politics Research” 2008/36 (2).
Car S., Sposób powoływania sędziów, „Gazeta Sądowa Warszawska” z 2.08.1926 r., nr 30–31.
Coutron L., Observations à l'arrêt du 27 février 2018, Associação Sindical dos Juízes Portugueses contre Tribunal de Contas, affaire C-64/16, “Jurisprudence de la CJUE 2018. Décisions et commentaires” 2019/4.
Coutron, L., Chronique de jurisprudence de la Cour de justice de l'Union européenne (2018), “Revue du droit public et de la science politique en France et à l'étranger” 2019/5.
Curtin D., Weimer M., The Court of Justice of the European Union. Supranational adjudication and accountability forum [w:] The Law of the European Union, red. P.J. Kuijper, F. Amterbink, Curtin D., de Witte B., McDonnell A., van den Bogaert S., Wolters Kluwer International 2018.
Dąbrowski A., Ustrojowa pozycja sędziego, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2014/1.
Daniel E., Formation de jugement irrégulière, Europe 2018 Mars Commune Nr 3.
Eboe-Osuji Ch., The right to an independent judiciary, w: Judicial management versus independence of judiciary, red. K. Gajda-Roszczynialska, D. Szumiłło-Kulczycka, Warszawa 2018.
Edward D.A.O., Judicial activism – myth or reality? Van Gend en Loos, Costa v. Enel and the Van Duyn family revisited [w:] Legal Reasoning and Judicial Interpretation of European Law. Essays in Honour of Lord Mackenzie Stuart, red. A.I.L. Campbell, I.M. Voyatzi, London 1996.
Engstad N.A., A.L. Froseth, B. Tonder (red.), Independence of Judges, The Hague 2014.
Gajda-Roszczynialska K., Między interesem publicznym a prywatnym: granice władzy sądzenia w postępowaniu cywilnym, cz. 2, Władza sądzenia a interes prawny, „Przegląd Sądowy” 2020/4.
Gajda-Roszczynialska K., Między interesem publicznym a prywatnym: granice władzy sądzenia w postępowaniu cywilny, cz. 1, W poszukiwaniu pojęcia interesu, „Przegląd Sądowy” 2020/3.
Gajda-Roszczynialska K., Pierwsze podejście Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej do zagadnienia dowodów nielegalnych w postępowaniu cywilnym: glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 27.09.2017 r., C-73/16, Peter Puśkar v. Finanćne riaditelstvo Slovenskej republiky, Kriminalny urad finanćnej spravy, „Polski Proces Cywilny” 2019/2.
Gajda-Roszczynialska K., Test sześciu warunków unijnego standardu pojęcia „sądu” a polski wymiar sprawiedliwości: rozważania na kanwie wyroku TSUE z 27.02.2018 r. w sprawie C-64/16 Associaęao Sindical dos Juízes Portugueses, „Iustitia” 2018/2.
Gajewska A., Kilka uwag o niezawisłości sędziowskiej [w:] Trzecia władza. Sądy i Trybunały w Polsce. Materiały Jubileuszowego L Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego Gdynia, 24–26.04.2008 r., red. A. Szmyt, Gdańsk 2008.
García-Valdecasas Dorrego M.H., El Tribunal de Justicia, centinela de la independencia judicial desde la sentencia Associação Sindical dos Juízes Portugueses (ASJP), “Revista española de Derecho Europeo” 2019/72.
Garlicki L., Trybunał strasburski a kryzys polskiego sądownictwa. Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 19.12.2020 r. Ástráðsson przeciwko Islandii, „Przegląd Sądowy” 2021/4.
Garlicki L., Pojęcie i cechy „sądu” w świetle orzecznictwa EKPCz [w:] Trzecia władza. Sądy i trybunały w Polsce, red. A. Szmyt, Gdańsk 2008.
Garlicki L., Ástráðsson a sprawa polska [w:] Ustroje – Prawa Człowieka – Bezpieczeństwo – Integracja Europejska. Księga jubileuszowa z okazji 70. Urodzin Profesora Jerzego Jaskierni, Toruń 2019.
Hamilton A., The judiciary department. Federalist 78. In the Federalist Papers, Nowy Jork, 2009 [1788]
Hamm J.A., Pytlik Zillig L.M., Tomkins A.J., Herian M.N., Bornstein B.H., Neeley E.M., Exploring separable components of institutional confidence, “Behavioral Sciences & the Law” 2011/29.
