Drogi do równości małżeńskiej (w 30 lat od instytucjonalizacji związków partnerskich)
Dr Jakub Pawliczak
Uniwersytet Warszawski
Drogi do równości małżeńskiej (w 30 lat od instytucjonalizacji związków partnerskich)
W 2019 r. minęło 30 lat od uchwalenia w Danii pierwszej ustawy o zarejestrowanym partnerstwie. Instytucjonalizacja związków partnerskich stanowiła „krok milowy” na drodze do otwarcia małżeństwa dla par osób tej samej płci. Nastąpiło to po raz pierwszy w Holandii na przełomie wieków. Od tego czasu równość małżeńska zawitała nie tylko do Europy, lecz także obu Ameryk, Australii i Nowej Zelandii, Afryki (RPA), a w 2019 r. również do Azji (Tajwan). Otwarcie małżeństwa dla par osób tej samej płci było w jednych państwach wynikiem decyzji większości parlamentarnej, w innych orzeczeń sądowych, a w Irlandii referendum konstytucyjnego. Nie ma jednej drogi do równości małżeńskiej w zależności od charakteru systemu prawnego (common lub civil law). W artykule wskazano, że gdy w kolejnych państwach toczą się debaty nad otwarciem małżeństwa dla par osób tej samej płci, w Polsce wątpliwości konstytucyjne w dalszym ciągu budzi nawet dopuszczalność instytucjonalizacji związków partnerskich.
Słowa kluczowe: małżeństwo, małżeństwo osób tej samej płci, równość małżeńska, związek partnerski, zarejestrowane partnerstwo, instytucjonalizacja
The Paths to Marriage Equality (30 Years after Institutionalization of Partnerships)
The year 2019 saw the 30th anniversary of adoption of the first law on registered partnerships in Denmark. Institutionalization of partnerships was a milestone on the path to opening marriage for same-sex couples. This took place for the first time in the Netherlands at the turn of the century. Since then, marriage equality has appeared not only in Europe, but also in both Americas, Australia and New Zealand, South Africa, and in 2019 in Asia (Taiwan). The opening of marriage for same-sex couples was in some countries the result of a parliamentary majority’s decision, in others a consequence of court judgments. In Ireland it was an outcome of a constitutional referendum. There is no single path to marriage equality depending on the character of a given legal system (common or civil law). This article argues that while debates on the opening of marriage for same-sex couples are taking place in many countries, in Poland even regulation of civil partnerships still raises constitutional doubts.
Keywords: marriage, same-sex marriage, marriage equality, (civil) partnership, registered partnership, institutionalization
Bibliografia:
Banaszkiewicz B., „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny”. O niektórych implikacjach art. 18 Konstytucji RP, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2013, nr 3
Banaszkiewicz B., The New Wave of Interest in Marriage in Constitutional Law. Reflections on the Central European Experience, Warszawa 2016
Barker N., Civil Partnership: an alternative to marriage? Ferguson and Others v UK, Family Law 2002, t. 42
Bodnar A., Śledzińska-Simon A., Between recognition and homophobia: same-sex couples in Eastern Europe, [w:] Same-sex couples before national, supranational and international jurisdictions, red. D. Gallo, L. Paladini, P. Pustorini, Berlin 2013
Broberg M.P., The Registered Partnership for Same-Sex Couples in Denmark, Child and Family Law Quarterly 1996, nr 8
Curry-Sumner I., Same-Sex Relationships in Europe: Trends Towards Tolerance, Amsterdam Law Forum 2011, nr 2(3)
Dupuis M.D., The Impact of Culture, Society and History on the Legal Process: An Analysis of the Legal Status of Same-Sex Relationships in the United States and Denmark, International Journal of Law and the Family 1995, nr 9
Eekelaar J., Why people marry: the many faces of an institution, Family Law Quarterly 2017, t. 41
Fenwick H., Hayward A., Rejecting asymmetry of access to formal relationship statuses for same and different-sex couples at Strasbourg and domestically, European Human Rights Law Review 2017, nr 6
Fulchiron H., Le mariage entre personnes de même sexe en droit français: refus et/ou reconnaissance?, Revue Internationale de Droit Compare 2010, nr 2(62)
Gaffney-Rhys R., Same-sex marriage but not mixed-sex partnerships: should the Civil Partnership Act 2004 be extended to opposite sex couples?, Child and Family Law Quarterly 2014, nr 2(26)
Garlicki L., Zubik M. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, Warszawa 2016
Hamilton F., Same-sex marriage, consensus, certainty and the European Court of Human Rights, European Human Rights Law Review 2018, nr 1
Jagura B., Instytucja rejestrowanego związku partnerskiego w świetle niemieckiego orzecznictwa konstytucyjnego, PiP 2013, nr 6
Jaluzot B., Cannarsa M., Favier Y., Grenier M., Pellerin C., Rey J., Le mariage entre personnes du même sexe. Etude pour la Cour de cassation, Revue Internationale de Droit Compare 2008, nr 2(60)
Jezusek A., Możliwość instytucjonalizacji związku osób tej samej płci w świetle art. 18 Konstytucji RP, Przegląd Sejmowy 2015, nr 4
Longchamps de Bérier F., Sądowa instytucjonalizacja małżeństwa osób tej samej płci w Stanach Zjednoczonych, Forum Prawnicze 2016, nr 6
Łącki P., Konstytucja a małżeństwo. Prawa podstawowe i demokracja, Przegląd Sejmowy 2016, nr 1
Łącki P., Zmiana znaczenia pojęcia małżeństwa w niemieckiej ustawie zasadniczej. O meandrach dynamicznej wykładni postanowień konstytucyjnych, Forum Prawnicze 2018, nr 2
Łętowska E., Woleński J., Instytucjonalizacja związków partnerskich a Konstytucja RP z 1997 r., PiP 2013, nr 6
Mączyński A., Konstytucyjne i międzynarodowe uwarunkowania instytucjonalizacji związków homoseksualnych, [w:] Związki partnerskie. Debata na temat projektowanych zmian prawnych, red. M. Andrzejewski, Toruń 2013
O’Mahony C., Principled Expediency: How the Irish Courts Can Compromise on Same-Sex Marriage, Dublin University Law Journal 2012, nr 35
Mizerski R., Dostęp par różnopłciowych do związku partnerskiego – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 26.10.2017 r., 28475/12, Ratzenböck i Seydl przeciwko Austrii, Europejski Przegląd Sądowy 2018, nr 8
Mizerski R., Ewolucja i paradoksy orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w przedmiocie związków jednopłciowych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2016, nr 3
Paprocka A., Pozytywny obowiązek uregulowania statusu prawnego związków osób tej samej płci, Europejski Przegląd Sądowy 2016, nr 4
Pawliczak J., Zarejestrowanie związku partnerskiego przez osoby różnej płci. Glosa do wyroku ETPC z 26.10.2017 r., Ratzenböck i Seydl v. Austria, PiP 2019, nr 4
Pawliczak J., Zarejestrowany związek partnerski a małżeństwo, Warszawa 2014
Piotrowski R., Wykładnia Konstytucji a zagadnienie ustawowej regulacji związków partnerskich, [w:] Interes publiczny a interes prywatny w prawie, red. T. Giaro, Warszawa 2012
Puchta R., Konstytucyjne aspekty instytucjonalizacji małżeństw osób tej samej płci w świetle najnowszego orzecznictwa francuskiej Rady Konstytucyjnej, Przegląd Sejmowy 2015, nr 4
Safjan M., Bosek L. (red.), Konstytucja RP, t. I, Komentarz do Art. 1–86, Warszawa 2016
Sułkowski J., Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie zgodności z konstytucją małżeństw osób tej samej płci, sygn. akt STC 198/2012, Przegląd Sejmowy 2013, nr 4
Szymanek J., Konstytucyjna regulacja praw osób o odmiennej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, [w:] W służbie dobru wspólnemu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Trzcińskiemu, red. R. Balicki, M. Masternak-Kubiak, Warszawa 2012
Warecka K., Strasburg: związek partnerski to podstawowe prawo człowieka. Oliari i inni przeciwko Włochom – wyrok ETPC z dnia 21 lipca 2015 r., skarga nr 18766/11, LEX/el. 2015
Wright W.K., The Tide in Favour of Equality: Same-Sex Marriage in Canada and England and Wales, International Journal of Law, Policy and the Family 2006, nr 3(20)
Wyrzykowski M., Publiczne a prywatne w wykładni konstytucyjnej na przykładzie art. 18 Konstytucji RP, [w:] Interes publiczny a interes prywatny w prawie, red. T. Giaro, Warszawa 2012
Prof. dr hab. Wojciech Piątek
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Zasada równości stron postępowania sądowoadministracyjnego
Przedmiotem opracowania jest obowiązywanie zasady równości stron na poszczególnych etapach postępowania sądowoadministracyjnego. W pracy rozważono argumenty przemawiające za oraz przeciw dalszemu jej utrzymaniu. Negatywnie odniesiono się do wyłączenia prawa organu do zaskarżania niektórych orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych. Wskazano, że za zachowaniem równości stron w odniesieniu do ich uprawnień i obowiązków procesowych przemawiają względy ochrony praworządności oraz równowagi pomiędzy interesem indywidualnym i społecznym.
