Miejsce prawa finansowego w systemie prawa polskiego
Prof. dr hab. Antoni Hanusz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Miejsce prawa finansowego w systemie prawa polskiego
Prawo finansowe jako osobną gałąź prawa tworzy ogół norm zawierających warunki, w których należy się zachować w określony sposób, w procesie gromadzenia i rozporządzania środkami publicznymi. Cechą formalną tak rozumianego prawa finansowego jest brak jego kodyfikacji. Ponadto prawo finansowe tworzą nie tylko normy prawne zawarte w aktach prawa krajowego, ale również w prawie Unii Europejskiej oraz w prawie międzynarodowym. We wszystkich tych przepisach trudno jest odnaleźć jednolitą koncepcję legislacyjną, podobnie jak zgodność i wewnętrzny porządek. Nie można też dostrzec wyraźnych założeń ogólnych prawa finansowego w ujęciu całościowym, jako gałęzi prawa.
Przedmiot regulacji jest czynnikiem wyróżniającym poszczególne gałęzi prawa. Prawo finansowe reguluje wyłącznie stosunki o charakterze pieniężnym, których treścią są uprawnienia i obowiązki dotyczące gromadzenia i rozporządzania środkami pieniężnymi. Biorąc pod uwagę rolę i znaczenie w obrocie prawnym poszczególnych norm prawnofinansowych oraz różne nasycenie ich treści pierwiastkami publicznoprawnymi i elementami prywatnoprawnymi zaobserwować można, iż tworzą one różniące się pomiędzy sobą działy. Rozróżnienie takie ma charakter umowny zwłaszcza, że poszczególne działy prawa finansowego wykazują powiązania nie tylko między sobą, lecz także z innymi gałęziami prawa. W związku z tym celem niniejszego opracowania jest wskazanie roli i miejsca prawa finansowego w polskim porządku prawnym.
Słowa kluczowe: prawo finansowe, system prawa, stosunek prawnofinansowy, normy prawa finansowego, prawo publiczne, prawo prywatne
Financial Law as Part of Polish Law
Financial law as a separate branch of law creates all the norms describing conditions in which one should behave in a certain way, in the process of collecting and expending public funds. The formal feature of financial law is its lack of codification. In addition, financial law includes not only legal norms contained in national laws, but also in European Union law and in international law. In all these provisions, it is difficult to find an overarching legislative conception, as well as consistency and internal order. One cannot see any clear general assumptions underpinning financial law when seen as a whole: as a branch of law. The object of regulation distinguishes the particular branches within the legal system. Financial law regulates only relationships of monetary nature, the substance of which is the rights and obligations regarding the collection and disposal of cash. There are not only connection between individual sections of financial law, but they are also connected with other branches of law. Therefore, the purpose of the study is to indicate the role of financial law in Polish legal order.
Keywords: financial law, system of law, legal and financial relation, rules of financial law, public law, private law
Bibliografia:
Chojna-Duch E., Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, Warszawa 2003
Drwiłło A. (red.), Podstawy finansów i prawa finansowego, Warszawa 2011
Drwiłło A., Podstawowe zagadnienia unijnego systemu prawnego i finansowego, [w:] System prawnofinansowy Unii Europejskiej, red. A. Drwiłło, A. Jurkowska-Zeidler, Warszawa 2017
Gajl N., Finanse i prawo finansowe, Warszawa 1986
Głąbiński S., Nauka skarbowości, Warszawa–Lwów 1926
Grzybowskiego S. (red.), System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985
Hanusz A., Cień K., Przedsiębiorstwo jako samodzielny podatnik – uwagi de lege lata i de lege ferenda, [w:] Praktyczne i teoretyczne problemy prawa finansowego wobec wyzwań XXI wieku, red. J. Gliniecka, A. Drywa, E. Juchniewicz, T. Sowiński, Warszawa 2017
Hanusz A., Równowaga budżetowa a zasady prawa, PiP 2015, nr 9
Hanusz A., Swoboda umów a prawo podatkowe, Przegląd Podatkowy 1999, nr 11
Hanusz A., Zasada autonomii woli stron stosunków cywilnoprawnych w świetle prawa podatkowego, PiP 1998, nr 12
Harasimowicz J., Finanse i prawo finansowe, Warszawa 1988
Iserzon E., Prawo administracyjne, Warszawa 1968
Jaśkiewicz J., Prawo finansowe, Gdańsk 1990
Juchniewicz E., Stosunek prawnopodatkowy a handel elektroniczny, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 2
Kostecki A., Elementy konstrukcji instytucji podatku, [w:] System instytucji prawnofinansowych PRL, t. 3, Dochody i wydatki budżetu, red. M. Weralski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985
Krzyżanowski A., Nauka skarbowości, Poznań–Warszawa–Toruń 1923
Kurowski L., Wstęp do nauki prawa finansowego, Warszawa 1976
Niezgoda A., Podział zasobów publicznych między administrację rządową i samorządową, Warszawa 2012
Ostrowski K., Prawo finansowe. Zarys ogólny, Warszawa 1970
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2011
Ruśkowski E., Salachna J.M. (red.), Finanse publiczne. Komentarz praktyczny, Gdańsk 2014
Słysz A., Czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Ograniczenie przedmiotowego zakresu opodatkowania, Warszawa 2016
Szczepaniak R., Podział na prawo publiczne i prywatne. Uwagi na kanwie monografii Igora Zachariasza, Forum Prawnicze 2016, nr 6
Szczęśniak P., Środki przymusowej restrukturyzacji banku, Warszawa 2018
Szczęśniak P., Wykładnia pojęć prawa cywilnego w rekonstrukcji norm prawa podatkowego a postulat spójności i pewności porządku prawnego, [w:] Zasada pewności w prawie podatkowym, red. A. Kaźmierczyk, A. Franczak, Warszawa 2018
Weralski W., Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa 1984
Włodyka S., Problem struktury prawa, PiP 1995, nr 4
Woltera A., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1979
Woźniak T., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 października 2017 r. (sygn. akt II FSK 2472/15), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2018, nr 2
Woźniak T., Miejsce i rola zakładu w międzynarodowym prawie podatkowym, Przegląd Legislacyjny 2017, nr 4
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2017
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980
Prof. dr hab. Leszek Leszczyński
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Prawnicze projekty badawcze w konkursach Narodowego Centrum Nauki (postępowanie i kryteria oceniania)
Opracowanie obejmuje zagadnienia związane z pozycją nauk prawnych w strukturze NCN oraz zagadnienia dotyczące problemów związanych z prawniczymi projektami badawczymi, ze szczególnym uwzględnieniem, wiążącego się z odrębnościami metodologicznymi nauk prawnych, wymogu podstawowego charakteru badań, jakie mają być prowadzone w ramach realizacji tych projektów.
