Niezawisłość sędziów a suwerenność państwa. Proces wyboru sędziów w świetle wyroku ETPC w sprawie Ástráðsson przeciwko IslandiiHrannar Már Hafberg
adiunkt, Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych – Wydział Prawa, Uniwersytet Akureyri, Islandia
Niezawisłość sędziów a suwerenność państwa. Proces wyboru sędziów w świetle wyroku ETPC w sprawie Ástráðsson przeciwko Islandii
Artykuł analizuje orzeczenie w sprawie Ástráðssona z perspektywy islandzkiej. Analizie poddane jest samo orzeczenie, ale również jego wpływ na rozumienie procesu nominacyjnego i wyboru sędziów na podstawie prawa. W ocenie Autora przełomowość orzeczenia polega na nowym podejściu do interpretacji i rozumienia prawa do sądu ustanowionego na podstawie prawa. Prawo to ma charakter samodzielny i niejako determinuje procedury nominacyjne. Autor stawia tezę, że wszędzie tam, gdzie istnieje możliwość politycznego zaangażowania w sądownictwo, konieczne jest podjęcie środków, aby temu zapobiec. Zawsze najważniejszą kwestią jest zabezpieczenie niezawisłości i bezstronności sądownictwa. Procedury nominacyjne muszą być ukształtowane w taki sposób, aby eliminować czynniki polityczne i gwarantować prawo do sądu. W związku z tym wyrok, pomimo wszelkich kłopotów, jakie mógł spowodować w Islandii i krytyki, jaką otrzymał Trybunał, był ważny dla obrony niezawisłości sądownictwa w znacznie szerszym kontekście niż pierwotnie wydawało się z perspektywy islandzkiej.
Słowa kluczowe: sąd ustanowiony na podstawie prawa, prawidłowość procesu nominacyjnego sędziów, wykonanie orzeczeń ETCP, sprawa Ástráðsson, status sędziów
Hrannar Már Hafberg
Assistant Professor, Hug- og félagsvísindasvið-Lagadeild, University of Akureyri
Judicial independence versus state sovereignty. The process of selecting judges in light of the ECHR judgment in Ástráðsson v. Iceland
The article analyzes the Ástráðsson v. Iceland ruling from an Icelandic perspective and its impact on the understanding of the process of nominating and electing judges under the law. In the author's opinion, the breakthrough of the ruling lies in a new approach to the interpretation and understanding of the right to a court established by law. This right has an independent character and determines the nomination procedures in a way. The author puts forward the thesis that wherever there is a possibility of political involvement in the judiciary, it is necessary to take measures to prevent it. The most important issue is always to safeguard the independence and impartiality of the judiciary. Appointment procedures must be shaped in such a way as to eliminate political factors and guarantee the right to a court. Accordingly, the judgment, despite any trouble it may have caused in Iceland and the criticism that has been leveled at the Court, was important for defending the independence of the judiciary in a much broader context than it originally seemed from an Icelandic perspective.
Keywords: court established by law, correctness of judicial appointment procedure, enforcement of ECHR rulings, Ástráðsson case, status of judges
Piotr Pogonowski
profesor nauk prawnych, Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0086-6635
Kontraktualizacja postępowania cywilnego. Zagadnienia systemowe
Przenikanie się gałęzi prawa, wpływ kultury anglosaskiej na prawo kodeksowe są fenomenami obserwowanymi od dziesięcioleci. Prawo publiczne, cele i zadania jego podmiotów oraz działania podmiotów prawa prywatnego w istocie się przenikają, uzupełniają i wzajemnie wspierają wszędzie tam, gdzie służą efektywnej realizacji zadań państwa, prawa, zapewnienia rzeczywistej wolności jednostki i jej bezpieczeństwa. Wynika to z istoty demokratycznego państwa prawa, samej idei państwa, prawa, sprawiedliwości oraz personalizmu. Zawsze jednak tam, gdzie może dojść do zachwiania tych wartości, zagrożenia czy naruszenia interesu podmiotu, państwo musi gwarantować prawo do sądu – organu niezależnego, niezawisłego, sędziego bezstronnego, który narzuci i wyegzekwuje obowiązek przestrzegania prawa. Władza sądownicza, wykonująca i stosująca przepisy uchwalane przez Suwerena, zgodnie z konstytucją, posiada monopol wymierzania sprawiedliwości. Wszelkie aktywności podmiotów prywatnych, które zmierzają do ugodowego załatwienia sprawy, są cenne, powinny być wspierane, ale nie mogą wyłączyć ochronnej roli prawa do sądu, w tym rzetelnego rozpoznania sprawy przez uprawniony organ, stosujący przewidywalne, rozliczalne (skodyfikowane) prawo. Władza sądownicza ma na celu chronić podmioty słabsze przed przemocą (nie tylko państwa, ale i podmiotów „silniejszych”, chociaż teoretycznie „równych”). W każdym czasie powinniśmy odnajdywać odpowiedź na pytanie, na ile prawo ma być zbiorem uporządkowanych, rozliczalnych, przewidywalnych zasad tworzących „system”, nawet nieco archaiczny – na ile zaś: reaktywnym, w zależności od potrzeb i sytuacji, miksem narzędzi i procedur, używanych „elastycznie” przez różne podmioty, zapewniających realizację celów nie tyle prawa, ile „królowej nauk” – statystyki. Prawa do sądu nie można się zrzec, gdyż jego gwarancyjny charakter stałby się iluzją.