Keeling D.T., In praise of judicial activism. But what does it mean? And has the European Court of Justice ever practiced it? [w:] Scritti in Onore di G. Federico Mancini, red. C. Gialdino, t. 2, Milan 1998.
Koncewicz T.T., Filozofia europejskiego wymiaru sprawiedliwości. O ewolucji fundamentów unijnego porządku prawnego, Warszawa 2020.
Koncewicz T.T., Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Od „sądowego aktywizmu” do „europejskiej filozofii sądzenia”? [w:] System prawa Unii Europejskiej, t. 3, Wykładnia prawa, red. L. Leszczyński, Warszawa 2019.
Koncewicz T.T., Zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Dynamiczna koncepcja unijnego wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2010;
Krajewski M., Associação Sindical dos Juízes Portugueses: The Court of Justice and Athena’s Dilemma, European Papers, „Journal of the Law and Integration” 2018/1 http://europeanpapers.eu/en/system/files/pdf_version/EP_EF_2018_I_023_Michal_Krajewski_0.pdf
Barcik J., Czy etos trzeciej władzy narusza jej więzi z Państwem Polskim?, „Monitor Konstytucyjny” 25.03.2018 r., http://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/3461.
Kuijer M., The Blindfold of Lady Justice. Judicial Independence and Impartiality in the Light of the Requirements of Art. 6 ECHR, Leiden 2004.
Leloup M., Guðmundur Andri Ástráðsson: the right to a tribunal established by law expanded to the appointment of judges, https://strasbourgobservers.com/2020/12/18/gudmundur-andri-astradsson-the-right-to-a-tribunal-established-by-law-expanded-to-the-appointment-of-judges/
Leloup M., The appointment of judges and the right to a tribunal established by law: The ECJ tightens its grip on issues of domestic judicial organization: Review Simpson, “Common Market Law Review” 2020/4, vol. 57.
Leloup M.. An Uncertain First Step in the Field of Judicial Self – government, ECJ 19 November 2019, Joined Cases C-585/18, C-624/18 and C-625/18, A.K., CP and DO, “European Constitutional Law Review” 2020/4.
Lenaerts K., New Horizons for the Rule of Law Within the EU, „German Law Journal” 2020/21.
Miglio A., Indipendenza del giudice, crisi dello stato di diritto e tutela giurisdizionale effettiva negli Stati membri dell'Unione europea, “Diritti umani e diritto internazionale” 2018/12(2).
Moka-Mubelo W., Reconciling Law and Morality in Human Rights Discourse. Beyond the Habermasian Account of Human Rights, Springer 2017.
Pech L., Dealing with ‘fake judges’ under EU Law: Poland as a Case Study in light of the Court of Justice’s ruling of 26 March 2020 in Simpson and HG, “Reconnect Working Paper” 2020/52020, https://reconnect-europe.eu/wp-content/uploads/2020/05/RECONNECT-WP8.pdf.
Pech L., Polish ruling party’s "fake judges" before the European Court of Justice: Some comments on (decided) Case C-824/18 AB and (pending) Case C-132/20 Getin Noble Bank, EU Law Analiysis, http://eulawanalysis.blogspot.com/2021/03/polish-ruling-partys-fake-judges-before.html.
Pech L., Platon S., Judicial independence under threat:The Court of Justice to the rescue in the ASJP case, “Common Market Law Review” , 55 , nr. 6, 2018.
Pech L., Polish ruling party’s "fake judges" before the European Court of Justice: Some comments on (decided) Case C-824/18 AB and (pending) Case C-132/20 Getin Noble Bank, EU Law Analiysis, http://eulawanalysis.blogspot.com/2021/03/polish-ruling-partys-fake-judges-before.html.
Pescatore P., La légitimité du juge en régime démocratique, “Commentaire” 2000/2 (90).
Safjan M., Prawo do skutecznej ochrony sądowej – refleksje dotyczące wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11.2019 r. w sprawach połączonych C-585/18, C-624/18, C-625/18, „Palestra” 2020/5.
Safjan M., Prawo do skutecznej ochrony sądowej – refleksje dotyczące wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11.2019 r. w sprawach połączonych C-585/18, C-624/18, C-625/18, „Palestra” 2020/5.