Słowa kluczowe: prawnicze projekty badawcze, badania podstawowe, Narodowe Centrum Nauki
Legal Research Projects in the National Science Centre Procedures
Law studies, which belong to the section of Arts, Humanities and Social Sciences in the National Science Centre, are included in the grant award procedures together with political sciences, social and regional polities, as well as national security and defence (in panel HS-5) or, much more rarely, with other humanities and social sciences (in the general panel HS). The dogmatic perspective and pragmatic orientation of legal projects cause some difficulties in the evaluation of both the scale of creative and original character of the research, as well as in the recognition of the basic character of the planned research. It is valid especially at the stage of international review of the projects dealing with a particular branch of the Polish law, strengthening the impression of the local perspective of the research.
Keywords: legal research projects, basic research, National Science Centre
Bibliografia:
Gizbert-Studnicki T., Dyrda A., Grabowski A., Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa, Warszawa 2016
Grochowski M., Kiebzak-Mandera D., Badania prawne w konkursach Narodowego Centrum Nauki, PiP 2016, nr 3
Leszczyński L., Tworzenie generalnych klauzul odsyłających, Lublin 2000
Łopatka A. (red.), Metody badania prawa, Wrocław 1973
Opałek K., Problemy metodologiczne nauki prawa, Warszawa 1973
Opałek K., Wróblewski J., Prawo, metodologia, filozofia, teoria prawa, Warszawa 1991
Stelmach J., Brożek B., Metody prawnicze, Kraków 2006
Suwaj R., Postępowanie administracyjne w sprawach przyznawania środków publicznych na realizację projektów naukowych przez Narodowe Centrum Nauki, [w:] Specyfika postępowań administracyjnych w sprawach z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki, red. J.P. Tarno. A. Szot, Lublin 2016
Tarno J.P., Szot A. (red.), Specyfika postępowań administracyjnych w sprawach z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki, Lublin 2016
Wróblewski J., O naukowości prawoznawstwa, PiP 1965, nr 8–9
Ziembiński Z., Metodologiczne zagadnienia prawoznawstwa, Warszawa 1974
Dr Mateusz Grochowski
Uniwersytet Wrocławski
Warsztat badawczy nauk prawnych na tle konkursów NCN
Artykuł zgłębia specyfikę prawniczych technik badawczych stosowanych przy opracowywaniu wniosków badawczych składanych w konkursach NCN. Opiera się na założeniu, że konceptualizacja i redagowanie takiej propozycji to w istocie rzeczywisty rodzaj działalności badawczej. Jej specyfika ma głównie charakter techniczny (ze względu na szczególny cel, któremu służy propozycja badawcza), jednak z merytorycznego punktu widzenia praca nad propozycją badawczą jest działalnością naukową sensu stricto, bezpośrednio podporządkowaną jej ogólnym przesłankom. W tekście dokonano analizy wyróżniających się elementów prawnych technik badawczych (ze szczególnym uwzględnieniem kształtowania kolejnych kroków analizy i konceptualizacji tematu) na tle specyficznych cech formalnych wniosku grantowego jako przedsięwzięcia badawczego.
Słowa kluczowe: warsztat badawczy, prawnicze projekty badawcze, Narodowe Centrum Nauki, analiza ryzyk
Legal Research Techniques in the Context of the National Science Centre
The article delves into the specificity of legal research techniques, as applied in drafting research proposals submitted in grant competitions of the National Science Centre. It builds on the assumption that conceptualization and drafting of such a proposal, in fact, genuinely belong to types of research activity. Their specific features have mostly technical character (regarding the particular purpose, served by a research proposal), however from the subject-matter-related point of view, work on a research proposal is an academic activity in a strict sense, directly subordinated to its general objectives. The text analyses the distinctive elements of legal research techniques (with particular regard to framing the subsequent steps of analysis and conceptualization of topic), against the background of the peculiar formal features of a grant proposal as a research undertaking.
Keywords: research techniques, legal research projects, National Science Centre, risk analysis
Bibliografia:
Brzeziński J.M., Przeciwko depersonalizacji i nadmiernej standaryzacji procesu ewaluacji w nauce, Zagadnienia Naukoznawstwa 2016, nr 1
Kiebzak-Mandera D., Grochowski M., Badania prawne w konkursach Narodowego Centrum Nauki, PiP 2017, nr 3
Marszałek A., Narodowe Centrum Nauki jako instytucja kreująca nową jakość finansowania badań podstawowych w Polsce, Studia BAS 2013, nr 3
Wilkin J., Finansowanie nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce. Wybrane problemy i postulowane kierunki reform, Studia BAS 2013, nr 3
Dr Dorota Kiebzak-Mandera
Instytut Języka Polskiego PAN
Projekty naukowe w konkursach NCN (planowanie, etyka, język)
Narodowe Centrum Nauki, instytucja powołana w 2010 r. w celu wspierania badań podstawowych, z jednej strony już ugruntowała swoją pozycję wśród naukowców. Z drugiej jednak, procedura przyznawania grantów, czyli proces oceny i decyzji o finansowaniu projektów wciąż pozostaje niejasna dla części środowiska naukowego. Sporo wątpliwości i pytań nadal budzi również sama idea systemu grantowego oraz sposób przygotowania wniosków o finansowanie badań naukowych, mimo że ten temat był już kilkakrotnie podejmowany, również na łamach „Państwa i Prawa”. Aby uniknąć redundancji, w tym tekście skupię się na kilku wybranych kwestiach: odniosę się do pojęcia tzw. grantozy – czyli domniemanej choroby toczącej naukę, po czym opiszę drogę wniosku od racjonalnego planowania do jego oceny oraz przybliżę wybrane zagadnienia związane z etyką badań naukowych oraz językiem projektów badawczych.