Słowa kluczowe: skarżący, organ administracji publicznej, sąd administracyjny, zasada równości stron, czynności procesowe
Principle of Equality of Parties in Proceedings before Administrative Courts
The subject of this paper is the application of the principle of equality of parties at each individual stage of proceedings before administrative courts. The author considers arguments for and against retaining this principle, and gives a negative assessment of depriving authorities of the right to appeal against certain judgments of provincial administrative courts. The paper argues that, for reasons of protection of the rule of law and the balance between the individual and public interests, equality of the parties in terms of their procedural rights and duties should be retained.
Keywords: appellant, authority of public administration, administrative court, principle of equality of parties, procedural acts
Bibliografia:
Celińska-Grzegorczyk K., Glosa do wyroku NSA z 15 stycznia 2013 r., II GSK 2077/11, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2014, nr 4
Celińska-Grzegroczyk K., Gravamen w polskim postępowaniu sądowo administracyjnym, Przegląd Sądowy 2016, nr 3
Celińska-Grzegorczyk K., Pozbawienie jednostki możności obrony praw w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2018
Daniel P., Prawa i obowiązki organu administracji w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Wrocław 2014
Drachal J., Jagielski J., Gołaszewski P., [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2017
Ereciński T., Zasada dwuinstancyjności, [w:], System Prawa Procesowego Cywilnego, t. III, cz. I, Środki zaskarżenia, red. T. Ereciński, Warszawa 2013
Grego-Hoffmann M., Rola pełnomocnika w postępowaniu sądowo administracyjnym, Warszawa 2012
Grosińska A., Pełnomocnik profesjonalny w postępowaniu przed sądem administracyjnym, Łódź 2016, maszynopis rozprawy doktorskiej
Grzegorczyk P., K. Weitz, [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Grzymisławska-Cybulska M., Prawo pomocy w postępowaniu sądowoadministraycjnym jako element realizacji prawa do sądu, Warszawa 2013
Knysiak-Sudyka H., [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. T. Woś, Warszawa 2016
Marcusson L., Verwaltungsgerichtsbarkeit in Schweden, [w:] Handbuch Ius Publicum Europaeum, t. VIII, Verwaltungsgerichtsbarkeit in Europa: Institutionen und Verfahren, red. A. von Bogdany, P.M. Huber, Heidelberg 2019
Niezgódka-Medek M., [w:] B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2016
Pabel K., Kognitionsbefugnis der Verwaltungsgerichte und des Bundesfinanzgerichts, [w:] Grundfragen der Verwaltungs- und Finanzgerichtsbarkeit, red. M. Holoubek, M. Lang, Wien 2017
Piątek W., Zakres kognicji polskiego sądu administracyjnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2009, nr 4
Piątek W., A. Skoczylas, Glosa do wyroku NSA z 25 października 2011 r., II OSK 1716/10, OSP 2012, nr 11
Prus M., Skarga do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcie nadzorcze, Warszawa 2014
Romańska M., Zasada równości stron, [w:] Postępowanie sądowoadministracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2017
Romańska M., Zasada kontradyktoryjności – oficjalności, [w:] Postępowanie sądowoadministracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2017
Skoczylas A., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość przez NSA, Warszawa 2008
Tarno J.P., Zasada równości stron, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 10, Sądowa kontrola administracji publicznej, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2016
Woś T., Firlus J.G., Sprzeciw od decyzji kasacyjnej organu odwoławczego wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a., Przegląd Prawa Publicznego 2017, nr 6
Prof. dr hab. Aleksandra Kustra-Rogatka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wewnątrzwspólnotowe zwalczanie przestępstw związanych z VAT a konstytucyjne standardy odpowiedzialności karnej (uwagi na tle spraw Taricco i Taricco II)
Artykuł dotyczy dwóch sprawy zawisłych przed TSUE w wyniku wniesienia pytań prejudycjalnych przez włoskie sądy: sprawy Taricco C-105/14 oraz sprawy M.A.S. &B.M. C-42/17 (Taricco II). Obie sprawy zostały osadzone w kontekście włoskiego ustawodawstwa, które przewiduje krótkie terminy przedawnienia ścigania tego przestępstw związanych z podatkiem VAT i dowodzą trudności w spójnym realizowaniu dwóch celów: na poziomie unijnym efektywnego przeciwdziałania przestępczości związanej z podatkiem VAT (art. 325 TFUE), a na poziomie krajowym ochrony konstytucyjnych standardów odpowiedzialności karnej, w sytuacji, gdy są postrzegane jako element tożsamości konstytucyjnej państwa lub wspólną tradycję konstytucyjną w rozumieniu art. 6 ust. 3 TUE i art. 49 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Sprawy Taricco i Taricco II są ilustracją skomplikowanych relacji między prawem UE a porządkami prawnymi państw członkowskich w obszarze dawnego III filaru. Wyrok TSUE w sprawie Taricco II oraz wyrok włoskiego SK z 31 maja 2018 r. pokazują jak trudny okazuje się być w praktyce pluralizm konstytucyjny. Dla wewnątrzwspólnotowego zwalczania przestępczości związanej z VAT wyrok TSUE w sprawie Taricco II oznacza konieczność brania pod uwagę konstytucyjnych tradycji państw członkowskich związanych z gwarancjami prawno-karnymi.