Safjan M., Prawo do skutecznej ochrony sądowej – refleksje dotyczące wyroku TSUE z 19.11.2019 r. w sprawach połączonych C-585/18, C–624/18 i C-625/18, „Palestra” 2020/5.
Seibert-Fohr A. (red.), Judicial Independence in Transitional Period, New York 2012.
Simon D., Indépendance des juges, “Europe” 2018/4.
Simon D., Composition du Tribunal de la fonction publique – Note sur l’arrêt Simpson, “Consel Europe” 2020/5.
Singer P., Chronique de jurisprudence, “JurisNews” 2018/6 (3).
Spano R., The rule of law as the lodestar of the European Convention on Human Rights: The Strasbourg Court and the independence of the judiciary, “European Law Journal” 4.02.2021, https://doi.org/10.1111/eulj.12377.
Strong S.I., Judging Judicial Appointments Procedures, “Vanderbilt Journal of Transnational Law” 2020/53.
Suchocka H., Wokół standardów powołania sędziów (z doświadczeń Komisji Weneckiej) [w:] Potentia non est nisi da bonum. Księga pamiątkowa dedykowana Zbigniewowi Witkowskiemu, red. M. Serowaniec, A. Bień-Kacała, A. Kustra-Rogatka, Toruń 2018.
Szwed M., Orzekanie przez wadliwie powołanych sędziów jako naruszenie prawa do sądu w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12.03.2019 r. 26374/18, Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/7.
Taborowski M., A breakthrough judgment: CJEU finds that is has the right to assess the condition of administration of justice in EU countries, https://archiwumosiatynskiego.pl/wpis-w-debacie/przelomowy-wyrok-trybunal-sprawiedliwosci-ue-uznaje-ze-prawo-oceniac-stan-wymiaru-sprawiedliwosci-panstwach-ue/
Tridimas T., The Court of Justice of the European Union [w:] Oxford Principles of European Union Law, red. R. Schütze, T. Tridimas, Oxford 2018.
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.01.2020 r., „Państwo i Prawo” 2020/10.
Tyler T.R., Jackson J., Popular legitimacy and the exercise of legal authority: Motivating compliance, cooperation, and engagement “Psychology, Public Policy, and Law” 2014/20.
Van den Eijnden P.M., AB 2018/220 – HvJ EU 27 februari 2018, C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses /Tribunal de Contas – Noot, Administratiefrechtelijke beslissingen, “Rechtspraak bestuursrecht” 2018/26.
van Dijk F., Perceptions of the Independence of Judges in Europe, Palgave Macmillan,2021.
Vibert F., The rise of the unelected: Democracy and the new separation of powers, Cambridge 2007.
Waśkowski E., O sposobach powoływania na urzędy sędziowskie, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924/42 i 43.
Wrzołek-Romańczuk M., Glosa do wyroku z 1 grudnia 2020 roku wydanego przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii (skarga nr 26374/18), „Iustitia” 2020/4.
prof. dr hab. Joanna Haberko
Katedra Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
ORCID: 0000-0002-2713-3896
Analiza prawna „Kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej przeciw COVID-19” w kontekście realizacji obowiązku informacyjnego o ryzyku
Artykuł zawiera analizę kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej przeciw COVID-19 w kontekście realizacji obowiązków lekarza. Autor podejmuje problematykę udzielania informacji o ryzyku szczepienia i wypełnienie obowiązku lekarza w trakcie lekarskiego badania kwalifikacyjnego. Analizie poddany został formularz zawierający oświadczenie będące zgodą pacjenta na dokonanie szczepienia. Autor analizuje dopuszczalność samodzielnego wypełnienia kwestionariusza przez pacjenta oraz skuteczność podejmowania decyzji i wyrażania zgody na szczepienie. Kluczowy jest problem ryzyka szczepienia i informacji o ryzyku szczepienia oraz informacyjnego samostanowienia. Celem pracy jest sformułowanie postulatów zmiany Kwestionariusza tak, by odpowiadał on zasadom prawa medycznego i chronił interesy pacjentów i lekarzy. Autor ukazuje też instrumenty służące zabezpieczeniu tych interesów.