Słowa kluczowe: prawo publiczne i prawo prywatne, ochrona sądowa, prawo do sądu, prywatyzacja zadań publicznych, prywatne wdrażanie prawa, kontraktualizacja prawa publicznego
prof. dr hab. Piotr Pogonowski
University of Economics and Human Sciences in Warsaw; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0086-6635
Contractualization of civil proceedings. Systemic issues
The interpenetration of branches of law and the influence of Anglo-Saxon culture on code law countries are phenomena that have been observed for decades. Public law, the goals and tasks of its subjects, and the actions of private law subjects, in fact, interpenetrate, complement and mutually support each other wherever they serve the effective implementation of the tasks of the state, the law, ensuring the real freedom of the individual and his/her security. This is due to the essence of the democratic rule of law, the very idea of the state, law, justice and personalism. However, whenever these values may be shaken, the interest of the subject may be threatened or violated, the state must guarantee the right to a court – an independent body, an impartial judge who will impose and enforce the obligation to obey the law. The judicial power, executing and applying the laws enacted by the Sovereign, in accordance with the Constitution, has the monopoly of administering justice. Any activity by private parties that seeks to settle a case amicably is valuable and should be encouraged, but it cannot exclude the protective role of the right to a court of law, including the fair hearing of a case by a legitimate body applying predictable, accountable (codified) law. Judicial power is intended to protect weaker actors from violence (not only by the state, but also by “stronger” actors, although theoretically “equal”). At all times, we should find an answer to the question of how much law is to be a set of orderly, accountable, predictable rules forming a “system”, even somewhat archaic – and how much is a reactive, depending on needs and situations, mix of tools and procedures, used “flexibly” by various entities, ensuring the realization of the goals not so much of law, but of the “queen of sciences” – statistics. The right to a court of law cannot be relinquished, as its guarantee character would become an illusion.
Keywords: public law and private law, judicial protection, right to court, privatization of public tasks, private implementation of law, contractualization of public law
Bibliografa / References
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Andrzejczuk R., Prawa człowieka w świetle koncepcji praw podmiotowych, „Roczniki Nauk Prawnych KUL” 2007/1.
Andrzejuk I., Andrzejuk A., Tomasz z Akwinu jako etyk, Warszawa 2020.
Arkuszewska A., Kościółek A., Jawność postępowania sądowego związanego z postępowaniem arbitrażowym a poufność arbitrażu [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga Pamiątkowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – Komentarz, Warszawa 2009.
Barker K., Modelling public and private enforcement: the rationality the hybridity, „University of Queensland Law Journal” 2018/37.
Barwicka-Tylek I., Spory o (prawo) prywatne i (prawo) publiczne okiem historyka [w:] Verba volant, scripta manent. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Bogusławie Gneli, red. A. Kaźmierczyk, K. Michałowska, M. Szaraniec, Warszawa 2023.
Baur F., Prawa strony i obowiązki sędziego w procesie cywilnym, ,,Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1979/4.
Baur F., Współczesne przemiany w procesie cywilnym, tł. J. Sobkowski, „Państwo i Prawo” 1973/3.
Biernat S., Prywatyzacja zadań publicznych. Problematyka prawna, Warszawa – Kraków 1994.
Blomayer A., Types of relief available (judicial remedies) [w:] International Encyclopedia of Comparative Law, vol. XVI – Civil procedure, chapter 4, red. M. Cappelletti, Tübingen 1982.