Słowa kluczowe: Narodowe Centrum Nauki, projekty badawcze, grantoza, etyka akademicka, badania naukowe
Research Projects in the National Science Centre Competitions (Planning, Ethics, Language)
The National Science Centre (Poland), an institution set up in 2010 to support fundamental research, on the one hand has already a well-established position among academics. However, on the other hand, the procedure for awarding grants, that is, the process of assessing and deciding to fund projects is still unclear for part of the academia. Quite a number of doubts and questions are still raised by the very idea of a grant system and the way in which applications for funding academic research are prepared, even though this topic has already been discussed a few times, including in ‘Państwo i Prawo’ journal. In order to avoid redundant statements, in this text I am going to focus on selected issues: I will discuss the notion of the so-called grantosis, that is, an alleged disease that science suffers from, then I will describe the path of an application from rational planning to its assessment, and present selected issues relating to the ethics of academic research and the language of research projects.
Keywords: National Science Centre (Poland), research projects, grantosis, ethics of academic, scientific research
Bibliografia:
Bäcker R., Czechowska L., Gadomska G. i in., Metodologia badań politologicznych, Warszawa 2016
Blackwell J., Martin J., A Scientific Approach to Scientific Writing, New York–Dordrecht–Heidelberg–London 2011
Blackburn T.R., Getting Science Grants. Effective Strategies for Funding Success, Jossey-Bass 2003
Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998
Brimley Norris C., Academic Writing in English, University of Helsinki 2018
Dufour H.D., Carrol S.B., History: Great Myths die Hard, Nature 2013, nr 502
Kiebzak-Mandera D., Badania naukowe finansowane przez Narodowe Centrum Nauki, Zagadnienia Naukoznawstwa 2016, nr 1
Kiebzak-Mandera D., Grochowski M., Badania prawne w konkursach Narodowego Centrum Nauki, PiP 2017, nr 3
Kulczycki E., Engels T.C.E., Pölönen J. i in., Publication Patterns in the Social Sciences and Humanities: Evidence from Eight European Countries, Scientometrics 2018
Locke L.F., Spirduso W.W., Silverman S.J., Proposals that Work. A Guide for Planning Dissertations and Grant Proposals, Los Angeles 2014
Polański K. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993
Wasylczyk P., Prezentacje naukowe. Praktyczny poradnik dla studentów, doktorantów i nie tylko, Warszawa 2017
Wood D., Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego, Kraków 2015
Prof. dr hab. Ireneusz C. Kamiński
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Umiędzynarodowienie badań prawniczych w programach badawczych Narodowego Centrum Nauki
Chociaż badania prawne bardzo często koncentrują się na dogmatycznej analizie konkretnego krajowego systemu prawnego, programy badawcze oferowane przez National Research Council zawierają również komponent międzynarodowy. Po pierwsze, podczas oceny osiągnięć naukowych każdego wnioskodawcy panel ekspertów bierze pod uwagę, czy i w jakim zakresie wnioskodawca jest uznawany na arenie międzynarodowej (publikacje międzynarodowe). Po drugie, zwraca się uwagę na to, w jaki sposób propozycja badań odnosi się do najnowocześniejszych technologii i w jaki sposób może przyczynić się do międzynarodowego rozwoju nauk prawnych. Po trzecie, wszystkie propozycje badawcze są oceniane przez międzynarodowych naukowców na obu etapach procesu oceny. Oprócz szeregu programów badawczych oferowanych naukowcom przebywającym w Polsce, polscy prawnicy mogą również zgłaszać swoje propozycje w coraz większej liczbie bilateralnych programów badawczych (kontraktowanych przez Polskę i państwo partnerskie). Niestety, liczba projektów prawnych (lub o wymiarze prawnym) przyjętych do finansowania w tego typu programach jest bardzo niska. Propozycje badań prawnych są wąsko ukierunkowane i nie mają ambicji interdyscyplinarnych.
Słowa kluczowe: badania prawne, Narodowe Centrum Nauki, umiędzynarodowienie
International aspects of the research programmes financed by the National Research Council
Although legal research is very often focused on the doctrinal analysis of a particular national legal system, research programmes offered by the National Research Council also include an international component. First, at the assessment of each applicant’s scientific achievements, the experts’ panel takes note of whether and to what extent the applicant is internationally recognised (international publications). Second, attention is given to the fact of how the research proposal refers to the state-of-the-art and how it can advance legal sciences internationally. Third, all research proposals are evaluated by international scholars at both stages of the assessment process. Besides a range of research programmes offered to scholars based in Poland, Polish legal scholars also may submit their proposals in the growing number of bilateral research programmes (contracted by Poland and a partner state). Disappointingly, however, the number of projects on the law (or involving a legal dimension) accepted for funding in this kind of programmes is very low. Legal research proposals are narrowly oriented and lack interdisciplinary ambitions.
Keywords: research programmes, National Research Council, international dimensions
Bibliografia:
Hoecke M. van. (red.), Methodologies of Legal Research. Which Kind of Method for What Kind of Discipline?, Oxford 2011
Lina K., Handbook on Legal Methodology, Antwerpen 2018
Dr Filip Geburczyk
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Poznaniu
Służebna funkcja postępowania administracyjnego jako paradygmat? Tło historyczne a perspektywa współczesna
Artykuł zawiera analizę genezy koncepcji służebnej funkcji postępowania administracyjnego i stawia pytanie o jej adekwatność w opisie współczesnego prawodawstwa. Przegląd stanowisk myśli prawniczej Dwudziestolecia Międzywojennego oraz II pol. XX w., a także opracowań współczesnych pozwala stwierdzić pewną ciągłość w przypisywaniu postępowaniu administracyjnemu roli służebnej. Współcześnie jednak pojawiają się także stanowiska inne, postulujące pewną autonomiczność postępowania względem materialnego prawa administracyjnego. Wobec tego, w obliczu obecnego rozwoju prawa administracyjnego, koncepcja służebnej funkcji postępowania wymaga aktualizującej rekonstrukcji.
Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne, funkcja służebna, materialne prawo administracyjne, analiza historyczna
The Instrumental Function of Administrative Procedure as a Paradigm? Historical Background and Contemporary Perspective
The paper contains an analysis of the genesis of the concept of the instrumental function of administrative procedure and raises the question of its adequacy in the description of contemporary legislation. An evaluation of the debate during the interwar period and the second half of the 20th century, as well as contemporary studies, allows one to establish a continuity in the instrumentalization of administrative procedure. Nowadays, however, new arguments emerge and a certain autonomy of administrative proceedings with regard to substantive law is postulated. Therefore, given the current development of administrative law, the concept of the instrumental function of administrative procedure needs to be updated.
Keywords: administrative procedure, instrumental funciton, substantive administrative law, historical analysis
Bibliografia:
Adamiak B., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 9, Prawo procesowe administracyjne, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2017
Adamiak B., Borkowski J., Polskie postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 1992
Błachucki M., System postępowania antymonopolowego w sprawach kontroli koncentracji przedsiębiorców, Warszawa 2012
Błaś A., Boć J., Stahl M., Ziemski K.M., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 5, Prawne formy działania administracji, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2013
Borkowski J., Krawczyk A., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 9, Prawo procesowe administracyjne, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2017
Borkowski J., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. I, red. J. Starościak, Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk 1977
Borkowski J., Postępowanie administracyjne. Zarys systemu, Warszawa 1976
Cassese S., New paths for administrative law: A manifesto, International Journal of Constitutional Law 2012, nr 3
Dawidowicz W., Ogólne postępowanie administracyjne. Zarys systemu, Warszawa 1962
Duniewska Z., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 1, Instytucje prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2015
Duniewska Z., W kwestii roli i celów materialnego prawa administracyjnego, [w:] Studia z prawa administracyjnego i nauki o administracji. Księga jubileuszowa dedykowana prof. zw. dr. hab. Janowi Szreniawskiemu, red. Z. Czarnik, Z. Niewiadomski, J. Posłuszny, J. Stelmasiak, Przemyśl‒Rzeszów 2011
Duniewska Z., [w:] Materialne prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady, red. M. Stahl, Warszawa 2005
Filipek J., Elementy strukturalne norm prawa administracyjnego, Warszawa‒Kraków 1982
Filipek J., Założenia strukturalne procesu administracyjnego [w:] Studia z dziedziny prawa administracyjnego, red. L. Bar, Wrocław 1971
Hauser R., Rola przepisów procesowych w realizacji norm materialnego prawa administracyjnego, [w:] Rola materialnego prawa administracyjnego a ochrona praw jednostki, red. Z. Leoński, Poznań 1998
Hufen F., Siegel T., Fehler im Verwaltungsverfahren, Baden-Baden 2018
Jagielski J., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 7, Prawo administracyjne materialne, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2017
Jagielski J., Gołaszewski P., Kryzys prawa administracyjnego a zmiana jego paradygmatu, [w:] Jakość prawa administracyjnego, red. D.R. Kijowski, A. Miruć, A. Suławko-Karetko, Warszawa 2012
Jagielski J, Cherka M., Gołaszewski P., Pudzianowska D., Materialne prawo administracyjne jako przedmiot badań [w:] Nowe problemy badawcze w teorii prawa administracyjnego, red. J. Boć, A. Chajbowicz, Wrocław 2009
Jandy-Jendrośka K., Jendrośka J., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. III, red. T. Rabska, J. Jendrośka, J. Łętowski, Wrocław 1978
Janowicz Z., Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądem administracyjnym, Warszawa–Poznań 1982
Jaśkowska M., Wpływ zmian w k.p.a. na sferę praw i wolności jednostki, [w:] Analiza i ocena zmian kodeksu postępowania administracyjnego w latach 2010‒2011, red. M. Błachucki, T. Górzyńska, G. Sibiga, Warszawa 2012
Jaśkowska M., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 1, Instytucje prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2010
Jaworski W.L., Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1924
Kaczmarek P., Dwa ujęcia proceduralizacji prawa, [w:] Z zagadnień teorii i filozofii prawa. W poszukiwaniu podstaw prawa, red. A. Sulikowski, Wrocław 2006
Kaczmarek P., Zdolność sądowa jako problem teorii prawa, Warszawa 2006
Kaczmarek P., Materialne i proceduralne aspekty prawa. Wstęp do rozważań nad przejawami proceduralizacji w prawie europejskim, [w:] Z zagadnień teorii prawa. Teoria prawa europejskiego, red. J. Kaczor, Wrocław 2005
Kmieciak Z., Współczesna formuła ochrony interesów w prawie administracyjnym (aspekt procesowy), ZNSA 2015, nr 2
Kmieciak Z., Zarys teorii postępowania administracyjnego, Warszawa 2014
Krawczyk A., Reforma sądownictwa administracyjnego w Austrii, PiP 2013, nr 4
Kubiak A., Wpływ kodyfikacji austriackiej na polskie prawo o postępowaniu administracyjnym, [w:] Związki prawa polskiego z prawem niemieckim, red. A. Liszewska, K. Skotnicki, Łódź 2006
Jendrośka J., Postępowanie administracyjne w kodyfikacjach europejskich państw socjalistycznych, Warszawa 1970
Langrod J.S., Kontrola administracji, Warszawa 1929
Langrod J.S., Zarys sądownictwa administracyjnego, Warszawa 1925
Leoński Z., Problematyka wyodrębnienia materialnego prawa administracyjnego, Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, 1985, nr 857
Łętowski J., Prawo administracyjne dla każdego, Warszawa 1995
Niczyporuk J., Proceduralizacja prawa administracyjnego, [w:] Teoria instytucji prawa administracyjnego: księga pamiątkowa profesora Jerzego Stefana Langroda, red. J. Niczyporuk, Paryż 2011
Niewiadomski Z., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 1, Instytucje prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2015
Piątek W., Podstawy skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2011
Przybysz P., Tradycyjne pojęcia prawa administracyjnego ‒ potrzeba i sposób ich dalszego używania, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego, Zakopane 24‒27 września 2006 r., red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Quabeck C., Dienende Funktion des Verwaltungsverfahrens und Prozeduralisierung, Tübingen 2010