Słowa kluczowe: zasada pierwszeństwa, podatek VAT, controlimiti, tożsamość konstytucyjna, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sąd konstytucyjny
Słowa kluczowe: zasada pierwszeństwa, podatek VAT, controlimiti, tożsamość konstytucyjna, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sąd konstytucyjny
Intra-Community Fight against VAT Crime in the Context of Constitutional Standards of Criminal Liability (Remarks against the Background of Taricco and Taricco II)
The article concerns two cases referred by Italian courts to the CJEU for preliminary rulings: Taricco C-105/14 and M.A.S. & B.M. C-42/17 (Taricco II). Both cases should be put in the context of Italian legislation, which provides for short limitation periods for VAT-related offences, and demonstrate how difficult it is to consistently implement two objectives: effective prevention of VAT-related crime (Article 325 TFEU) at the EU level, while at national level – protection of constitutional standards of criminal liability, when they are considered to be an element of the constitutional identity of the Member State or a common constitutional tradition within the meaning of Article 6(3)TEU and Article 49 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union. Taricco and Taricco II cases illustrate the complex relationship between EU law and the legal orders of the Member States in the area of the former third pillar. The CJEU judgment in Taricco II case and the judgment of the Italian Constitutional Court of 31 May 2018 show how difficult constitutional pluralism turns out to be in practice. For intra-Community fight against VAT crime, the CJEU judgment in Taricco II case means that constitutional traditions of the Member States related to standards of criminal liability should be taken seriously.
Keywords: principle of supremacy, VAT, controlimiti, constitutional identity, Court of Justice of the European Union, constitutional court
Bibliografia:
Amalfitano Ch., Pollicino O., Two Courts, two Languages? The Taricco Saga Ends on a Worrying Note, Verfassungsblog z 5.06.2018 r. (https://verfassungsblog.de/two-courts-two-languages-the-taricco-saga-ends-on-a-worrying-note/; dostęp: 14.07.2018 r.)
Bassini M., Pollicino O., Defusing the Taricco Bomb through Fostering Constitutional Tolerance: All Roads Lead to Rome, Verfassungsblog z 5.12.2017 r. (https://verfassungsblog.de/defusing-the-taricco-bomb-through-fostering-constitutional-tolerance-all-roads-lead-to-rome/; dostęp: 3.06.2018 r.)
Bassini M., Pollicino O., The Opinion of Advocate General Bot in Taricco II: Seven “Deadly” Sins and a Modest Proposal, Verfassungsblog z 2.08.2017 r. (https://verfassungsblog.de/the-opinion-of-advocate-general-bot-in-taricco-ii-seven-deadly-sins-and-a-modest-proposal/; dostęp: 16.06.2018 r.)
Bassini M., Pollicino O., The Taricco Decision: A Last Attempt to Avoid a Clash between EU Law and the Italian Constitution, Verfassungsblog z 28.01.2017 r. (https://verfassungsblog.de/the-taricco-decision-a-last-attempt-to-avoid-a-clash-between-eu-law-and-the-italian-constitution/; dostęp: 17.07.2018 r.)
Bassini M., Taricco and sons: a ‘dangerous’ exercise of judicial cooperation? (https://www.academia.edu/34064874/Taricco_and_sons_a_dangerous_exercise_of_judicial_cooperation; dostęp: 21.07.2018 r.)
Billis E., The European Court of Justice: A “Quasi-constitutional Court” in Criminal Matters? The Taricco Judgment and its Shortcomings, New Journal of European Criminal Law 2016, nr 1
Boer de N., Case note: CJEU (Grand Chamber) (Addressing rights divergences under the Charter: Melloni, Case C-399/11, Stefano Melloni v. Ministerio Fiscal, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 26 February 2013, Common Market Law Review 2013, vol. 50, nr 4
Bonelli M., The Taricco saga and the consolidation of judicial dialogue in the European Union, Maastricht Journal of European and Comparative Law XX(X) Burchardt D., Belittling the Primacy of EU Law in Taricco II, Verfassungsblog z 7.12.2017 r. (https://verfassungsblog.de/belittling-the-primacy-of-eu-law-in-taricco-ii/; dostęp: 3.06.2018 r.)
Cartabia M., The Italian Constitutional Court and the Relationship Between the Italian Legal System and the European Community, Michigan Journal of International Law 1990, vol. 12, nr 1
Claes M., Reestman J.-H., The Protection of National Constitutional Identity and the Limits of European Integration at the Occasion of the Gauweiler Case, German Law Journal 2015, vol 4, nr 4
Claes M., The Validity and Primacy of EU Law and the ‘Cooperative Relationship’ between National Constitutional Courts and the Court of Justice of the European Union, Maastricht Journal of European and Comparative Law 2016, vol. 23, nr 1
Dani M., Tracking Judicial Dialogue: The Scope for Preliminary Rulings from the Italian Constitutional Court, Jean Monnet Working Paper Nr 10/08
Doktór-Bindas K., Odesłanie prejudycjalne włoskiego Sądu Konstytucyjnego w sprawie przeciwko M.A.S. i M.B. (tzw. Taricco bis). Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 5.12.2017 r., C-42/17, PiP 2019, nr 7
Fichera M., Taricco II: the Italian Constitutional Court raises its voice and the Court of Justice listens (http://eulawanalysis.blogspot.com/2017/12/criminal-law-human-rights-and.html; dostęp: 13.06.2018 r.)
Fontanelli F., Hic Sunt Nationes: The Elusive Limits of the EU Char ter and the German Constitutional Watchdog: Court of Justice of the European Union: Judgment of 26 February 2013, Case C-617/10 Åklagaren v. Hans Åkerberg Fransson, European Constitutional Law Review 2013, vol. 9
Kustra A., Kelsenowski model kontroli konstytucyjności prawa a integracja europejska. Studium wpływu, Toruń 2015
Kustra A., Sądy konstytucyjne a ochrona tożsamości narodowej i konstytucyjnej państw członkowskich Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej a prawo konstytucyjne państw członkowskich, red. S. Dudzik, N. Półtorak, Warszawa 2013
Lassalle M., Taricco kills two birds with one stone for the sake of the PIF (http://europeanlawblog.eu/2015/10/27/taricco-kills-two-birds-with-one-stone-for-the-sake-of-the-pif/ dostęp: 15.07.2018 r.)
Matteuci S.C., Breaking the Isolation? Italian Perspectives on the Dialogue Between the European Court of Justice and Constitutional Courts, European Public Law 2016, vol. 22, nr 4
Paris D., Carrot and Stick. The Italian Constitutional Court’s Preliminary Reference in the Case Taricco, Questions of International Law 2017, vol. 37
Peristeridou Ch., Ouwerkerk J., A Bridge over Troubled Water – a Criminal Lawyers’ Response to Taricco II, Verfassungsblog z 12.12.2017 r. (https://verfassungsblog.de/a-bridge-over-troubled-water-a-criminal-lawyers-response-to-taricco-ii/; dostęp: 15.07.2018 r.)