Słowa kluczowe: pacjent, zgoda, szczepienie, COVID-19, pandemia, ryzyko zabiegu
Prof. Dr hab. Joanna Haberko
Chair of Civil, Commercial and Insurance Law, Faculty of Law and Administration Adam Mickiewicz University, Poznań
ORCID: 0000-0002-2713-3896
Legal analysis of the preliminary screening interview questionnaire before vaccinating an adult against Covid-19 in the context of the obligation to provide information about the risk
The article contains an analysis of the preliminary screening interview questionnaire before vaccinating an adult against Covid-19 in the context of the doctor’s duties. The author addresses the issue of providing information on the risk of vaccinating and fulfilling the doctor’s obligation during the qualifying medical examination. The form containing the patient’s consent to undergo the vaccination has been analysed. The author analyses the admissibility of the patient completing the questionnaire on his own and the effectiveness of decision-making and agreeing to be vaccinated. The key issue is the vaccination risk, information on the vaccination risk and informational self-determination. The objective of the article is to formulate postulates to change the questionnaire so that it complies with the principles of medical law and protects the interests of patients and doctors. The author also presents the instruments used to secure these interests.
Keywords: patient, consent, vaccination, Covid-19, risk of surgery
Bibliografia / References
Augustynowicz A., Budziszewska-Makulska A., Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Warszawa 2010.
Bączyk-Rozwadowska K., Odpowiedzialność cywilna za szkodę wyrządzoną przy leczeniu, Toruń 2013.
Bączyk-Rozwadowska K., Prawo pacjenta do informacji według przepisów polskiego prawa medycznego, „Studia Iuridica Toruniensia” 2011, t. 9.
Bosek L. [w:] Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Komentarz, red. L. Bosek, Warszawa 2021.
Brzeziński T., Zgoda na zabieg diagnostyczny i leczniczy [w:] Etyka i deontologia lekarska, red. T. Kielanowski, Warszawa 1980.
Bujny J., Prawa pacjenta. Między autonomią a paternalizmem, Warszawa 2007.
Drozdowska U., Cywilnoprawna ochrona praw pacjenta, Warszawa 2007.
Drozdowska U., Odpowiedzialność odszkodowawcza za niezawinione skutki obowiązkowych szczepień ochronnych – uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Białostockie Studia Prawnicze” 2014/17.
Dukiet-Nagórska T., Świadoma zgoda pacjenta w ustawodawstwie polskim, „Prawo i Medycyna” 2000/6–7.
Dzienis P., Zgoda pacjenta jako warunek legalności leczenia, „Przegląd Sądowy” 2001/11–12.
Haberko J., Moc wiążąca wzorców umownych, „Przegląd Sądowy” 2007/7–8.
Haberko J. [w:] Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób u ludzi. Komentarz, red. L. Bosek, Warszawa 2021.
Janiszewska B. [w:] Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, red. L. Bosek, Warszawa 2020.
Janiszewska B., Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego. Ujęcie wewnątrzsystemowe, Warszawa 2013.
Liszewska A., Zgoda pacjenta na zabieg leczniczy, „Państwo i Prawo” 1997/1.
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2005.
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2016.
Nesterowicz M., Prawo medyczne. Komentarze i glosy do orzeczeń sądowych, Warszawa 2012.
Pałka K., Świadczenia zdrowotne związane z chorobami zakaźnymi, w tym obowiązkowe i zalecane szczepienia. w: System Prawa Medycznego, Szczególne świadczenia zdrowotne, red. L. Bosek, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Warszawa 2018.
Przyrzeczenie Lekarskie i Kodeks Etyki Lekarskiej z 2.01.2004 r. (wraz ze zmianami uchwalonymi w dniu 20.09.2003 roku przez Nadzwyczajny VII Krajowy Zjazd Lekarzy) – www.bibl.amwaw.edu.pl/kodeks_etyki_2004.htm.
Radwański Z., Wykładnia oświadczeń woli składanych indywidualnym adresatom, Wrocław 1992.
Roszkiewicz J. [w:] Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Komentarz, red. L. Bosek, Warszawa 2021.
Safjan M., Prawo i medycyna, Warszawa 1998.
Skrenty Ż., Obowiązek informowania pacjenta wobec jego prawa do samostanowienia, „Studia Lubuskie” 2015/11.
Sobolewski P. [w:] System Prawa Medycznego, red. M. Safjan, L. Bosek, t. 1, Instytucje prawa medycznego, red. tomu M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2018.
