Nowy Pakt o migracji i azylu – pomiędzy spójnością a fragmentacją prawaProfesor Stanisław Biernat
Redaktor Naczelny „EPS”
Artykuły na „gorące” tematy prawa unijnego
Ambicją Kolegium Redakcyjnego „Europejskiego Przeglądu Sądowego” jest m.in. publikowanie artykułów na tematy aktualne, będące przedmiotem zainteresowania, a niekiedy także kontrowersji, nie tylko w środowiskach prawniczych, ale także szerzej – w opinii społecznej. Zawdzięczamy to naszym autorom, skłonnym do podejmowania „gorących” problemów.
Professor Stanisław Biernat
‘EPS’ Editor-in-Chief
Articles on hot topics in EU law
The ambitions of the Editorial Board of ‘European Judiciary Review’ include the publication of articles on current topics of interest not only to legal professionals, but also to the public at large, which are sometimes even controversial. Our authors, who are inclined to take up hot topics, deserve credit for this.
dr Joanna Markiewicz-Stanny
Autorka jest adiunktem w Katedrze Teorii, Filozofii i Historii Prawa w Instytucie Nauk Prawnych Uniwersytetu Zielonogórskiego, współpracownikiem Centrum Badań nad Prawem Migracyjnym INP PAN
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1842-7243).
Nowy Pakt o migracji i azylu – pomiędzy spójnością a fragmentacją prawa
Artykuł stanowi krytyczną analizę tych mechanizmów Paktu o Migracji i Azylu, które mają zasadniczy wpływ na kształt polityki migracyjnej i azylowej UE. Jego podstawową tezą jest to, że deklarowana przez prawodawcę konwergencja systemu zarządzania migracjami i azylem oraz wprowadzone w związku z tym rozwiązania normatywne prowadzą do głębokiej dekompozycji i braku spójności poszczególnych elementów dorobku prawnego Schengen, Dublin i azylowego. Z tego powodu w artykule pokrótce omówiono najważniejsze zmiany wprowadzone Paktem w stosunku do przepisów już obowiązujących. Wskazano na fundamentalne dla Paktu jako całości postrzeganie azylu i migracji w kategoriach systemowych, jako elementów, które należy traktować w sposób zintegrowany. Założenia te zostały zestawione z obserwowaną hybrydyzacją prawa azylowego i migracyjnego przy jednoczesnej fragmentacji przedmiotu regulacji prawnej.
Słowa kluczowe: elastyczna solidarność, procedury graniczne, zintegrowane podejście, hybrydyzacja prawa
Pobierz treść artykułu
dr Joanna Markiewicz-Stanny
The author is an assistant professor at the Department of Theory, Philosophy and History of Law, Institute of Legal Sciences, University of Zielona Góra, an associate of the Migration Law Research Centre of the Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1842-7243).
New Pact on Migration and Asylum – between Coherence and Fragmentation of the Law
The article is a critical analysis of the mechanisms of the Pact on Migration and Asylum having a fundamental impact on the shape of EU migration and asylum policy. Its basic thesis is that the convergence of the migration and asylum management system declared by the legislator, and the normative solutions introduced in relation thereto, lead to the major decomposition of and lack of coherence between various elements of the Schengen, Dublin and asylum acquis. For this reason, the article briefly discusses the most important changes introduced by the Pact with respect to the provisions in force. It also emphases viewing asylum and migration in systemic terms as elements that should be integrated, which is of fundamental significance for the Pact as a whole. These assumptions are contrasted with the observed hybridisation of asylum and migration law with the simultaneous fragmentation of the subject matter of the legal regulation.
Keywords: flexible solidarity, border procedures, integrated approach, hybridisation of the law
Bibliografia/References
van Ballegooij W., Eisele K., Asylum procedures at the border. European Implementation Assessment, 2020, https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference-=EPRS_STU(2020)654201 (dostęp: 6.02.2025 r.).
Brouwer E. i in., The European Commission’s legislative proposals in the New Pact on Migration and Asylum, Brussels 2021.
Campesi G., Normalising ‘the hotspot approach?’ An analysis of the Commission’s Most Recent Proposals [w:] 20 years anniversary of the Tampere Programme: Europeanisation dynamics of the EU area of freedom, security and justice, red. S. Carrera, D. Curtin, A. Geddes, Florence 2020.
Cassarino J.P., Marin L., The Pact on Migration and Asylum: Turning the European Territory into a non- territory?, „European Journal of Migration and Law” 2022/1.
Cornelisse G., Reneman M., Border procedures in the Commission’s New Pact on Migration and Asylum: A case of politics outplaying rationality?, „European Law Journal” 2020/3–4.