Służewski J., Postępowanie administracyjne, Warszawa 1982
Starościak J., Kontrola sądowa zabezpieczenia praworządności działania administracji, PiP 1957, nr 6
Starościak J., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. III, red. T. Rabska, J. Jendrośka, J. Łętowski, Wrocław 1978
Starzyński S., Współczesny ustrój prawno-polityczny Polski i innych państw słowiańskich, Lwów 1928
Wojciechowski B., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 4, Wykładnia w prawie administracyjnym, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012
Zimmermann J., Polska jurysdykcja administracyjna, Warszawa 1996
Zimmermann M., [w:] M. Jaroszyński, M. Zimmermann, W. Brzeziński, Polskie prawo administracyjne. Część ogólna, Warszawa 1956
Mgr Paweł Bury
Uniwersytet Wrocławski
Naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia, o udzielenie którego wnioskował prokurator działający na rzecz oznaczonej osoby
Zgodnie z art. 746 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, w następstwie wystąpienia pewnych sytuacji procesowych wiążących się z upadkiem zabezpieczenia obowiązanemu przysługuje roszczenie wobec uprawnionego o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem takiego zabezpieczenia. Przywołany przepis nie wskazuje jednak, na jakiej zasadzie oparta jest odpowiedzialność za szkodę obowiązanego i czy istnieje możliwość uchylenia się od niej. Zagadnienia te nabierają szczególnego znaczenia, jeżeli uwzględni się fakt, że o udzielenie zabezpieczenia może wnioskować także prokurator działający na rzecz oznaczonego podmiotu. Prokurator, korzystając z legitymacji procesowej nadzwyczajnej (formalnej), występuje wówczas na rzecz podmiotu, który jest uprawionym w rozumieniu art. 746 § 1 kodeksu postępowania cywilnego.
Słowa kluczowe: zabezpieczenie, upadek zabezpieczenia, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wykonaniem zabezpieczenia, prokurator w postępowaniu cywilnym
Redress of Damage Caused by Enforcement of Injunctive Relief Applied for by a Prosecutor Acting for the Benefit of a Specified Person
According to Article 746(1) of the Code of Civil Procedure, as a result of certain procedural situations involving annulment of the injunctive relief, the obligor has a claim against the obligee for the repair the damage caused by the enforcement of such injunctive relief. However, the abovementioned provision does not indicate on which principle the liability for the damage is based and whether it is possible to evade such liability. These issues become particularly important if one takes into account the fact that a prosecutor acting for the benefit of a specific person may also apply for injunctive relief. The prosecutor, using the extraordinary (formal) standing to bring proceedings, acts for the benefit of the entity who is the obligee within the meaning of Article 746(1) of the Code of Civil Procedure.
Keywords: security, annulment of injunctive relief, liability for damage caused by the enforcement of injunctive relief, prosecutor in civil proceedings
Bibliografia:
Dybowski T., Naprawienie szkody, [w:] System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 1, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. Z. Radwański, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981
Ereciński T., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. III, Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, Warszawa 2012
Gajda-Roszczynialska K., [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. I, Komentarz do art. 1–729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2016
Harla A.G., Uprawnienie prokuratora do wszczęcia postępowania sądowego w sprawie cywilnej (art. 7 k.p.c.) – uwagi de lege lata i de lege ferenda, Palestra 2006, nr 3–4
Ignatowicz J., Udział prokuratora w sprawach o prawa stanu cywilnego w świetle przepisów obowiązujących od dnia 1 stycznia 1965 r., PiP 1966, nr 4–5
Iżykowski M., Naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia (art. 746 k.p.c.), Palestra 1979, nr 10
Jakubecki A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany, t. II, Art. 730–1217, red. A. Jakubecki, LEX/el 2017
Jędrzejewska M., Grzegorczyk P., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2012
Jodłowski J, Udział prokuratora i organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym, [w:] Postępowanie cywilne, red. J. Jodłowski, Z. Resich, Warszawa 1987
Kaliński M., Odpowiedzialność odszkodowawcza, [w:] System Prawa Prywatnego, t. VI, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014
Kosek M., Powództwo prokuratora w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, Warszawa 2016
Kubas A., Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wykonaniem zabezpieczenia (art. 746, 1182 k.p.c.), Transformacje Prawa Prywatnego 2006, nr 3–4
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Odpowiedzialność cywilna prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (art. 435 k. c.), Warszawa 1967
Rudkowska-Ząbczyk E., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2016
Siedlecki W., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1969
Śmieja A., Czyny niedozwolone, [w:] System Prawa Prywatnego, t. VI, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014
Walasik M., Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek ustanowienia lub wykonania zabezpieczenia, [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, t. V, Postępowanie zabezpieczające, red. A Jakubecki, Warszawa 2016
Warciński M., Podstawa odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem natychmiast wykonalnego orzeczenia, [w:] Aurea praxis aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. II, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011
Warkałło W., Odpowiedzialność odszkodowawcza. Funkcje, rodzaje, granice, Warszawa 1972
Weitz K., System koncentracji materiału procesowego według projektu zmian Kodeksu postępowania cywilnego, [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011
Woźniak Z., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2012
Zawadzka Z., Pozycja procesowa prokuratora w postępowaniu cywilnym, Prokuratura i Prawo 2010, nr 6
Zieliński A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2017a:
Dr Paweł Widerski
Warszawa
Status prawny członków organów osób prawnych po nowelizacji kodeksu cywilnego z 9.11.2018 r.