Śliwka M., Prawa pacjenta w prawie polskim na tle prawnoporównawczym, Toruń 2008.
Świderska M. [w:] Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, red. M. Nesterowicz, Warszawa 2009.
Świderska M., Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007.
Tenenbaum M., Zakres autonomii osób fizycznych w możliwości dysponowania komórkami, tkankami i narządami dla celów transplantologicznych za życia oraz na wypadek śmierci [w:] Prace z Prawa Cywilnego dla uczczenia Pamięci Profesora Jana Kosika, red. P. Machnikowski, Wrocław 2009.
Wnukiewicz-Kozłowska A., Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim, Warszawa 2004.
dr Maciej Giaro
Katedra Prawa Cywilnego Porównawczego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski
ORCID: 0000-0001-5073-6612
Kontrowersje w sprawie przyjęcia pełnomocnictwa
W artykule omówiono wyrażone w nowszej literaturze polskiej stanowiska przyznające szczególne znaczenie prawne przyjęciu pełnomocnictwa przez pełnomocnika. Zgodnie z nimi przyjęcie pełnomocnictwa mogłoby oznaczać zawarcie umowy pełnomocnictwa, stanowiłoby przesłankę umocowania pełnomocnika, powodowałoby ustanowienie pełnomocnika lub wreszcie aktualizowałoby odpowiedzialność odszkodowawczą pełnomocnika za uchybienie stosunkowi pełnomocnictwa ex contractu. Rozważania prowadzą do konkluzji o jeszcze niedostatecznym ugruntowaniu w prawie polskim fundamentów pełnomocnictwa, które mimo kilku monograficznych opracowań nadal przedstawia atrakcyjne pole badawcze.
Słowa kluczowe: pełnomocnictwo, przyjęcie pełnomocnictwa, pełnomocnik, umocowanie, mocodawca
Dr. Maciej Giaro
Chair of Civil Comparative Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw
ORCID: 0000-0001-5073-6612
Controversies over the acceptance of a power of attorney
The article discusses the positions expressed in the latest Polish literature giving special legal significance to the acceptance of a power of attorney by a proxy. According to them, the acceptance of a power of attorney could mean the conclusion of a power of attorney agreement; it would be a prerequisite for appointing a proxy, it would result in the appointment of a proxy and, finally, it would make the proxy liable for damage for a breach of the power of attorney relationship ex contractu. These considerations lead to the conclusion that the foundations of a power of attorney are not yet sufficiently well established in Polish law, which, despite several monographic studies, still present an attractive field of research.
Keywords: power of attorney, acceptance of a power of attorney, proxy, empowerment
Bibliografia / References
Balwicka-Szczyrba M. [w:] M. Balwicka-Szczyrba, M. Glicz, A. Sylwestrzak, Pełnomocnictwo. Komentarz, Warszawa 2020.
Bednarek M. [w:] E. Łętowska, P. Drapała, M. Bednarek, Umowy odnoszące się do osób trzecich, Warszawa 2006.
Canaris C.-W., Die Vertrauenshaftung im deutschen Privatrecht, Monachium 1971.
Domański L., Instytucje kodeksu zobowiązań. Część ogólna, Warszawa 1936.
Dölle H., Juristische Entdeckungen [w:] Zivilrechtliche Entdecker, red. T. Hoeren, Monachium 2001, pierwotnie opubl. [w:] Verhandlungen des 42. Deutschen Juristentages, Tybinga 1958.
Drapała P., Czynność prawna „z samym sobą” (art. 108 k.c.), „Państwo i Prawo” 2002/10.
Flume W., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts. Das Rechtsgeschäft, Berlin-Heidelberg-Nowy Jork 1979.
Giesen B. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014.
Grykiel J., Charakter prawny udzielenia prokury, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005/2.
Grykiel J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1–352, t. 1, red. M. Gutowski, Warszawa 2018.
Grykiel J., Powstanie prokury, Warszawa 2008.
Grykiel J., Przyjęcie prokury jako przesłanka powstania umocowania, „Państwo i Prawo” 2008/4.
Gutowski M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1–352, t. 1, red. M. Gutowski, Warszawa 2018.
Kaliński M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 18 marca 2010 r., V CSK 319/09, „Przegląd Sądowy” 2012/3.