Błachut M., Pojęcie prawa podmiotowego we współczesnej liberalnej filozofii prawa, „Ruch Prawniczy, Socjologiczny i Ekonomiczny” 2002/1.
Błaszczak Ł., Charakter prawny zrzeczenia się roszczenia w procesie cywilnym, Wrocław 2017.
Błaszczak Ł., Dyspozycyjność a imperatywność norm w prawie procesowym cywilnym, „Państwo i Prawo” 2023/6.
Błaszczak Ł., Nadużycie prawa procesowego w postępowaniu arbitrażowym, Warszawa 2018.
Błaszczak Ł., Problem dopuszczalności pozaustawowych (pozakodeksowych) umów procesowych dotyczących przedmiotu procesu (na przykładzie umowy o cofnięcie pozwu, zrzeczenie się roszczenia lub uznanie powództwa), „Polski Proces Cywilny” 2023/2.
Błaszczak Ł., Umowa dowodowa jako przykład nowej instytucji w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 4589 k.p.c.), „Palestra” 2019/11–12, palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/11-12-2019/artykul/umowa-dowodowa-jako-przyklad-nowej-instytucji-w-kodeksie-postepowania-cywilnego-art.-458-9-k.p.c.
Błaszczak Ł., Wyrok sądu polubownego w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Bogucka I., Funkcje prawa. Analiza pojęcia, Kraków 2000.
Bosek L., Konstytucyjna zasada prawdy, „Forum Prawnicze” 2022/3.
Cadiet L., Introduction to French Civil Justice System and Civil Procedural Law, „Ritsumeikan Law Review” 2011/28.
Cappelletti M., Alternative Dispute Resolution processes within the framework of the world-wide access-to-justice movement, „The Modern Law Review” 1993/56.
Cappelletti M., Garth B.G., Access to Justice: The Newest Wave in the Worldwide Movement to Make Rights Effective, „Buffalo Law Review” 1978/27.
Cappelletti M., Jolowicz J.A., Public interest parties and the active role of the judge in civil litigation, „Studies in comparative law”, red. M. Cappelletti, Milano – New York 1975.
CEPEJ, Study on the functioning of judicial systems in the EU Member States, Strasbourg 2022, commission.europa.eu/system/files/2022-05/part_1_-_eu_scoreboard_-_indicators_-_deliverable_0.pdf.
Chmielnicki P., Efektywność prawa [w:] Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2014.
Doliwa A., Podmiotowość prawna na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, „Studia Prawnicze KUL” 2020/3.
Dziurda M., Perspektywy arbitrażu w sprawach korporacyjnych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/7.
Effron R.J., Ousted: the new dynamics of privatized procedure and judicial discretion, „Boston University Law Review” 2018/98.
Europejski Trybunał Praw Człowieka, Wytyczne w zakresie stosowania art. 6. Prawo do rzetelnego procesu sądowego (aspekt cywilny) 2013, www.echr.coe.int.
Fabbi A., „Privatizing” civil justice through procedural agreements: a comparative law analysis, 2013, www.law.nyu.edu/sites/default/files/upload_documents/AlessandroFabbi2.pdf.
Fierich F.X., Nauki wstępne i rzecz o sądach cywilnych [w:] A. Balasits, F.X. Fierich, Nauka o sądach cywilnych i procedura cywilna, t. 1, Kraków 1898–1901.
Gelinas F., Camion C., Efficiency and values in the constitution of civil procedure, „International Journal of Procedural Law” 2014/4.
Gilles P., Rechtsangleichung in Europa, Geschäftigkeit ohne Theorie? [w:] Festschrift für Kostas E. Bays, Athen 2003.
Głodowski W., Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego, Warszawa – Poznań 2014.
Grochowski M., Słuszność a autonomia woli – uwagi o nieoczywistej relacji [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, red. M. Safjan, L. Bosek, t. 1, Warszawa 2016.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Legalis 2017.
Habscheida W.J., The fundamental principles of the law of civil procedure, tł. L. G. Baxter, F. V. Rosetta, „The Comparative and International Law Journal of Southern Africa” 1984/17.
Haciuk A., Umowy dowodowe w sprawach gospodarczych – refleksje na temat nowej instytucji w postępowaniu cywilnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza. Prawo” 2020/29 (111).