Cornelisse G., Reneman M., Border procedures in the European Union: How the pact ignored the compacts, „Laws” 2022/3.
den Heijer M., The Pitfalls of Border Procedures, „Common Market Law Review” 2022/3.
Doczekalska A., Język prawny w tworzeniu i transpozycji prawa UE. Procesy hybrydyzacji, Warszawa 2021.
Doliwa-Klepacka A., The New Pact on Migration and Asylum as a Response to Current Migration Challenges: Selected Issues, „Białostockie Studia Prawnicze” 2021/1.
Durieux J.-F., The Vanishing Refugee: how EU asylum law blurs the specificity of refugee protection [w:] The Global Reach of European Refugee Law, red. H. Lambert, J. McAdam, M. Fullerton, Cambridge 2013.
Eisele K. i in., The proposed Return Directive (recast). Substitute Impact Assessment, 2019, https://www.europarl.europa.eu/Reg-Data/etudes/STUD/2019/631727/EPRS_STU(2019)631727_EN.pdf (dostęp: 6.02.2025 r.).
Gerbaudo M., The European Commission’s Instrumentalization Strategy: Normalising Border Procedures and De Facto Detention’, „European Papers” 2022/2.
Jakulevičienė L., Pre-Screening at the Border in the Asylum and Migration Pact: A Paradigm Shift for Asylum, Return and Detention Policies? [w:] Reforming the Common European Asylum System: Opportunities, Pitfalls, and Downsides of the Commission Proposals for a New Pact on Migration and Asylum, red. D. Thym, Baden-Baden 2022.
Karageorgiou E., Guest Note, The New Pact on Migration and Asylum: why Pragmatism Cannot Engender Solidarity, „Nordic Journal of European Law” 2020/2.
Karageorgiou E., Noll G., What is Wrong with Solidarity in EU Asylum and Migration Law?, „Jus Cogens” 2022/4.
Maiani F., Into the Loop: The Doomed Reform of Dublin and Solidarity in the New Pact [w:] Reforming the Common European Asylum System: Opportunities, Pitfalls, and Downsides of the Commission Proposals for a New Pact on Migration and Asylum, red. D. Thym, Baden-Baden 2022.
Majcher I., The EU return system under the Pact on Migration and Asylum: A case of tipped interinstitutional balance?, „European Law Journal” 2020/3–4.
McCrea R., Forward or Back: The Future of European Integration and the Impossibility of the Status Quo, „European Law Journal” 2017/1–2.
Mouzourakis M., More laws, less law: The European Union’s New Pact on Migration and Asylum and the fragmentation of ‘asylum seeker’ status, „European Law Journal” 2020/3–4.
Nogales J.R., Moving beyond refugee law paradigm, „American Journal of International Law” 2017, t. 111.
Nowak C., Przeszczepy prawa jako instrument hybrydyzacji prawa, „Studia Prawnicze” 2014/3.
Pirello A., The European Union Agency for Asylum: Legal Remedies and National Articulations in Composite Procedures, „European Law Journal” 2024/1–2.
Stępka M., The New Pact on Migration and Asylum: Another Step in the EU Migration-Security Continuum or Preservation of the Status Quo?, „Białostockie Studia Prawnicze” 2023/1.
Tan N., The End of the Deterrence Paradigm? Future Directions for Global Refugee Policy, „Journal on Migration Human Security” 2017/1.
Tsourdi E., The New Pact and EU Agencies: A Tale of Two Tracks of Administrative Integration and Unsatisfactory Embedding [w:] Reforming the Common European Asylum System: Opportunities, Pitfalls, and Downsides of the Commission Proposals for a New Pact on Migration and Asylum, red. D. Thym, Baden-Baden 2022.
Vedsted-Hansen J., Border Procedure on Asylum and Return: Closing the Control Gap by Restricting Access to Protection? [w:] Reforming the common European asylum system: opportunities, pitfalls, and downsides of the commission proposals for a new pact on migration and asylum, red. D. Thym, Baden-Baden 2022.
Wessels J., Gaps in Human Rights Law? Detention and Area-Based Restrictions in the Proposed Border Procedures in the EU, „European Journal of Migration and Law” 2023/3.
dr hab. Magdalena Matusiak-Frącczak, prof. UŁ
Autorka jest doktorem habilitowanym nauk prawnych, profesorem Uniwersytetu Łódzkiego w Katedrze Europejskiego Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji, adwokatem
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6736-8008).