Artykułu omawia ostatnią zmianę przepisów Kodeksu cywilnego o osobach prawnych, wprowadzoną ustawą z 9 listopada 2018 r., która weszła w życie 1 marca 2019 r. Nowelizacja dotyczy art. 39 Kodeksu cywilnego i wprowadza możliwość potwierdzenia czynności prawnej przez osobę prawną, gdy ta czynność prawna jako organ osoby prawnej została dokonana przez podmiot, który nie miał kompetencji albo przekroczył zakres kompetencji. Przed 1 marca 2019 r. dominowało stanowisko, które wyjaśniało status osób będących członkami organów osób prawnych zgodnie z teorią organów. Według tej teorii osoby te nie były postrzegane za przedstawicieli osób prawnych, a za piastunów organów osób prawnych działających jako osoby prawne w sposób określony teorią organów. Z przeprowadzonej analizy wynika, że pomimo tego, iż nowelizacja art. 39 Kodeksu cywilnego nawiązuje do teorii przedstawicielstwa, nie wpływa jednak na ocenę statusu członków organów osób prawnych. W dalszym ciągu należy oceniać ten status w nawiązaniu do teorii organów.
Słowa kluczowe: osoba prawna, organ, piastun organu, przedstawiciel, pełnomocnik
The Legal Status of Members of Corporate Organs after the Amendment to the Civil Code of 9 November 2018
The article discusses the latest amendment to the provisions of the Civil Code concerning legal persons, introduced by the Act of 9 November 2018, which entered into force on 1 March 2019. The amendment concerns Article 39 of the Civil Code and introduces the possibility of a legal person confirming a juridical act, when this juridical act was performed by an entity that did not have the power to do so or exceeded the scope of its powers as a corporate organ. Before 1 March 2019, the dominant standpoint explained the status of persons being members of corporate organs in accordance with the theory of corporate organs. According to this theory, these persons were not seen as representatives of a legal person, but as holders of functions in corporate organs, acting as legal persons in a manner defined by the theory of organs. The present analysis shows that despite the fact that the amendment to Article 39 of the Civil Code refers to the theory of representation, it does not affect the assessment of the status of members of corporate organs. This status should still be assessed in relation to the theory of organs.
Keywords: legal person, corporate organ, holder of a function in a corporate organ, representative, attorney in fact
Bibliografia:
Borkowski M., Konsekwencje prawne działania „fałszywego” piastuna organu osoby prawnej, Przegląd Prawa Handlowego 2008, nr 7
Bossowski F., [w:] Encyklopedia Podręczna Prawa Prywatnego, z. XXI (zeszyt pierwszy tomu III-ego), red. F. Zoll, J. Wasilkowski, Warszawa 1937
Brzozowski A., Kocot W.J., Skowrońska-Bocian E., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2013
Dadańska K.A., Działanie osoby prawnej, Warszawa 2006
Dąbrowska J., Reprezentacja i pełnomocnictwo w sprawie o zaskarżenie uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej, Monitor Prawa Handlowego 2017
Buczkowski S., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. Z. Resich, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, J.I. Bielski, Warszawa 1972
Dmowski S., Trzaskowski R., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2014
Domański L., Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny. Część ogólna, Warszawa 1936
Drapała P., Odpowiedzialność odszkodowawcza pełnomocnika rzekomego, Przegląd Prawa Handlowego 2002, nr 9
Ernst U., Rachwał A., Zoll F., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2013
Frąckowiak J., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012
Gajda J., Dobra wiara organu osoby prawnej, PiP 1991, nr 3
Gil I., Czynności prawne dokonane przez członka zarządu spółki z o.o. którego mandat wygasł, Przegląd Sądowy 2012, nr 4
Gniewek E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2013
Gniewek E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2016
Gorczyński G., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna (art. 1–125), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018
Grzybowski S., [w:] System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1974
Grzybowski S., [w:] System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1985
Gutowski M., Sankcja wobec czynności prawnej dokonanej przez „fałszywy organ” osoby prawnej, Przegląd Prawa Handlowego 2008
Gutowski M., [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1–352, red. M. Gutowski, Warszawa 2018
Jaworski W.L., Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1924
Kawałko A., Witczak H., Prawo cywilne, Warszawa 2008
Kędzierska-Cieślak A., Komis (zagadnienia cywilnoprawne), Warszawa 1973
Kidyba A., Zakaz dokonywania czynności prawnych „z samym sobą” a jednoosobowa spółka z o.o., PiP 1991, nr 1
Kidyba A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2012
Klein A., Ewolucja instytucji osobowości prawnej, [w:] Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Ossolineum 1983
Klein A., Charakter prawny organów osób prawnych, [w:] Rozprawy z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Czachórskiego, red. J. Błeszyński, J. Rajski, Warszawa 1985
Konic H., Prawo osobowe. Wykład porównawczy na tle prawodawstw obowiązujących w Polsce w zestawieniu z kodeksem szwajcarskim, cz. I, Warszawa 1924
Kuniewicz Z., Realizacja reprezentacji łącznej, PiP 2007, nr 11
Kuniewicz Z., Uchwała zgromadzenia wspólników bądź rady nadzorczej a umocowanie zarządu spółki kapitałowej do reprezentacji, [w:] Prawo handlowe po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, red. W.J. Katner, U. Promińska, Warszawa 2010
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Glosa do wyroku SN z 24.10.1972 r., I CR 177/72, PiP 1975, nr 7