Prusak F., Zakres związania polskiego prawa karnego konwencją UE w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich, Prokuratura i Prawo 2009, nr 6
Repetto G., Pouring New Wine into New Bottles? The Preliminary Reference to the CJEU by the Italian Constitutional Court, German Law Journal 2016, vol. 16, nr 6
Rossi L.S., How Could the ECJ Escape from the Taricco Quagmire?, Verfassungsblog z 21.04.2017 r. (https://verfassungsblog.de/how-could-the-ecj-escape-from-the-taricco-quagmire/; dostęp: 16.07.2018 r.)
Rugge G., The Italian Constitutional Court on Taricco: Unleashing the normative potential of ‘national identity’? (http://www.qil-qdi.org/italian-constitutional-court-taricco-unleashing-normative-potential-national-identity/; dostęp: 12.07.2018 r.)
Sarmiento D., An Instruction Manual to Stop a Judicial Rebellion (before it is too late, of course), Verfassungsblog z 2.02.2017 r. (https://verfassungsblog.de/an-instruction-manual-to-stop-a-judicial-rebellion-before-it-is-too-late-of-course/; dostęp: 15.07.2018 r.)
Sarmiento D., An Instruction Manual to Stop a Judicial Rebellion (before it is too late, of course), Verfassungsblog z 2.02.2017 r. (https://verfassungsblog.de/an-instruction-manual-to-stop-a-judicial-rebellion-before-it-is-too-late-of-course/; dostęp: 3.06.2018 r.)
Sousa Ferro M., ECJ on Taricco II: a game changer? The primacy and effectiveness of EU law take a serious hit (https://www.linkedin.com/pulse/ecj-taricco-ii-game-changer-primacy-effectiveness-eu-law-sousa-ferro; dostęp: 4.06.2018 r.)
Timmerman M., Balancing effective criminal sanctions with effective fundamental rights protection in cases of VAT fraud: Taricco, Common Market Law Review 2016 vol. 53, nr 3
Prof. dr hab. Agnieszka Liszewska
Uniwersytet Łódzki
Współdziałanie przy przestępstwach indywidualnych (głos w dyskusji o wykładni art. 21 § 2 k.k.)
W artykule przedstawiono propozycję interpretacji przepisów kodeksu karnego dotyczących odpowiedzialności ekstraneusa za współdziałanie w popełnieniu przestępstwa indywidualnego. W tym celu należało na wstępie określić normatywny charakter sprawstwa oraz podżegania i pomocnictwa, wskazując na występujące między nimi różnice, które mają wpływ na wyznaczenie zakresu zastosowania art. 21 § 2 k.k. Wyznaczenie przesłanek odpowiedzialności karnej ekstraneusa wymaga ponadto uwzględnienia charakterystyki poszczególnych rodzajów przestępstw indywidualnych. Przedstawiona analiza uwzględnia różnice poglądów wynikające z braku spójnej koncepcji teoretycznej stanowiącej podstawę przyjętych regulacji ustawowych.
Słowa kluczowe: sprawca, podżegacz, pomocnik, współdziałanie, przestępstwa indywidualne, odpowiedzialność karna
Cooperation in Individual Crimes (Voice in the Discussion about the Interpretation of Article 21 (2) of the Penal Code)
The article proposes an interpretation of the provisions of the Penal Code regarding an extraneous person’s responsibility for cooperation in the commission of an individual offences. For this purpose, it is necessary to first determine the normative character of agency, instigation, and aiding and abetting, pointing to the differences between them that affect the determination of the scope of application of Article 21(2) of the Penal Code. Determining the conditions of criminal liability of an extraneous person requires, in addition, taking into account the characteristics of the particular types of individual offences. The presented analysis takes into account the differences of views resulting from lack of a coherent theoretical conception constituting the basis of the adopted statutory regulations.
Keywords: perpetrator, instigator, aider and abettor, cooperation, individual offences, criminal liability
Bibliografia:
Dębski R., O teoretycznych podstawach regulacji współdziałania przestępnego w kodeksie karnym z 1997 r., Studia Prawno-Ekonomiczne 1998, t. LVIII
Dębski R., Współdziałanie przy przestępstwie indywidualnym w ujęciu nowego kodeksu karnego, PiP 2002, nr 6
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, red. J. Giezek, Warszawa 2012
Giezek J., Metoda prawa karnego. O budowaniu karnistycznych teorii naukowych oraz ich wpływie na odpowiedzialność karną, Wrocławskie Studia Erazmiańskie 2014, nr 8
Kaczmarek T., Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, Warszawa 2006
Kardas P., Sprawstwo kierownicze i polecające – wykonawcze czy niewykonawcze postaci sprawstwa?, Przegląd Sądowy 2006, nr 5
Kardas P. Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2001
Kardas P., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t.1, Komentarz do art. 1–116 k.k., red. A. Zoll, Warszawa 2012
Kardas P., [w:] System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie i zasady odpowiedzialności karnej, red. R. Dębski, Warszawa 2013
Kardas P., Kilka uwag o sposobach rozstrzygania sporów dotyczących sprawczego współdziałania w popełnieniu przestępstwa indywidualnego, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, t. XLIII, Księga Jubileuszowa Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, D. Gruszecka, T. Kalisz, Wrocław 2017
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 4
Liszewska A., Odpowiedzialność karna za współdziałanie przy przestępstwach indywidualnych, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2004, nr 1
Liszewska A., Podżeganie i pomocnictwo a usiłowanie, PiP 2000, nr 6
Liszewska A., Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
Pilarczyk Ł., Istota przestępstw indywidualnych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2014, nr 4
Pilarczyk Ł., Postulaty nowelizacji art. 21 § 2 k.k. w zakresie odpowiedzialności karnej ekstraneusa za sprawstwo polecające i kierownicze oraz współsprawstwo przy przestępstwach indywidualnych, [w:] Reforma prawa karnego, red. I. Sepioło-Jankowska, Warszawa 2014
Pohl Ł. Obiektywna istota sprawstwa w ujęciu polskiego prawa karnego (uwagi na marginesie lektury pracy P. Kardasa „Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie”), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2004, nr 2
Pohl Ł., Intraneus w polskim prawie karnym (głos w sprawie wykładni art. 21 § 2 k.k.), PiP 2018, nr 2
Pohl Ł., O prawno-karnych ocenach realizowanego w okresie porodu i pod wpływem jego przebiegu nie wykonawczego współdziałania przestępnego matki z osobą dopuszczająca się lub mogącą się dopuścić zabójstwa jej dziecka w tym okresie, [w:] Problemy wymiaru sprawiedliwości karnej. Ksiega Jubileuszowa Profesora Jana Skupińskiego, red. J. Jakubowska-Hara, A. Błachnio-Parzych, J. Kosonoga, H. Kuczyńska, Warszawa 2013
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2012
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym, Poznań 2007
Pohl Ł., Zawartość normatywna przepisu art. 18 § 1 k.k., Prokuratura i Prawo 2006, nr 2
Spotowski A., Sprawstwo kierownicze, Studia Prawnicze 1988, nr 1–2
Zoll A., Sprawstwo bez wykonania czynu zabronionego, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 2009, nr 2
Zoll A., Glosa do wyroku SN z 25.06. 2008 r., IV KK 39/08, OSP 2009, nr 3, poz. 25
Zoll A., Podstawy teoretyczne regulacji współdziałania przestępnego w projekcie kodeksu karnego, PiP 1995, nr 6
Dr Anna Wolska-Bagińska
Uniwersytet Gdański
Ochrona danych osobowych oskarżonego w procesie karnym
Przedmiotem artykułu jest charakterystyka pozycji procesowej oskarżonego w kontekście ochrony jego danych osobowych w procesie karnym. Rozważania podjęte w pracy skupiają się na zagadnieniu, czy i w jaki sposób chronione są dane osobowe oskarżonego przed ich ujawnieniem w procesie karnym.