Przesłanki odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania na kanwie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i kazusu Marcina Romanowskiego
Europejski nakaz aresztowania oparty na zasadzie wzajemnego zaufania pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej powinien podlegać co do zasady automatycznemu wykonaniu. Od zasady tej przewidziane są pewne wyjątki, które będą przedmiotem omówienia w niniejszym artykule. Poza obligatoryjnymi i fakultatywnymi przesłankami odmowy w artykule przeanalizowano przesłanki wynikające z art. 1 ust. 3 decyzji 2002/584/WSiSW. Rozważania zawarte w artykule pozwolą na odpowiedź na pytanie, czy Węgry, przyznając azyl byłemu wiceministrowi sprawiedliwości Marcinowi Romanowskiemu, będą mogły odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wystawionego przez polski sąd.
Słowa kluczowe: europejski nakaz aresztowania, zasada wzajemnego zaufania, prawa podstawowe, praworządność, decyzja 2002/584/WSiSW
dr hab. Magdalena Matusiak-Frącczak, prof. UŁ
The author is a professor of the Department of European Constitutional Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, attorney-at-law, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6736-8008).
Grounds for Refusing to Execute a European Arrest Warrant in the Light of the Judgments of the Court of Justice of the European Union and the Case of Marcin Romanowski
As a rule, the European arrest warrant, which is based on the principle of mutual trust between the EU Member States, should be executed automatically. Yet, there are some exceptions to this rule that are discussed in this article. In addition to the grounds for mandatory and optional non-execution, the article analyses the grounds under Article 1(3) of Framework Decision No. 2002/584/JHA. The considerations presented in the article allow answering the question whether Hungary, by granting asylum to former Deputy Justice Minister Marcin Romanowski, will be able to refuse to execute the European arrest warrant issued by a Polish court.
Keywords: European arrest warrant, principle of mutual trust, fundamental rights, rule of law, decision 2002/584/JHA
Bibliografia/References
Drob D., Azyl dla Marcina Romanowskiego. Adwokat mówi o szczegółach wniosku. „Wystąpił samodzielnie”, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,31560713,azyl-dla-marcina-romanowskiego-adwokat-mowi-o-szczegolach-wniosku.html (dostęp: 4.01.2025 r.).
Efrat A., Assessing mutual trust among EU members: evidence from the European Arrest Warrant, „Journal of European Public Policy” 2019/5.
Filipek P., Wyroki TS w sprawie C-216/18 LM oraz C-354 i 412/20 L i P (wykonanie ENA) [w:] Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2018–2020), wstęp, wybór, oprac. J. Barcz, A. Grzelak, R. Szyndlauer, Warszawa 2021.
Gajos-Kaniewska D., Marcin Romanowski bez immunitetu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, „Rzeczpospolita” z 2.10.2024 r., https://www.rp.pl/prawo-karne/art412-35121-marcin-romanowski-bez-immunitetu-zgromadzenia-parlamentarnego-rady-europy (dostęp: 28.12.2024 r.).
Gajos-Kaniewska D., Nowe zarzuty prokuratury ws. Marcina Romanowskiego i dotacji z Funduszu Sprawiedliwości, „Rzeczpospolita” z 4.02.2025 r., https://www.rp.pl/prawo-karne/art-41765401-nowe-zarzuty-prokuratury-ws-marcina-romanowskiego-i-dotacji-z-funduszu-sprawiedliwosci (dostęp: 6.02.2025 r.).
Gil-Bazo M.-T., Article 4 – Prohibition of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment [w:] The EU Charter of Fundamental Rights. A Commentary, red. S. Peers, T. Herveym, J. Kenner, A. Ward, Oxford 2021.
Gostkiewicz M., Na koniec prezydencji Węgry bezpowrotnie straciły miliard euro. Radykalna decyzja Unii Europejskiej, https://wyborcza.pl/7,75399,31587875,na-koniec-prezydencji-wegry-bezpowrotnie-stracily-miliard-euro.html (dostęp: 4.01.2025 r.).
Komárek J., European Constitutionalism and the European Arrest Warrant: in Search of the Limits of Contrapunctual Principles, „Common Market Law Review” 2007/1.
König J., Meichelbeck P., Puchta M., The Curious Case of Carles Puigdemont – The European Arrest Warrant as an Inadequate Means with Regard to Political Offenses, „German Law Journal” 2021/2.
Kranz J., Marcina Romanowskiego Opus magnum czy tylko Opus Dei?, „Monitor Konstytucyjny” z 19.08.2024 r., https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/29458 (dostęp: 28.12.2024 r.).
Kullmann M., Article 7 (Family Life Aspects) – Right to Respect for Private and Family Life [w:] The EU Charter of Fundamental Rights. A Commentary, red. S. Peers, T. Herveym, J. Kenner, A. Ward, Oxford 2021.