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Problem wad oświadczenia woli w czynności prawnej dokonanej przez przedstawiciela, [w:] Studia z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowej prof. dr. hab. Adama Szpunara, red. A. Rembieliński, Warszawa–Łódź 1983
Longchamps de Berier R., Studya nad istotą osoby prawniczej, Lwów 1911
Longchamps de Bérier R., Zobowiązania, Lwów 1939 (Poznań 1999 – przedruk)
Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1994
Smyk M., Skutki działania pozornego piastuna organu reprezentacji osoby prawnej, Przegląd Prawa Handlowego 2012
Sobolewski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Przepisy wprowadzające (art. I–LXV PWKC). Część ogólna. Własność i inne prawa rzeczowe (art. 1–352 KC), red. K. Osajda, Warszawa 2013
Namitkiewicz J., Kodeks zobowiązań. Komentarz dla praktyki. Część ogólna, t. I, Łódź 1949
Naworski, P. Skutki przekroczenia przez zarządy spółek kapitałowych ograniczeń do dokonywania czynności prawnych (próba wykładni art. 17 kodeksu spółek handlowych), Przegląd Prawa Handlowego 2001, nr 1
Nazaruk P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2014
Opalski A., Pojęcie organu osoby prawnej, PiP 2009, nr 1
Opalska D., Stosowanie przepisów o pełnomocnictwie do organów osób prawnych, Przegląd Prawa Handlowego 2013, nr 10
Pawlikowski L., W imieniu spółdzielni czy za spółdzielnię?, Przegląd Prawa Handlowego 2004
Pazdan M., Dobra lub zła wiara osoby prawnej, [w:] Studia z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Biruty Lewaszkiewicz-Petrakowskiej, red. A. Szpunar, W.J. Katner, T. Pajor, U. Promińska, M. Pyziak-Szafnicka, E. Wojnicka, Łódź 1997
Pazdan M., Niektóre konsekwencje teorii organów osoby prawnej, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Prace prawnicze, Katowice 1969, t. 1
Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2013
M. Pazdan M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2008
Piasecki K., Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Kraków 2003
Piekarski M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. Z. Resich, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, J.I. Bielski, Warszawa 1972
Pinior P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna (art. 1–125), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018
Płonka E., Mechanizm łączenia skutków działań prawnych z osobami prawnymi na przykładzie spółek kapitałowych, Acta Uniwersitatis Wratislaviensis 1994, Prawo CCXXXI
Radwański Z., OlejniczakA., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2011
Robaczyński W., [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014
Rott-Pietrzyk E., Dopuszczalność potwierdzenia czynności rzekomego organu, [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010
Sołtysiński S., Glosa do uchwały SN z 14.09.2007 r., III CZP 31/07, Orzecznictwo Sądów Polskich 2008, nr 5
Sołtysiński S., Skutki działań piastunów wadliwego składu zarządu lub rady nadzorczej w spółkach kapitałowych oraz spółdzielniach, [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005
Strzebińczyk J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2016
Szczepaniak R., [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1–352, red. M. Gutowski, Warszawa 2018
Szczurowski T., Przekroczenie kompetencji przez organ osoby prawnej (glosa do uchwały SN z 14.09.2007 r., III CZP 31/07), Glosa 2008, nr 3
Szer S., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 1967
Świderski Z., [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014
Till E., Nauki ogólne austryackiego prawa prywatnego, Lwów 1911
Widerski P., Pełnomocnictwo w prawie polskim, Warszawa 2018
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2001
Zoll F., Prawo cywilne opracowane głównie na podstawie przepisów obowiązujących w Małopolsce. Część ogólna, t. I, Poznań 1931
Zoll F., Prawo cywilne w zarysie, Część ogólna, t. I, opracowane przy współudziale A. Szpunara, Kraków 1948
Dr Michał Grudecki
Uniwersytet Śląski w Katowicach
O okolicznościach uniemożliwiających przypisanie bezprawności czynu (polemika z artykułem P.M. Dudka i M. Małeckiego)
Artykuł stanowi polemikę z tekstem P. M. Dudka oraz M. Małeckiego pt. „Charakter prawny kontratypu w świetle koncepcji zbiegu wartościowań tego samego czynu”. Koncepcja tych autorów stanowi modyfikacją teorii przedstawionej przez A. Zolla, dokonaną tak, by zniwelować stawiany jej największy zarzut w postaci występowania w systemie prawa dwóch sprzecznych ze sobą norm – zakazującej oraz usprawiedliwiającej. Koncepcja ta, choć bardzo ciekawa, zdaje się jednak nie być pozbawiona pewnych nieścisłości. Stąd też warto podjąć polemikę, aby – być może – na nowo podjąć dyskusję na temat charakteru prawnego kontratypów. Przed dziesięciu laty dyskusja ta była niezwykle żywa zarówno na płaszczyźnie oralnej , jak i polemik pisemnych.
Słowa kluczowe: prawo karne, zbieg wartościowań, bezprawność czynu, kontratyp
On Circumstances Which Make it Impossible to Ascribe Unlawfulness of an Act (a polemic with P.M. Dudek and M. Małecki)
The present article is a polemic with the article by P.M. Dudek and M. Małecki titled ‘The Legal Status of Justification under the Concept of Concurrent Evaluations of the Same Act’. The concept developed by these authors is a modification of the theory presented by A. Zoll, aiming to alleviate the biggest objection raised against it, namely that in the system of law there are two mutually contradictory norms: a prohibiting norm and a justifying one. This concept, though very interesting, seems not to be free from certain inconsistencies. Therefore a polemic is worthwhile. It may help resume the discussion about the legal character of justifications. Ten years ago, this discussion was extremely lively, both in speeches and in written polemics.
Keywords: criminal law, concurrent evaluations, unlawfulness of an act, justification
Bibliografia:
Bielski M., Koncepcja kontratypów jako okoliczności wyłączających karalność, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2010, nr 2.