Słowa kluczowe: dane osobowe, procedura karna, proces karny
Protection of Personal Data of the Accused in Criminal Trial
This article characterizes the procedural position of the accused in the context of protection of his/her personal data in the criminal trial. The reflections contained in this article focus on the issue whether and how the personal data of the accused are protected from disclosure in the criminal trial.
Keywords: personal data, criminal proceeding, criminal trial
Bibliografia:
Barta J., Fajgielski P., Markiewicz R., Ochrona danych osobowych, Komentarz, Warszawa 2011
Kisielewicz A., Ochrona danych osobowych w praktyce orzeczniczej Naczelnego Sądu Administracyjnego, Glosa 2001
Bulsiewicz A., Jeż-Ludwichowska M., Kala D., Osowska D., Lach A., Przebieg procesu karnego, Toruń 2003
Bunikowski D., Podstawy aksjologiczne prawa ochrony danych osobowych, [w:] Prawna ochrona danych osobowych w Polsce na tle europejskich standardów. X-lecie polskiej ustawy o ochronie danych osobowych, red. G. Goździewicz, M. Szabłowska, Toruń 2008
Chankowska J., Prawo oskarżonego do milczenia, Prokuratura i Prawo 2003, nr 3
Daszkiewicz W., Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. I, Bydgoszcz 1999
Daszkiewicz W., Samooskarżenie a prawo do milczenia, PiP 1974, nr 2
Gajewska-Karczewska H, Sędziowie w społeczeństwie otwartym [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009
Hofmański P. (red.), Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 1-296, t. I, Warszawa 2011
Lach A., Granice badań oskarżonego w celach dowodowych. Studium w świetle reguły nemo se ipsum accusare tenetur i prawa do prywatności, Toruń 2010
Kmiecik R., Prawo dowodowe, Zarys wykładu, Warszawa 2008
Koper R., Jawność rozprawy głównej a ochrona prawa do prywatności w procesie karnym, Warszawa 2010
Koper R., Zakaz prasowej antycypacji rozstrzygnięć w sprawach karnych, Przegląd Sądowy 2007, nr 3
Koper R., Zakres obowiązywania zakazu prasowej publikacji danych osobowych i wizerunku a proces karny (cz. II), Palestra 2005, nr 9–10
Kordasiewicz B., Jednostka wobec środków masowego przekazu, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991
Krajniak O., Sprawozdanie prasowe ze sprawy karnej, Toruń 2004
Mamak K., O niecelowości anonimizacji oskarżonych w sprawach medialnych, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2013, nr 3
Morgała D., Ujawnienie danych osobowych i wizerunku sprawcy przestępstwa, Prokuratura i Prawo 2013, nr 3
Sadomski J., Konflikt zasad – ochrona dóbr osobistych a wolność prasy, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2008
Sakowicz A., Zasada prawdy materialnej a prawo do milczenia, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. Hofmański P., Warszawa 2010
Sobczak J., Dziennikarz – sprawozdawca sądowy. Prawa i obowiązki, Warszawa 2000
Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008
W. Lis, P. Wiśniewski, Z. Husak, Prawo prasowe, Komentarz, Warszawa 2012
Szulczewski M., Prasa i społeczeństwo, Warszawa 1964
Świda Z., Realizacja praw człowieka w kontradyktoryjnym procesie karnym, Wrocław 1994
Świecki D. (red.), Augustyniak B., Eichstaedt K., Kurowski M., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2015
Tęcza-Paciorek A., Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Warszawa 2012
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2003
Wiliński P., Świadek incognito w polskim procesie karnym, Kraków 2003
Wiliński P., Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Kraków 2016
Witkowska K., Społeczne następstwa ujawnienia przez mass media danych osobowych i wizerunku oskarżonego oraz ofiary przestępstwa, [w:] Prawna ochrona danych osobowych w Polsce na tle europejskich standardów. X-lecie polskiej ustawy o ochronie danych osobowych, red. G. Goździewicz, M. Szabłowska, Toruń 2008
Wolska-Bagińska A., Ochrona danych osobowych a cele procesu karnego, Palestra 2018, nr 7-8
Wolska-Bagińska A., Ochrona danych osobowych a zasada jawności procesu karnego, Prokuratura i Prawo 2018, nr 7–8
Wolska-Bagińska A., Ochrona danych osobowych a zasady procesu karnego, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2018, z. 3
Wolska-Bagińska A., Podstawy prawne przetwarzania danych osobowych w postępowaniu karnym, Prokuratura i Prawo 2018, nr 6
Wolska-Bagińska A., Zakres zastosowania ustawy o ochronie danych osobowych w polskim postępowaniu karnym, Przegląd Naukowy Disputatio 2017, nr 2
Waltoś S., Domniemanie niewinności w świecie mediów, [w:] System wymiaru sprawiedliwości a media, red. C. Kulesza, Białystok 2009
Wójcicka B., Aspekty prawne przekazu audiowizualnego przebiegu rozprawy sądowej, NP 1988, nr 5–6
Wójcicka B., Jawność postępowania sądowego w polskim procesie karnym, Łódź 1989
Wójcicka B., Podstawy wyłączenia jawności rozprawy, Acta UL Folia Iuridica 1988, nr 35
Wróbel W., O dwóch aspektach konstytucyjnej zasady domniemania niewinności, [w:] Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Księga jubileuszowa z okazji 70. Rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle, red. K. Krajewski, Warszawa 2007
Dr Magdalena Kumela-Romańska
Kraków
Dopuszczalność wcześniejszego wypowiedzenia stosunku zobowiązaniowego o charakterze ciągłym, zawartego na czas oznaczony, na przykładzie umowy o współpracę gospodarczą
Rozważania zawarte w artykule dotyczą stwierdzenia, czy w granicach zasady swobody umów mieści się możliwość rozwiązania zobowiązania terminowego przez wypowiedzenie, w przypadku gdy stronami takiej umowy są podmioty profesjonalnie wykonujące działalność gospodarczą. Jako przykład dla powyższych rozważań wybrana została umowa o współpracę, ponieważ jest ona jedną z częściej stosowanych przez przedsiębiorców umów nienazwanych. Podjęta w pracy problematyka ma zasadnicze znaczenie w szczególności w świetle prezentowanego w literaturze i orzecznictwie stanowiska zgodnie, z którym naruszenie któregokolwiek z wymienionych w bezwzględnie obowiązującym artykule 3531 k.c kryteriów swobody kontraktowej wywołuje sankcję nieważności na podstawie art. 58 k.c. Publikacja prezentuje analizę przebiegu granic swobody umów wyznaczonych przez właściwości (naturę) stosunku prawnego, przepisy prawa oraz zasady współżycia społecznego wraz z odnośnym orzecznictwem oraz poglądami doktryny.