Kamieński G., Istota prokury i zasady odpowiedzialności prokurenta, Warszawa 2019.
Kożuchowicz M., Odmowa przyjęcia pełnomocnictwa – uwagi na tle projektu księgi I kodeksu cywilnego, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2014/2.
Köhler H., BGB. Allgemeiner Teil, Monachium 2019.
Kubas A., Umowa na rzecz osoby trzeciej, Warszawa–Kraków 1976.
Leptien U. [w:] Soergel. Kommentar zum Bürgerliches Gesetzbuch. Allgemeiner Teil 2. §§ 104–240, t. 2, red. M. Wolf, Stuttgart 1999.
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, Lwów 1938.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019.
Maier-Reimer G. [w:] Erman. Bürgerliches Gesetzbuch, red. H.P. Mestermann, B. Grunewald, G. Maier-Reimer, Kolonia 2017.
Majda R. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014.
Mularski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1–352, t. 1, red. M. Gutowski, Warszawa 2018.
Neuner J., Allgemeiner Teil des bürgerlichen Rechts, Monachium 2020.
Pazdan M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1-44910, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Pilich M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna. Cz. 2 (art. 56–125), t. 1, red. J. Gudowski, Warszawa 2021.
Radwański Z. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, t. 2, red. Z. Radwański, Warszawa 2008.
Radwański Z., Teoria umów, Warszawa 1977.
Radwański Z., Mularski K. [w:] System prawa prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
Rieder M.S., Die Rechtsscheinhaftung im elektronischen Geschäftsverkehr, Berlin 2004.
Rudnicki S. (aktualizacja R. Trzaskowski) [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Cześć ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2014.
Rusch A.F., Rechtscheinlehre in der Schweiz, Zurych 2010.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1–44910, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Schäfer H. [w:] Bürgerliches Gesetzbuch. Kommentar. §§ 1–480, t. 1, red. H.G. Bamberger, H. Roth, W. Hau, R. Poseck, Monachium 2019.
Schilken E. [w:] J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Buch 1. Allgemeiner Teil. §§ 164–240, red. S. Herrler, Berlin 2019.
Schubert M. [w:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Allgemeiner Teil, red. F.J. Säcker, R. Rixecker, H. Oetker, B. Limperg, Monachium 2018.
Schultze-von Lasaulx H. [w:] Soergel. Bürgerliches gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen. Allgemeiner Teil (§§ 1–240), t. 1, red. H. Schultze-von Lasaulx, Stuttgart 1967.
Smyk M., Pełnomocnictwo według kodeksu cywilnego, Warszawa 2010.
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna. Przepisy wprowadzające KC. Prawo o notariacie, t. 1, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Strugała R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019.
Swaczyna B., Warunkowe czynności prawne, Warszawa 2012.
Sylwestrzak A. [w:] M. Balwicka-Szczyrba, M. Glicz, A. Sylwestrzak, Pełnomocnictwo. Komentarz, Warszawa 2020.
Szlęzak A., Kilka uwag o warunku potestatywnym [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, D. Sokołowska, Warszawa 2015.
Szpunar A., Stanowisko prawne pełnomocnika, „Nowe Prawo” 1949/1.
Szpunar A., Udzielenie pełnomocnictwa, „Przegląd Sądowy” 1993/9.
Widerski P., Pełnomocnictwo w prawie polskim, Warszawa 2018.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2020.
Zawadzka J., Warunek w prawie cywilnym, Warszawa 2012.
Zoll F., Zobowiązania w zarysie, Warszawa 1948.
Anna Kalbarczyk
sędzia Sądu Apelacyjnego w Warszawie
Zasady przeprowadzania dowodu z dokumentu po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego ustawą z 19.07.2019 r.
Jasna i precyzyjna informacja o podstawie dowodowej wyroku jest dla wszystkich stron postępowania niezwykle istotna, gdyż stanowi zarówno fundament oskarżenia, jak i fundament obrony. Zmiana legislacyjna zasad ujawniania dokumentów na rozprawie z lipca 2019 r. spowodowała szereg wątpliwości co do sposobu, zakresu i konsekwencji ujawnienia dokumentów i protokołów w momencie zamknięcia przewodu sądowego oraz korelacji z art. 352 i art. 368 § 1 Kodeksu postępowania karnego. Autorka, z punktu widzenia sędziego orzekającego w sprawach karnych, jak też metodologii pracy orzeczniczej, argumentuje, że rozwiązanie przyjęte w art. 405 § 2 Kodeksu postępowania karnego, w żaden sposób nie zmienia ani uprawnionego podmiotu, ani zasad decydowania o tym, które dowody staną się podstawą wyrokowania, a automatyzm regulacji ustawowej jest pozorny.