Burdziak K., Pohl Ł., Praktyka instytucji obrony koniecznej, Warszawa 2018
Dudek P.M., Małecki M., Charakter prawny kontratypu w świetle koncepcji zbiegu wartościowań tego samego czynu, PiP 2019, nr 3
Gałęski M., O tak zwanym formalnym aspekcie kontratypu, [w:] Nullum crimen sine lege, red, I. Sepioło, Warszawa 2013
Giezek J., „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy okoliczność kontratypowa, [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, red. Ł. Pohl, Poznań 2009
Jędrzejewski Z., Kontratyp a struktura normy, [w:] Problemy współczesnego prawa karnego. Część pierwsza, red. B. Bieńkowska, Z. Jędrzejewski, Warszawa 2016
Kaczmarek T., O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, PiP 2008, nr 10
Kaczmarek T., O kontratypach raz jeszcze, PiP 2009, nr 7
Majewski J. (red.), Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Materiały IV Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, Toruń 2008
Majewski J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu a znamiona subiektywne, Warszawa 2013
Majewski J., Czy idea tak zwanej wtórnej legalności się broni?, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2017, nr XLIII
Plebanek E., O obronie koniecznej i innych kontratypach w świetle zasady proporcjonalności, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2006, z. 1
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym, Poznań 2007
Pohl Ł., Struktury normatywne zmodyfikowanych typów przestępstw, [w:] Zmodyfikowane typy przestępstw w teorii i praktyce sądowej, red. J. Giezek, J. Brzezińska, Warszawa 2017
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016
Wilk L., [w:] Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2012
Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Warszawa 1982
Zoll A., W sprawie kontratypów, PiP 2009, nr 4
Zontek W., Zapis dyskusji nt. „Charakter prawny kontratypu” z dnia 9 lutego 2009 r. oraz 20 marca 2009 r. na zebraniu naukowym Katedry Prawa Karnego UJ, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2010, nr 2
Zontek W., Modele wyłączania odpowiedzialności karnej, Kraków 2017
Żółtek S., O znamionach prawnokarnych, [w:] Między nauką a praktyką prawa karnego. Księga jubileuszowa Profesora Lecha Gardockiego, red. Z. Jędrzejewski i in., Warszawa 2014
Dr hab. Adam Krzywoń
Uniwersytet Warszawski
Czy wyborcze postępowania sądowe są zgodne z europejskim standardem ochrony wolności wypowiedzi? Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 25.07.2019 r., Brzeziński v. Polska
W sprawie Brzeziński przeciwko Polsce Europejski Trybunał Praw Człowieka po raz trzeci odniósł się do kwestii uproszczonego postępowania wyborczego w polskim systemie prawnym. Ten ostatni wyrok jest doskonałą okazją do zbadania, czy przepisy prawa wyborczego dotyczące tego postępowania są dobrze zaprojektowane i prawidłowo interpretowane przez polskie sądy. Nie ma wątpliwości, że wolne wybory i wolność słowa razem tworzą podstawę każdego systemu demokratycznego. Te dwa prawa są ze sobą powiązane i działają, aby się wzajemnie wzmacniać. Z tego powodu szczególnie ważne jest w okresie poprzedzającym wybory swobodny przepływ opinii i informacji. Z drugiej strony władze krajowe mają legitymację do tworzenia specjalnych postępowań w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu kampanii wyborczej poprzez zapobieganie rozpowszechnianiu fałszywych informacji. Dzięki temu możliwa jest weryfikacja stwierdzeń merytorycznych zawartych w materiałach dotyczących kampanii wyborczej. Do orzeczeń wartościujących nie należy stosować postępowania specjalnego - jeżeli takie uwagi i opinie naruszają dobra osobiste kandydata, może on dochodzić zadośćuczynienia na ogólnych zasadach ochrony praw jednostki.
Słowa kluczowe: wolne wybory, wolność słowa, nieprawdziwa informacja, procedura wyborcza, Europejski Trybunał Praw Człowieka
Are summary electoral proceedings compatible with the European standard of free speech protection? Commentary on the European Court of Human Rights judgment of 25.07.2019 in the case of Brzeziński v. Poland
In the case, Brzeziński v. Poland, the European Court of Human Rights for the third time addressed the issue of the summary electoral proceedings in the Polish legal system. The last judgement is an excellent opportunity to examine if the provisions of the electoral law concerning these proceedings are well designed and correctly interpreted by the Polish courts. There is no doubt that free elections and freedom of expression together form the bedrock of any democratic system. The two rights are inter-related and operate to reinforce each other. For this reason, it is particularly important in the period preceding an election that opinions and information of all kinds are permitted to circulate freely. On the other hand, national authorities are legitimised to create special proceedings in order to ensure the proper conduct of the electoral campaign by preventing the dissemination of false information. As a consequence, it is possible to verify factual statements contained in the materials pertaining to an electoral campaign. Special proceedings should not apply to the value judgements – if such comments and opinions infringe the candidate's personal rights, he or she may seek redress under the general rules of protection of individual rights.
Keywords: free elections, freedom of expression, false information, electoral proceedings, European Court of Human Rights
Bibliografia:
Craufurd Smith R., Fake news, French Law and democratic legitimacy: lessons for the United Kingdom?, Journal of Media Law 2019, nr 11(1)
Drożdżejko Z., Ochrona prawdziwości danych i informacji oraz dóbr osobistych w ramach kampanii wyborczej i referendalnej. Wybrane zagadnienia, Przegląd Prawa Publicznego 2014, nr 12
García Roca J., Déférence internationale, imprécision de la marge nationale d’appréciation et procédure raisonnable de décision, Revue Trimestrielle des Droits de l’Homme 2020, nr 121
Katsirea I., “Fake news”: reconsidering the value of untruthful expression in the face of regulatory uncertainty, Journal of Media Law 2018, nr 10(2)
Norris P., Frank R.W., Martínez i Coma F. (red.), Contentious Elections. From Ballots to Barricades, Routledge 2015
Rakowska-Trela A., Prawa wyborców w kampanii wyborczej, Studia Wyborcze 2015, nr 20
Skubisz-Kępka K., Roszczenia w trybie wyborczym (zagadnienia wybrane), PiP 2015, nr 10
Szymanowski M., Zakaz reformationis in peius w postępowaniu nieprocesowym, Przegląd Sądowy 2016, nr 1
Wardle C., Derakhshan H., Information Disorder: Towards an interdisciplinary framework for research and policy making, Council of Europe Report 2017, nr DGI (2017)09
Zysset A., Freedom of expression, the right to vote, and the proportionality at the European Court of Human Rights: An internal critique, International Journal of Constitutional Law 2019, nr 17