Słowa kluczowe: kodeks cywilny, umowy o współpracę gospodarczą, zobowiązanie
Admissibility of Earlier Termination of a Relationship of Obligation of a Continuous Character Entered into for a Fixed Period of Time on the Example of a Commercial Partnership Agreement
The considerations included in this article concern establishing whether the possibility to terminate by notice an obligation relationship entered into for a fixed period of time is part of the principle of freedom of contract in cases when such a contract is made between parties professionally pursuing business. A cooperation agreement is chosen as an example for the above-mentioned considerations, because it is one of most commonly used unnamed agreements between entrepreneurs. The topic discussed in the article is essential, particularly in light of the view presented in literature and case law, according to which view infringement of any criterion of freedom of contract listed in Article 3531 of the Civil Code, which is absolutely binding, results in the sanction of nullity in accordance with Article 58 of the Civil Code. The article presents an analysis of the limits of freedom of contract determined by the features (nature) of the legal relationship, law and regulations, as well as the principles of community life together with applicable case law and views of legal scholars.
Keywords: Civil Code, commercial partnership agreement, obligation
Bibliografia:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Błaś A., [w:] Konstytucje Rzeczypospolitej Polskiej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, red. J. Boć, Wrocław 1998
Bojanowski E., Kilka uwag o sposobach kształtowania sytuacji prawnoadministracyjne,
[w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik, Kraków 2001
Fiedorow D., [w:] Prawa podstawowe w prawie i praktyce Unii Europejskiej, red. C. Mik, K. Gałka, Toruń 2009
Filipek J., Stosunek administracyjnoprawny, Kraków 1968
Filipek J., Rola prawa administracyjnego w działalności administracji państwowej, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze 1974, nr 65
Filipek J., Elementy strukturalne norm prawa administracyjnego, Warszawa–Kraków 198
Filipek J., Prawo administracyjne instytucje ogólne, cz. I, Kraków 2003
Filipek J., Sprawa sytuacji prawnej i stosunku prawnego w prawie administracyjny, [w:] Jednostka w demokratycznym państwie prawa, red. J. Filipek, Bielsko-Biała 2003
Filipek J., Prawo administracyjne w mechanizmie prawa, Kraków 2012
Kumela-Romańska M., Administracyjny status cudzoziemca w Polsce, Warszawa 2017
Miąsik D., [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2013
Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie TK na początku XXI w., Kraków 2004
Machnikowski P., Swoboda umów według art. 3531, Warszawa 2005
Machnikowski P., [w:] Kodeks cywilny komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2013
Machnikowski P., Zakres swobody kształtowania treści umowy, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2013
Podkowik J., Wolność umów i jej ograniczanie w świetle Konstytucji RP, Warszawa 2015
Promińska U., Umowa o współpracę gospodarczą, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 9, Prawo zobowiązań-umowy nienazwane, red. J. Katner, Warszawa 2015
Pyrzyńska A., Zobowiązanie ciągłe jako konstrukcja prawna, Poznań 2017
Radwański Z., Uwagi o zobowiązaniach trwałych (ciągłych) na tle Kodeksu cywilnego, Studia cywilistyczne 1969, t. XII–XIV
Safjan M., Wyzwania dla państwa i prawa, Warszawa 2007
Safjan M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Sajan, Warszawa 2007
Safjan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015
Szwarc-Kuczer M., [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. 1, Art. 1–89, red. D. Miąsik, N. Półtorak Nina, A. Wróbel, Warszawa 2012
Trzaskowski R., Granice swobody kształtowania treści i celu umów obligacyjnych art. 3511 kc, Kraków 2005
Zaradkiewicz K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015
Prof. dr hab. Katarzyna Bomba
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Ochrona wynagrodzenia za pracę w toku egzekucji sądowej z rachunku bankowego pracodawcy
Przedmiotem opracowania jest realizacja funkcji socjalnej wynagrodzenia za pracę w wyniku bieżących wypłat na wynagrodzenia za pracę z rachunku bankowego pracodawcy zajętego w toku egzekucji sądowej (art. 890 § 2 k.p.c.). Autorka zwraca uwagę na kolizję umocowanych konstytucyjnie: prawa pracowników zatrudnionych przez dłużnika do terminowej wypłaty wynagrodzenia za pracę (art. 2, 24 i 65 ust. 4 Konstytucji, art. 85 k.p.) oraz prawa wierzycieli egzekwujących do skutecznego dochodzenia w toku egzekucji sądowej roszczeń, którym w orzeczeniu sądowym przyznano ochronę (art. 64 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji). Istotą analizowanego zagadnienia jest odpowiedź na pytanie czy ograniczenie prawa majątkowego wierzyciela egzekwującego poprzez zwolnienie spod egzekucji części środków zgromadzonych na rachunku bankowym dłużnika (pracodawcy), przeznaczonej na bieżące wypłaty na wynagrodzenia za pracę jego pracownikom (art. 890 par. 2 k.p.c.), spełnia konstytucyjny wymóg precyzyjności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz proporcjonalności (art. 64 ust. 3 Konstytucji). Rozważeniu podlega również dopuszczalność z uwagi na ratio legis art. 890 §2 k.p.c. zwolnienia spod egzekucji środków na bieżące wypłaty na wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia (art. 734 k.c.) i umów o świadczenie usług (art. 750 k.c.), do których stosuje się minimalną stawkę godzinową (art. 8a ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę).
Słowa kluczowe: kodeks pracy, kodeks postępowania cywilnego, konstytucja, kontro bankowe, pracodawca, wynagrodzenie
Protection of Salary in the Course of Judicial Enforcement against the Employer’s Bank Account
This paper concerns the implementation of the social function of salary by regular payments of salary from the employer’s bank account when the account was attached in the course of judicial enforcement (Article 890(2) of the Code of Civil Procedure - CCP). The author draws attention to the collision of the following constitutionally-guaranteed rights: the right of the debtor’s employees to timely receive salary (Articles 2, 24 and Article 65(4) of the Constitution, Article 85 of the Labour Code - LC) and the right of creditors to efficient court enforcement of their claims that were granted protection in a court judgment (Article 64(1), Article 45(1) of the Constitution). The essence of the analysed issue is answering the question whether restricting the property right of the creditor enforcing the debt by exempting from enforcement part of the funds accumulated in the bank account of the debtor (employer), designated for payment of current salary to the employees (Article 890(2) CCP), meets the constitutional requirement of precision (Article 31(3) of the Constitution) and proportionality (Article 64(3) of the Constitution). There is also a consideration of the permissibility, due to the ratio legis of Article 890(2) CCP, of exemption from enforcement of the funds for current payments of remuneration under contracts of mandate (Article 734 LC) and service contracts (Article 750 LC), to which the minimum hourly rate applies (Article 8a of the Act on the Minimum Remuneration for Work).