Słowa kluczowe: ujawnienie dokumentu bez odczytywania, zamknięcie przewodu sądowego, protokoły i dokumenty, dowód z dokumentu, wzmianka w protokole, podstawa dowodowa wyroku
Anna Kalbarczyk
Judge of the Appeal Court in Lublin
Principles of taking evidence from a document after the amendment of the Criminal Procedures Code by the Act of 19 July 2019
Clear and precise information about the evidential basis of the judgment is extremely important to all parties to the proceedings, as it is both the basis for prosecution and the foundation for a defence. The legislative change in the principles of disclosure of documents at the hearing in July 2019 created a number of doubts about the manner, scope and consequences of disclosure of documents and minutes at the time of closure of the proceedings and correlation with Articles 352 and 368 § 1 of the Criminal Procedures Code. From the point of view of a judge adjudicating in criminal cases as well as from the methodology of judicial work, the author argues that the solution adopted in Article 405 § 2 of the Criminal Procedures Code in no way changes either the authorized entity or the principles of deciding which evidence will become the basis for passing judgment while the automatic nature of the statutory regulation is ostensible.
Keywords: disclosure of a document without reading it out, closure of judicial proceedings, minutes and documents, documentary evidence, note in the minutes, evidential basis for a judgment
Bibliografia/ References
Cieślak M., Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, t. 1, Warszawa 1955.
Gaberle A., Dowody w sądowym procesie karnym, Kraków 2007.
Gajowniczek-Pruszyńska K., Karlik P., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do ustawy z 19.7.2019 r., Warszawa 2020.
Grzegorczyk T., Dowody w procesie karnym, Warszawa 1998.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2014.
Kmiecik R., Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Kraków 2005.
Malinowski A., Systematyka wewnętrzna ustawy, Warszawa 2007.
Mierzwińska-Lorencka J., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do nowelizacji 2019, Warszawa 2020.
Nowak T., Dowód z dokumentu w polskim procesie karnym, Poznań 1994.
Skorupka J. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Skorupka J. (red.), System Prawa Karnego Procesowego. Dowody, t. 8, cz. 4, Warszawa 2019.
Świecki D., Bezpośredniość, czy pośredniość w polskim procesie karnym, Warszawa 2013.
Świecki D. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz aktualizowany, LEX 2020.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2020.
dr hab. Anna Rakowska-Trela, profesor Uniwersytetu Łódzkiego
Katedra Prawa Konstytucyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki
ORCID: 0000-0002-2470-8893
Wyrok czy „niewyrok”. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r., K 1/20, dotyczącego możliwości przerywania ciąży
Trybunał Konstytucyjny 22.10.2021 r. wydał orzeczenie, w którym uznał, że niezgodna z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej jest ustawowa regulacja dopuszczająca możliwość przerywania ciąży z powodu wad płodu. Glosa koncentruje się na ocenie formalnych aspektów orzeczenia. Autorka zauważa, że, po pierwsze, w wydaniu wyroku w sprawie K 1/20 brały udział trzy osoby niebędące sędziami Trybunału Konstytucyjnego (Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski, Jarosław Wyrembak), a więc skład Trybunału Konstytucyjnego był oczywiście sprzeczny z przepisami prawa. Po drugie, w wydaniu wyroku brała udział sędzia Krystyna Pawłowicz, należąca do grupy posłów, którzy podpisali analogiczny wniosek inicjujący postępowanie w sprawie K 13/17, a tym samym podlegała ona wyłączeniu jako iudex suspectus. Po trzecie, przewodnicząca składu orzekającego, sędzia Julia Przyłębska, nie miała umocowania do kierowania działaniem i pracami Trybunału Konstytucyjnego, w tym do przewodniczenia mu, gdy Trybunał orzeka w pełnym składzie, dlatego że powołanie sędzi Julii Przyłębskiej na Prezesa Trybunału Konstytucyjnego było niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Po czwarte, Komisja Ustawodawcza Sejmu w ogóle nie wydała opinii w sprawie K 1/20, a więc stanowisko zaprezentowane zarówno w piśmie złożonym do Trybunału Konstytucyjnego przez Marszałek Sejmu 19.10.2020 r., jak i ustnie na rozprawie, nie było stanowiskiem Sejmu. Ponadto rozstrzygnięcie nie uwzględnia konieczności ochrony przyrodzonej i niezbywalnej godności kobiety oraz narusza zakaz okrutnego traktowania i tortur, prawo do ochrony życia prywatnego oraz prawo do ochrony zdrowia. Jest ono sprzeczne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (w szczególności jej art. 30, 40, 47, 68 i ochroną, jaką normy te powinny zapewniać kobiecie) oraz z zobowiązaniami wynikającymi z Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 10.12.1984 r., z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ z 19.12.1966 r. oraz z Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Rady Europy z 4.11.1950 r.