Lipiński K., Ustawowy test niezawisłości i bezstronności sędziego w sprawach karnych, „Palestra” 2022/10.
Mancano L., You’ll never walk alone: A systemic assessment of the European Arrest Warrant and judicial independence, „Common Market Law Review” 2021/3.
Marin L., Effective and Legitimate? Learning from the Lessons of 10 Year of Practice with the European Arrest Warrant, „New Journal of European Criminal Law” 2014/3.
Martufi A., Effective judicial protection and the European Arrest Warrant: Navigating between procedural autonomy and mutual trust, „Common Market Law Review” 2022/6.
Matusiak-Frącczak M., Ius Cogens Revisited, „Review of Comparative Law” 2016/3–4.
Pankowska M., Romanowski na razie nie trafi do aresztu. Jest decyzja sądu, https://oko.press/romanowski-ostatecznie-nie-trafi-do-aresztu-jest-decyzja-sadu (dostęp: 4.01.2025 r.).
Tomášek M., European Arrest Warrant – mutual trust and mistrust among EU Member States, „The Lawyer Quarterly” 2023/2.
dr Agnieszka Sołtys
Autorka jest adiunktem w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych PAN
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5935-1396).
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości wydany w trybie art. 267 TFUE nie może być podstawą wznowienia postępowania zgodnie z art. 401 1 k.p.c. – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 9.04.2024 r., C-582/21, FY przeciwko Profi Credit Polska S.A.
W wyroku w sprawie C-582/21, Profi Credit Polska, Trybunał Sprawiedliwości odrzucił możliwość uznania, że wyrok wydany w trybie art. 267 TFUE może być podstawą wznowienia postępowania na podstawie art. 401 1 k.p.c. Jednocześnie TS wskazał, pozostawiając ostateczną ocenę sądowi krajowemu, że środki prawne gwarantujące konsumentowi ochronę wymaganą przez dyrektywę 93/13/EWG powinny być zapewniane przy zastosowaniu wykładni zgodnej odpowiednich przepisów proceduralnych, tj. art. 401 pkt 2 k.p.c. Gdyby wykładnia taka nie była możliwa, ochrona ta powinna być gwarantowana w ramach postępowania egzekucyjnego lub późniejszego odrębnego postępowania. Glosowany wyrok dotyczy fundamentalnych kwestii prawa unijnego, jak zasada pewności prawa i stanowiąca jej wyraz zasada powagi rzeczy osądzonej, zasada pierwszeństwa, ograniczenia zasady autonomii proceduralnej państw członkowskich, obowiązek wykładni zgodnej czy rola procedury pytań prejudycjalnych w systemie prawa unijnego. Jednocześnie niezwykle istotne pozostaje praktyczne znaczenie glosowanego wyroku widoczne w kontekście takich zagadnień jak zakres nadzwyczajnych środków zaskarżenia odwołujących się do prawa unijnego czy prawo konsumenta do środka prawnego zapewniającego skuteczną ochronę uprawnień wywodzonych z prawa UE. Wyrok C-582/21, Profi Credit Polska, zawiera cenne wskazówki odnośnie do tego, jakimi instrumentami prawnymi dysponuje (powinna dysponować) strona dochodząca uprawnień unijnych przed sądem krajowym i jakie granice wynikają w tym względzie z ogólnych zasad prawa unijnego, jego cech i elementów struktury prawnej UE.
Słowa kluczowe: zasada powagi rzeczy osądzonej, wznowienie postępowania cywilnego, autonomia proceduralna państw członkowskich, zasada pierwszeństwa, wykładnia zgodna, ochrona konsumenta
dr Agnieszka Sołtys
The author is an assistant professor at the Department of European Law, Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5935-1396).
The Judgment of the Court of Justice of the European Union Issued under Article 267 TFEU Cannot Constitute a Basis for Reopening the Proceedings under Article 401 1 of the Code of Civil Procedure – Commentary on the Judgment of the Court of Justice of 9 April 2024, C-582/21, FY v Profi Credit Polska S.A.
In its judgment in C-582/21, Profi Credit Polska, the Court of Justice held that a judgment issued under Article 267 TFEU cannot constitute a basis for reopening the proceedings under Article 4011 of the Code of Civil Procedure. Simultaneously, leaving the final assessment to the national court, the CJEU pointed out that legal remedies guaranteeing a consumer the protection required by Directive 93/13/EEC should be ensured by interpreting the relevant procedural provisions, i.e. Article 401 point 2 of the Code of Civil Procedure, in conformity with EU law. Should such an interpretation not be possible, this protection should be ensured in enforcement proceedings or in separate subsequent proceedings. This judgment applies to fundamental issues of EU law, such as the principle of legal certainty and the principle of res judicata, the principle of primacy, limitations of the principle of the procedural autonomy of the Member States, the obligation to interpret national law in conformity with the requirements of EU law or the role of the preliminary ruling procedure in the system of EU law. At the same time, this judgment is especially important in practice in the context of such issues as the scope of extraordinary remedies referring to EU law or the consumer’s right to legal measures guaranteeing effective protection of rights derived from EU law. The judgment in C-582/21, Profi Credit Polska, offers valuable guidance as to which legal instruments are (or should be) available to a party seeking protection of EU rights before a national court and the limits arising, in this respect, from the general principles of EU law, its features and elements of the EU legal structure.