Keywords: Labour Code, Code of Civil Procedure, Constitution, employer, salary
Bibliografia:
Adamczuk A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Art. 506-1217, red. M. Manowska, Warszawa 2015
Bomba K., Uprawnienie inspektora pracy do wydania nakazu zapłaty wynagrodzenia za pracę, [w:] Nauka i praktyka w służbie człowiekowi pracy: Inspekcja Pracy - wyzwania przyszłości, red. A. Musiała, Poznań 2017
Bomba K., Egzekucja sądowa ze świadczeń ze stosunku pracy a ochrona wynagrodzenia za pracę, [w:] Z. Szczurek, G. Sikorski, Cechą sprawiedliwości jest nie krzywdzić ludzi. Księga pamiątkowa ku czci Zenona Knypla, Sopot 2017
Bomba K., Egzekucja sądowa z wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia i umowy o świadczenie usług po nowelizacji ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z 22.07.2016 r., Państwo i Prawo 2018, nr 6
Czech T., Zezwolenie komornika na bieżące wypłaty z zajętego rachunku bankowego, Przegląd Prawa Egzekucyjnego 2009, nr 12
Czech T., Glosa do wyroku SN z 5.03.2008 r., V CSK 459/07, Prawo Bankowe 2008, nr 10
Garlicki L, Jarosz-Żukowska S., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Garlicki L., Zubik M., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Gołaczyński J., Wybrane zagadnienia egzekucji z rachunku bankowego, Rejent 2003, nr 10
Góral Z., O kodeksowym katalogu zasad indywidualnego prawa pracy, Warszawa 2011
Góral Z., O zasadzie uprzywilejowania pracownika (wybrane uwagi), […] Wolność i sprawiedliwość w zatrudnieniu. Księga pamiątkowa poświęcona Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej Profesorowi Lechowi Kaczyńskiemu, red. M. Seweryński, J. Stelina, Gdańsk 2002
Liszcz T., Aksjologiczne podstawy prawa pracy. Zarys problematyki, Lublin 2018
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, Warszawa 2019
Mazur L., Umowa rachunku bankowego, Warszawa 2007
Musiała A., […] Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1–113, red. K. W. Baran, Warszawa 2020
Nowak M., Wynagrodzenie za pracę, red. serii Z. Góral, Warszawa 2014
Pietrzkowski H., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. V, Postępowanie egzekucyjne, red. T. Ereciński, Warszawa 2016
Prusinowski P., […] Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1-113, red. K. W. Baran, Warszawa 2020
Sanetra W., Słowo wstępne o uwarunkowaniach ustrojowych, gospodarczych, politycznych i wspólnotowych wynagrodzenia za pracę, [w:] Wynagrodzenie za pracę w warunkach społecznej gospodarki rynkowej i demokracji, red. W. Sanetra, Warszawa 2009
Sikorski G., Egzekucja z rachunków bankowych, Sopot 2007
Sikorski G., Egzekucja z rachunków bankowych, [w:] Metodyka pracy komornika sądowego, red. A. Marciniak, M. Michalska-Marciniak, Sopot 2015
Skąpski M., Ochronna funkcja prawa pracy w gospodarce rynkowej, Kraków 2006
Sobczyk A., Prawo pracy w świetle Konstytucji RP. Tom I. Teoria publicznego i prywatnego indywidualnego prawa pracy, Warszawa 2013
Sobczyk A., Prawo pracy w świetle Konstytucji RP. Tom II. Wybrane problemy i instytucje prawa pracy a konstytucyjne prawa i wolności człowieka, Warszawa 2013
Stangret-Smoczyńska A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2012
Stefaniak A., [w:] Prawo spółdzielcze. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, A. Stefaniak, Warszawa 2018
Szubert W., Zarys prawa pracy, Warszawa 1976
Szymczak M. (red.), Słownik Języka Polskiego PWN, Warszawa 1978
Treder J., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. Z. Szczurek, Sopot 2005
Radomski M., Pojęcie wynagrodzenia za pracę w świetle przepisów art. 890 § 2 k.p.c. oraz art. 81 §4 ustawy o postępowaniu sądowym w administracji, Prawo Bankowe 2003, nr 2
Walczak K., Wynagrodzenie minimalne w umowach zlecenia i o świadczenia usług – zagadnienia doktrynalne i praktyczne, część 1, Monitor Prawa Pracy 2016, nr 8
Walczak K., Wynagrodzenie minimalne w umowach zlecenia i o świadczenia usług – zagadnienia doktrynalne i praktyczne, część 2, Monitor Prawa Pracy 2016, nr 9
Wengerek E., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części II Kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 1998
Wiśniewski L., Konstytucyjna ochrona pracy, [w:] Prawo w XXI wieku. Księga pamiątkowa 50-lecia Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, red. W. Czapliński, Warszawa 2006
Wiśniewski T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2018
Wójtowicz K., Zasada proporcjonalności jako wyznacznik konstytucyjności norm, […] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006
Żyznowski T., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. IV, Artykuły 730–1088, red. H. Dolecki, Warszawa 2014
Dr Leszek Murat
Bydgoszcz
Aktywizm Najwyższej Izby Kontroli
Zagadnienie aktywizmu było dotychczas rozważane w odniesieniu do sądownictwa. W artykule skupiam się natomiast na aktywizmie Najwyższej Izby Kontroli, ponieważ działalność kontrolerska jest pod wieloma względami podobna do działalności normatywnej sądownictwa. Spośród wielu różnych koncepcji, za punkt odniesienia przyjąłem poglądy Lecha Morawskiego. Doprowadziło mnie to do konkluzji, że niektóre formułowane przez NIK wzorce kontroli spełniają kryteria prawotwórczości. Jest to sytuacja naturalna, zaś uznawanie, że istnieje generalny zakaz tworzenia prawa przez NIK, nie przystaje do rzeczywistości. Aktywizm powinien jednak pociągać określone konsekwencje, a zwłaszcza spełniać warunki odpowiedniej publikacji i mocy wiążącej. Postulat Lecha Morawskiego, aby precedensy prawotwórcze traktować jak akty normatywne, ma większą szansę na urzeczywistnienie właśnie przez instytucje kontrolne, a zainicjować to może NIK w ramach wiodącej (naczelnej) pozycji, jaką zajmuje w systemie kontroli.
Słowa kluczowe: aktywizm, kryterium legalności, Najwyższa Izba Kontroli, prawotwórstwo, system kontroli, wzorce kontroli
Activism of the Supreme Audit Office
For a long time legal scholars have debated over law-making activism of Polish courts. I argue that this phenomenon can also be found in institutions outside of the judicial system, such as the Polish Supreme Audit Office (NIK). To examine the reasons, scale and consequences of the NIK’s activism, I refer to Lech Morawski’s arguments related to judicial precedents. On their basis I argue that auditing, in some cases, requires law-making, which is not much different from judicial one. If acknowledged as law-making activity, these audit norms should enjoy special respect. I argue that they should be recognized as universally binding norms for all audit institutions. To achieve this goal, the NIK should publish them in an easy-to-find way. In all respects, the NIK’s activism is not allowed to remain unknown, because such a situation is disadvantageous to the lawfulness of audit activity.