Słowa kluczowe: Trybunał Konstytucyjny, przerwanie ciąży, Konstytucja, Prezes Trybunału Konstytucyjnego, sędzia Trybunału Konstytucyjnego
Dr hab. Anna Rakowska-Trela, professor of the University of Łódź
Chair of Constitutional Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź
ORCID: 0000-0002-2470-8893
Judgment or ‘non-judgment’. Commentary on the ruling of the Constitutional Tribunal of 22 October 2020, Ref. K 1/20 regarding the possibility of terminating pregnancy
The Constitutional Tribunal issued a ruling on 22 October 2021, that the statutory regulation allowing for the possibility of terminating pregnancy due to foetal defects was unconstitutional. The commentary focuses on the assessment of the formal aspects of the judgment. The author notes that, first of all, three people who were not judges of the Constitutional Tribunal (Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski and Jarosław Wyrembak) participated in passing the judgment in case K 1/20, so the membership of the Constitutional Tribunal was obviously in conflict with the provisions of the law. Secondly, Judge Krystyna Pawłowicz, who was one of the MPs who signed a similar motion initiating the proceedings in the case K 13/17, participated in passing the judgment, and therefore she should have be removed as iudex suspectus. Thirdly, the presiding judge in the adjudicating bench, Judge Julia Przyłębska, did not have the authority to manage the activities of the Constitutional Tribunal, including chairing the session of the Tribunal during adjudication by the full bench of the Constitutional Tribunal because Judge Julia Przyłębska’s appointment to the office of President of the Constitutional Tribunal was unconstitutional. Fourthly, the Legislative Committee of the Sejm did not issue an opinion on case K 1/20 at all, so the views presented in writing by the Marshal of the Sejm on 19 October 2020 and orally at the hearing was not the position of the whole of the Sejm. Furthermore, the decision does not take into account the need to protect the inherent and inalienable dignity of a woman and breaches the prohibition of cruel treatment and torture, the right to protection of private life and the right to protection of the health. It is in conflict with the Polish Constitution (in particular Articles 30, 40, 47, 68 and the protection that these norms should provide to women), as well as the obligations arising from the UN Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment of 10 December 1984, the United Nations International Covenant on Civil and Political Rights of 19 December 1966 and the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms of the Council of Europe of 4 November 1950.
Keywords: Constitutional Tribunal, termination of pregnancy, Constitution, President of the Constitutional Tribunal, judge of the Constitutional Tribunal
Bibliografia / References
Stanowisko Zespołu Ekspertów Prawnych w sprawie rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego aborcji; https://www.batory.org.pl/oswiadczenie/stanowisko-zespolu-ekspertow-prawnych-w-sprawie-rozstrzygniecia-trybunalu-konstytucyjnego-dotyczacego-aborcji
Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/10/Stanowisko-HFPC-ws-tzw-orzeczenia-TK_v1.1.pdf;
Zespół Doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji, Ekspertyza prawna w przedmiocie: oceny prawnej orzeczenia TK z 22.10.2020 r., K 1/20.
Bień-Kacała A., Zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych, „Studia Iuridica Toruniensia” 2008, t. 4.
Bosek L., Wild M., Kontrola konstytucyjności prawa, Warszawa 2014.
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 1998.
Mączyński A., Podkowik J. [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