Keywords: principle of res judicata, reopening of civil proceedings, procedural autonomy of the Member States, principle of primacy, principle of interpretation of national law in conformity with EU law, consumer protection
Bibliografia/References
Claes M., The primacy of EU Law in European and National Law [w:] The Oxford Handbook of European Union Law, red. D. Chalmers, A. Arnull, Oxford 2015.
Dougan M., The primacy of Union law over incompatible national measures: beyond disaplication and towards a remedy of nullity?, „Common Market Law Review” 2022/5.
Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Normy programowe w konstytucji [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
Grzegorczyk P., Wznowienie postępowania cywilnego wskutek sprzeczności wykładni przyjętej przez sąd krajowy z wykładnią Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, „Radca Prawny” 2010/5.
Kornobis-Romanowska D., Pewność prawa w Unii Europejskiej. Pomiędzy autonomią jednostki a skutecznością prawa UE, Warszawa 2018.
Leloup M., Spieker L.D., Rethinking primacy’s effects: On creating, avoiding and filling legal vacuums in the national legal system, „Common Market Law Review” 2024/4.
Łukańko B., Zapewnienie skuteczności orzeczeniom Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w polskiej procedurze cywilnej [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2011.
Mańko R., Tacik P., Sententia non existens: A new remedy qunder EU law?: Waldemar Żurek (W.Ż.), „Common Market Law Review” 2022/4.
Miąsik D., Zasada powagi rzeczy osądzonej [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 2, Zasady i prawa podstawowe, red. D. Miąsik, Warszawa 2022.
Olaś A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komenatrz, red. nacz. P. Rylski, cz. 3, red. A. Olaś, Legalis 2024.
Półtorak N., Skuteczność orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej a skuteczność orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w świetle zasady równoważności i efektywności ochrony [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2011.
Schütze R., European Constitutional Law, Oxford 2021.
Skouris V., Der Vorrang des Europäischen Unionsrechts vor dem nationalen Recht. Unionsrecht bricht nationales Recht, „Europarecht” 2021/3.
Sołtys A., Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym jako instrument zapewniania efektywności prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2015.
Spyra T., Granice wykładni prawa, Kraków 2006.
Taborowski M., EU Law and Judicial Decisions of National Judges Appointed in Breach of European Standards [w:] Transition 2.0 / EU Law and Judicial Decisions of National Judges Appointed in Breach of European Standards, red. M. Bobek, A. Bodnar, A. von Bogdandy, P. Sonnevend, Nomos 2024.
Taborowski M., Wznowienie postępowania cywilnego ze względu na sprzeczność prawomocnego wyroku sądu krajowego z prawem wspólnotowym. Glosa do wyroku TS z dnia 16 marca 2006 r., C-234/04, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/3.
Turmo A., National res judicata in the European Union: Revisiting the tension between the temptation of effectiveness and the acknowledgement of domestic procedural law, „Common Market Law Review” 2021/2.
Turmo A., Res Judicata in European Union Law. A Multi-Faceted Principle in a Multilevel Judicial System, EU Law Live Press 2023.
Vincze A., Form follows function: Reopening of judicial proceedings and EU law in Profi Credit Polska, „Common Market Law Review” 2024/6.
Weitz K. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, red. T. Ereciński, t. 3, cz. 2, Środki zaskarżenia, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Wojtyczek K., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2013.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2008.
dr hab. Jan Kulesza
Autor jest profesorem w Katedrze Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120).
dr Marcin Mrowicki
Autor jest adiunktem w Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2072-3850).