Keywords: activism, criterion of legality, Supreme Audit Office, law-making, audit system, audit norms
Bibliografia:
Dziadoń J., Próba interpretacji kryteriów kontroli, Kontrola Państwowa 1995, nr 6
Gnoiński J., Próba określenia pojęcia i istoty kontroli, Kontrola Państwowa 1972, nr 2
Jarzęcka-Siwik E., Skwarka B., Najwyższa Izba Kontroli. Komentarz do ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, Warszawa 2011
Leszczyński L., Potencjał precedensu w porządku prawa stanowionego (próba zarysu problemu), [w:] Precedens sądowy w polskim porządku prawnym, red. L. Leszczyński, B. Liżewski, A. Szot, Warszawa 2018
Łętowska E., Czy w Polsce możemy mówić o prawie precedensowym?, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010
Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 2005
Morawski L., Precedens a wykładnia, PiP 1996, nr 10
Morawski L., Zasada trójpodziału władzy. Trybunał Konstytucyjny i aktywizm sędziowski, Przegląd Sejmowy 2009, nr 4
Murat L., Gospodarność jako kryterium kontroli, Kontrola Państwowa 2019, nr 6
Murat L., Jednolitość orzecznictwa Najwyższej Izby Kontroli, Kontrola Państwowa 2015, nr 4
Murat L., Naczelność Najwyższej Izby Kontroli, Przegląd Sejmowy 2019, nr 3
Murat L., Nauka o kontroli – rzeczywistość czy postulat?, Kontrola Państwowa 2015, nr 6
Murat L., Rzetelność jako prawne i pozaprawne kryterium kontroli, Kontrola Państwowa 2014, nr 4
Niezgódka-Medek M., Ekspertyza prawna interpretacji pojęć: kryterium legalności, gospodarności, celowości i rzetelności zawartych w art. 203 Konstytucji RP i w art. 5 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, Kontrola Państwowa 2002, nr 4
Stawecki T., Precedens w polskim porządku prawnym. Pojęcie i wnioski de lege ferenda, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010
Szymanek J., O kontroli państwowej – teoretycznie, Kontrola Państwowa 2006, nr 5
Szymczak M. (red.), Słownik języka polskiego, t. III, Warszawa 1985
Wronkowska S., Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2005
Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładnia, Ossolineum 1990
Dr hab. Wojciech Brzozowski
Uniwersytet Warszawski
Szariat w Europie? Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 19.12.2018 r., Molla Sali v. Grecja
Wyrok Mora Sali przeciwko Grecji, wydany przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczył problematyki uznania przez sąd grecki mocy obowiązującej muzułmańskiego prawa religijnego w odniesieniu do sporu spadkowego. Zdaniem Autora glosy, „Z perspektywy prawa krajowego znaczenie wyroku jest raczej symboliczne. Jeszcze do niedawna Grecja była jedynym państwem europejskim, w którym szariat nie tylko był stosowany, ale był też – choć oczywiście jedynie w określonym zakresie przedmiotowym i jedynie w odniesieniu do mniejszości muzułmańskiej – prawem bezwzględnie obowiązującym, bez możliwości uchylenia się od jego skutków. Sytuacja uległa zmianie w styczniu 2018 r., gdy w prawie greckim uzależniono poddanie się jurysdykcji przywódcy religijnego (muftiego) od zgody wszystkich zainteresowanych. Glosowane orzeczenie nie doprowadziło więc do przełomowych zmian, gdyż te dokonały się niespełna rok wcześniej. Wyrok ma jednak niepomiernie większe znaczenie z punktu widzenia kształtowania przyjmowanej w europejskiej przestrzeni prawnej oceny przenikania norm muzułmańskiego prawa religijnego do krajowych porządków prawnych. Podstawowe pytanie dotyczy tego, czy ETPC zmienił swoje – dotychczas nieprzejednane – stanowisko wobec prawa szariatu i na czym ewentualnie ta zmiana miałaby polegać. Waga odpowiedzi na to pytanie jest tym większa, że orzeczenie zostało wydane w składzie Wielkiej Izby, po zrzeczeniu się właściwości przez izbę (art. 30 EKPC).”
Słowa kluczowe: szariat, prawo religijne, spór spadkowy, wolność sumienia i wyznania, zakaz dyskryminacji, ochrona własności
Sharia in Europe? Commentary on the European Court of Human Rights judgment of 19.12.2018 in the case of Molla Sali v. Greece
In the case of Molla Sali v. Greece, the Grand Chamber of the European Court of Human Rights (ECtHR) assessed the application by the domestic courts of Islamic religious law to an inheritance dispute. According to the ECtHR, the members of a religious minority must not be denied the right to voluntarily opt for and benefit from ordinary law. The ECtHR also asserted that freedom of religion did not require the states to create a particular legal framework in order to grant religious communities a special status entailing specific privileges. The judgment raised concerns as to the commitment of the Court to its earlier case-law concerning Sharia law, which until then had been repeatedly described as clearly incompatible with democracy and human rights. It can be argued, however, that in the case of Molla Sali v. Greece the ECtHR simply applied a more nuanced understanding of Sharia, still rejecting theocracy but demonstrating openness to some religious-based practices which do not need to be hostile to the European values. By contrast, what actually deserves criticism is the Court’s opinion that the free choice concerning individual religious beliefs can be deemed to entail waiving certain rights as long as that does not run counter to an important public interest, for this condition is too vague to afford effective protection to the vulnerable members of the Muslim community in Europe.
Keywords: Sharia, religious law, inheritance dispute, freedom of religion or belief, prohibition of discrimination, protection of property
Bibliografia:
Berger M.S., Understanding Sharia in the West, Journal of Law, Religion and State 2018, nr 2–3
Brzozowski W., Is Islam incompatible with European identity?, Stato, Chiese e pluralismo confessionale 2019, nr 3
Iakovidis I., McDonough P., The Molla Sali Case: How the European Court of Human Rights Escaped a Legal Labyrinth While Holding the Thread of Human Rights, Oxford Journal of Law and Religion 2019, nr 2
Kalampakou E., Is There a Right to Choose a Religious Jurisdiction over the Civil Courts? The Application of Sharia Law in the Minority in Western Thrace, Greece, Religions 2019, nr 4
Koumoutzis N., Papastylianos Ch., Human Rights Issues Arising from the Implementation of Sharia Law on the Minority of Western Thrace—ECtHR Molla Sali v. Greece, Application No. 20452/14, 19 December 2018, Religions 2019, nr 5
Leigh I., Religious Adjudication and the European Convention on Human Rights, Oxford Journal of Law and Religion 2019, nr 1
McGoldrick D., Accommodating Muslims in Europe: From Adopting Sharia Law to Religiously Based Opt Outs from Generally Applicable Laws, Human Rights Law Review 2009, nr 4
Puppinck G., Sharia: What Emerges From The Molla Sali v. Greece Judgment, https://eclj.org/religious-autonomy/echr/charia--ce-que-rvle-la-dcision-de-la-cedh
Saeed A., Human Rights and Islam: An Introduction to Key Debates between Islamic Law and International Human Rights Law, Cheltenham–Northampton 2018
Tsitselikis K., Applying Shari’a in Europe: Greece as an Ambivalent Legal Paradigm, Yearbook of Muslims in Europe 2010, vol. 2
Zucca L., A Secular Europe: Law and Religion in the European Constitutional Landscape, Oxford 2012