Udział w autorstwie tekstu:
Jan Kulesza – 50%
Marcin Mrowicki – 50%
Wolność wypowiedzi a ochrona porządku publicznego – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 11.07.2023 r., 67783/13, Gaspari przeciwko Armenii (nr 2)
W glosowanym wyroku Trybunał stwierdził naruszenie art. 10 EKPC ze względu na ukaranie skarżącego za wulgarne słowa wykrzykiwane pod adresem funkcjonariusza policji podczas ulicznego protestu. Wskazał, że sądy krajowe nie wykazały, by wyrok skazujący odpowiadał „pilnej potrzebie społecznej” i był proporcjonalny do zamierzonego uzasadnionego celu. Z art. 10 ust. 2 EKPC wynika, że konieczne są bardzo mocne powody uzasadniające limitowanie wypowiedzi o znaczeniu publicznym, ponieważ szerokie ograniczenia nałożone w poszczególnych przypadkach niewątpliwie wpłynęłyby na poszanowanie wolności słowa w ogóle w danym państwie. Zadaniem sądu krajowego jest uzasadnienie pilnej potrzeby wkroczenia w wolność wypowiedzi, a przede wszystkim wykazanie, że powody ingerencji były „istotne i wystarczające”, podjęty środek zaś „proporcjonalny” do zamierzonego uzasadnionego celu. Oceniając proporcjonalność wkroczenia w wolność wypowiedzi, należy mieć na względzie, że obraźliwe słowa same w sobie nie uzasadniają kary pozbawienia wolności, nawet z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeśli nie podżegają do nienawiści lub przemocy bądź aktów terroru. Stosując prawo penalne, należy również mieć na względzie, że sama forma wypowiedzi także podlega ochronie – art. 10 EKPC chroni nie tylko treść idei czy informacji, lecz również formę, w jakiej są przekazywane. Jednocześnie policja powinna wykazywać szczególnie wysoki stopień tolerancji wobec obraźliwej mowy.
Słowa kluczowe: swoboda wypowiedzi, publiczny protest, znieważenie funkcjonariusza policji
dr hab. Jan Kulesza
The author is a professor at the Department of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120).
dr Marcin Mrowicki
The author is an assistant professor at the Centre for Europe, University of Warsaw, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2072-3850).
Authors’ contributions:
Jan Kulesza – 50%
Marcin Mrowicki – 50%
Freedom of Expression vs. Protection of Public Order: Commentary on the Judgment of the European Court of Human Rights of 11 July 2023, 67783/13, Gaspari v Armenia (no. 2)
In the commented judgment, the European Court of Human Rights (ECtHR) found a violation of Article 10 of the European Convention on Human Rights as a result of the penalisation of the applicant for using offensive language directed at a police officer during a street protest. The Court emphasised that the national courts failed to demonstrate that the conviction met a „pressing social need” and was proportionate to the legitimate aim pursued. Article 10(2) of the Convention requires very strong reasons for justifying restrictions on speech on matters of public interest, as broad restrictions imposed in individual cases would undoubtedly affect respect for the freedom of expression in general in the State concerned. It is the responsibility of the national court to justify the urgent need for interference with freedom of expression and, above all, to demonstrate that the reasons for such interference were „relevant and sufficient” and that the measure taken was „proportionate” to the legitimate aim pursued. When assessing the proportionality of interference with freedom of expression, it should be remembered that offensive words alone do not justify a prison sentence, even a suspended sentence, unless they incite hatred, violence or terrorism. In applying criminal law, it is also essential to note that the form of expression is protected – the right to freedom of expression under Article 10 safeguards not only the substance of the ideas or information, but also the form in which they are conveyed. Furthermore, the police should display a particularly high degree of tolerance to offensive speech.
Keywords: freedom of expression, public protest, insult of a police officer
Bibliografia/References
Garlicki L. [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do artykułów 1–18, t. 1, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Garlicki L., Pov’con przed Trybunałem w Strasburgu, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014/22.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017.
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako nieobyczajny wybryk (art. 140 Kodeksu wykroczeń), „Studia Prawnicze” 2019/2.
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako wybryk zakłócenia spokoju i porządku publicznego bądź wywołania zgorszenia (art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/1.
Kulesza J., Rozstrzyganie kolizji ochrony godności urzędu Prezydenta RP oraz wolności wypowiedzi w orzecznictwie sądowym [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Krzysztofowi Skotnickiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, t. 1, red. A. Domańska, Łódź 2023.
Kulesza J., Wolność wypowiedzi contra godność urzędu Prezydenta RP. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30.09.2022 r., II AKa 110/22, „Przegląd Sądowy” 2023/4.
Mrowicki M., Granice wolności wypowiedzi a korzystanie z symboli narodowych. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 14.10.2019 r., II KK 381/18, „Przegląd Sądowy” 2022/1.
Mrowicki M., Kulesza J., Od dawnego bohatera narodowego do „Dziadka Mroza”: granice wolności wypowiedzi – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 6.04.2021 r., 10783/14, Handzhiyski przeciwko Bułgarii, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/6.
Skrzydło J., Kulesza J., Znieważanie flagi państwowej – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 8.06.2023 r., 27926/21, Fragoso Dacosta przeciwko Hiszpani, „Europejski Przegląd Sądowy” 2024/10.
Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańsk 2008.
dr Konrad Łuczak
Autor jest adiunktem w Katedrze Postępowania Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz głównym specjalistą w Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3631-8390).
Uczestnictwo spalarni odpadów niebezpiecznych w EU ETS – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 6.06.2024 r., C-166/23, Naturvårdsverket przeciwko Nouryon Functional Chemicals AB
Wyrokiem z 6.06.2024 r., C-166/23, Naturvårdsverket przeciwko Nouryon Functional Chemicals AB 1 Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że spalarnie odpadów niebezpiecznych nie uczestniczą w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Rozstrzygnięcie Trybunału rozszerzyło jednak zakres derogacji o spalarnie odpadów niebezpiecznych, które w minimalnym zakresie spalają również inne odpady niż niebezpieczne. Wyjątkowe znaczenie tego wyroku polega natomiast na tym, że przełamane zostało błędne stanowisko Komisji Europejskiej, która w swoich wytycznych z 2010 r. przyjęła dodatkowe warunki zastosowania derogacji dla spalarni odpadów niebezpiecznych, które nie miały umocowania w dyrektywie 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.10.2003 r. ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz zmieniającej dyrektywę Rady 96/61/WE. Powyższy wyrok Trybunału stanowi zatem podstawę do „wyjścia” z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych spalarni odpadów niebezpiecznych, które wcześniej zostały bezpodstawnie do niego włączone.
Słowa kluczowe: unijny system handlu uprawnieniami do emisji, zakres dyrektywy 2003/87/WE, spalarnie odpadów niebezpiecznych
dr Konrad Łuczak
The author is an assistant professor at the Department of Administrative Procedure, Faculty of Law and Administration, Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw, Poland, chief specialist at the National Centre for Emissions Management at the Institute of Environmental Protection – National Research Institute
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3631-8390).
Participation of Hazardous Waste Incinerators in the EU ETS – Commentary on the Judgment of the Court of Justice of the European Union of 6 June 2024, C-166/23, Naturvårdsverket v. Nouryon Functional Chemicals AB
In its judgment of 6 June 2024, case C-166/23, Naturvårdsverket v. Nouryon Functional Chemicals AB, the Court of Justice confirmed that hazardous waste incinerators are excluded from the EU system for greenhouse gas emission allowance trading. However, the Court’s ruling extended the scope of the derogation to hazardous waste incinerators that are also used for the incineration of other waste only marginally. Nevertheless, this judgment is of particular significance in that it overturns the erroneous position of the European Commission, which, in its 2010 guidelines, set additional conditions for applying the derogation for hazardous waste incinerators that were not based on Directive 2003/87/EC of the European Parliament and of the Council of 13 October 2003 establishing a scheme for green-house gas emission allowance trading within the Community and amending Council Directive 96/61/EC. Consequently, this judgment constitutes the basis for a “way out” for hazardous waste incinerators from the EU greenhouse gas emission allowance trading scheme, after they had previously been groundlessly included in it.
Keywords: European Union Emissions Trading Scheme, scope of Directive 2003/87/EC, hazardous waste incinerators
dr Agnieszka Franczak
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Finansowego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, doradcą podatkowym
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9393-634X).
Rozliczenie straty podatkowej spółki zależnej a swoboda przedsiębiorczości – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 13.12.2005 r., C-446/03, Marks & Spencer plc przeciwko David Halsey (Her Majesty’s Inspektor of Taxes)
W wyroku w sprawie C-446/03, Marks & Spencer, Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że art. 43 oraz 48 TWE (obecnie art. 49 i 54 TFUE) nie sprzeciwiają się temu, aby ustawodawstwo państwa członkowskiego wyłączało w sposób generalny możliwość odliczenia przez spółkę dominującą będącą rezydentem od jej dochodu podlegającego opodatkowaniu strat poniesionych w innym państwie członkowskim przez jej spółkę zależną z siedzibą na jego terytorium, mimo że przewiduje taką możliwość w odniesieniu do strat poniesionych przez spółkę zależną będącą rezydentem. Jednak w sytuacji, gdy spółka zależna wyczerpała wszystkie możliwości odliczenia strat w państwie, w którym ma siedzibę, odmowa uwzględnienia tych strat przez państwo spółki dominującej stanowi naruszenie zasady swobody przedsiębiorczości. Komentowany wyrok stał się jednym z kluczowych rozstrzygnięć kształtujących politykę podatkową w kontekście dopuszczalności ograniczenia swobód traktatowych przez przepisy prawa podatkowego.
Słowa kluczowe: swoboda przedsiębiorczości, zasada niedyskryminacji, podatki dochodowe, podatek dochodowy od osób prawnych, strata podatkowa
dr Agnieszka Franczak
The author is an assistant professor at the Department of Financial Law, Jagiellonian University in Kraków, Poland, a tax advisor
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9393-634X).
Settlement of a Subsidiary’s Tax Loss and Freedom of Establishment – Introduction and Judgement of the Court of Justice of 13 December 2005, C-446/03, Marks & Spencer plc v David Halsey (Her Majesty’s Inspektor of Taxes)
In the judgment, C-446/03, Marks & Spencer, the Court of Justice ruled that Article 43 and Article 48 of the Treaty establishing the European Community (currently, Article 49 and Article 54 of the Treaty on the Functioning of the European Union) do not preclude provisions of a Member State which prevent in general a resident parent company from deducting from its taxable profits losses incurred in another Member State by a subsidiary established in that Member State although they allow it to deduct losses incurred by a resident subsidiary. However, in the opinion of the Court of Justice, it is contrary to these provisions to prevent the resident parent company from doing so where the non-resident subsidiary has exhausted the possibilities available in its State of residence of having the losses taken into account for the accounting period concerned by the claim for relief and also for previous accounting periods and where there are no possibilities for those losses to be taken into account in its State of residence for future periods either by the subsidiary itself or by a third party, in particular where the subsidiary has been sold to that third party.
Keywords: freedom of establishment, principle of non-discrimination, income taxes, corporate income tax, tax loss
Bibliografia/References
Adamczyk Ł., Ponadgraniczne rozliczanie strat zakładu – najnowsze orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, „Monitor Podatkowy” 2008/6.
Aleksandrowicz M., Zalasiński A., Glosa do wyroku TS z dnia 13 grudnia 2005 r., C-446/03 [w:] Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach podatkowych. Komentarz, red. W. Nykiel, A. Zalasiński, Warszawa 2014, LEX.
Antonów D., Wykładnia prawa podatkowego po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, Warszawa 2009.
Brzeziński B., Kalinowski M., Europejskie prawo podatkowe w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Gdańsk 2001.
Cieśliński A., Konstrukcja prawna swobód rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, Wrocław 2013.
Cordewener A., Dahlberg M., Pistone P., Reimer E., Romano C., The Tax Treatment of Foreign Losses: Ritter, M&S, and the Way Ahead (Part Two), „European Taxation” 2004/5.
Gutmann D., The Marks & Spencer case: proposals for an alterative way of reasoning, „EC Tax Review” 2003/3.
Jamroży M., Glosa do wyroku TS z dnia 15 maja 2008 r., C-414/06 [w:] Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach podatkowych. Komentarz, red. W. Nykiel i A. Zalasiński, Warszawa 2014, LEX.
Lang M., Marks and Spencer – more questions than answers: an analysis of the Opinion delivered by Advocate General Maduro, „EC Tax Review” 2005/2.
Lasiński-Sulecki K., Glosa do wyroku TS z dnia 13 grudnia 2005 r., C-446/03, LEX 2007.
Litwińczuk H., Wpływ orzecznictwa ETS na regulacje podatkowe państw członkowskich, w tym Polski w przedmiocie podatków dochodowych [w:] W kręgu prawa podatkowego i finansów publicznych, red. H. Dzwonkowski, J. Głuchowski, A. Pomorska, J. Szołno-Koguc, Lublin 2005.
Martin P., The Marks & Spencer EU group relief case – a rebuttal of the ‘taxing jurisdiction’ argument, „EC Tax Review” 2005/2.
Napierała T., Świtała F., Marks&Spencer – podatkowa grupa kapitałowa także dla spółek z Unii?, „Monitor Podatkowy” 2005/8.
Radzikowski K., Glosa do wyroku NSA z dnia 18 lutego 2016 r., II FSK 3523/13, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2018/10.
Szwajdler P., Granice negatywnej harmonizacji podatków bezpośrednich w prawie Unii Europejskiej, Warszawa 2021.
Żagun K., Rozliczanie straty spółki zależnej niebędącej rezydentem (C-446/03), „Przegląd Podatkowy” 2006/1.
Zalasiński A., Pojęcie i rodzaje dyskryminacji w europejskim prawie podatkowym, „Kwartalnik Prawa Podatkowego” 2002/2.
Zalasiński A., Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania a zasada proporcjonalności. Glosa do wyroku TS z dnia 13 grudnia 2005 r., C-446/03, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006/2.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest adiunktem w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk oraz starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is an assistant professor in the Department of European Law at the Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences and a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland,
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu,
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland,
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