Helios J., Jedlecka W., Procedura jako sposób rozwiązywania sporów i legitymizacji w procesach integracji europejskiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis: Przegląd Prawa i Administracji” 2013/93.
Helios J., Publicyzacja prawa prywatnego – prywatyzacja prawa publicznego w kontekście rozważań nad prawem europejskim, „Acta Universitatis Wratislaviensis: Przegląd Prawa i Administracji” 2013/92.
Hess B., Different enforcement structures [w:] Enforcement and Enforceability – Tradition and Reform, red. C.H. van Rhee, A. Uzelac, Antwerpia 2010.
Hodges Ch., The Reform of Class and Representative Actions in European Legal Systems: A New Framework for Collective Redress, Oxford 2008.
Ihering R., Der Zweck im Recht, Leipzig 1877.
Jackson V.C., Constitutional law in an age of proportionality, ,,The Yale Law Journal” 2015/124.
Jakab A., Kirchmair L., Die Unterscheidung zwischen öffentlichem Recht und Privatrecht als genetischer Fehler in der DNA kontinentaler Rechtsordnungen, „Der Staat” 2019/58.
Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Kraków 2002.
Jakubecki A., O związkach cywilnego prawa procesowego i materialnego – subsydiarność czy autonomia?, „Państwo i Prawo” 2023/6.
Jodłowski J., Nowe drogi polskiego procesu cywilnego, Warszawa 1951.
Jolowicz J.A., On civil procedure, Cambridge 2000.
Jouannaud V., The Various Manifestations of the Constitutional Principle of Proportionality in Private Law [w:] Proportionality in Private Law, red. F. Bauer, B. Köhler, Tübingen 2023.
Jurgens G., van Ommeren F., The public – private divide in English and Dutch law: a mulifunctional and contex – dependant divide, „Cambridge Law Journal” 2012/71.
Kania-Chramęga A., Ius publicum a ius privatum – między kontradykcją a koherencją?, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021/1.
Klein F., Pro futuro. Betrachtungen über Probleme der Civilproceßreform in Österreich, Leipzig – Wien 1891.
Kopacki M., Pactum de non petendo jako przykład pozakodeksowej umowy procesowej, „Polski Proces Cywilny” 2023/2.
Kramer X., Heovenaars J., Themeli E., Frontiers in civil justice – privatizing, digitizing and funding justice [w:] Frontiers in civil justice. Privatisation, monetization and digitisation, red. X. Kramer, J. Heovenaars, B. Kas, E. Themeli, Northampton 2022.
Kulski R., Umowy procesowe w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006.
Kurosz K., Sprawiedliwość prawnomaterialna a proceduralna – kilka uwag na temat napięć między różnymi postaciami sprawiedliwości w prawie cywilnym, „Studia Iuridica” 2017/70.
Landes W.M., Posner R.A., The private enforcement of law, „The Journal of Legal Studies” 1975/4.
Langroda J.S., Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej (reprint), Kraków 2003.
Lapierre J., Ugoda sądowa w polskim procesie cywilnym, Warszawa 1968.
Lhuillier J., Contractualisation (consensus oriented approach) and judicial proces in Europe (situation in 2009), Strasbourg 2010, rm.coe.int/european-commission-for-the-efficiency-of-justice-cepej-contractualisa/1680747658.
Lindblom H., Progressive procedure: recent trends in civil procedure reform [w:] Procedural law on the threshold of a new millennium, red. W.H. Rechberger, Th. Klicka, Wien 2002.
Liżewski B., Prawo publiczne a prawo prywatne – wybrane uwagi teoretyczne na temat hybrydyzacji instytucji prawnych, „Zeszyty Naukowe KUL” 2018/4.
Longschamps de Berier R., Zobowiązania [w:] Polskie prawo cywilne. Podręcznik systematyczny, w opracowaniu Członków Komisji Kodyfikacyjnej R. Longchamps de Berier, K. Przybyłowskiego, J. Wasilkowskiego, t. 2, Lwów 1938.
Lutostański K., Z badań nad pierwiastkiem prywatnym i publicznym w procesie cywilnym, Warszawa 1907.
Łabno M., Skuteczność skarg o uchylenie wyroków sądów polubownych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2022/4.
Manowska M., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem dowodowym w polskim procesie cywilnym, Warszawa 2023.
Michaels R., Jansen N., Private Law Beyond the State? Europeanization, Globalization, privatization, „The American Journal of Comparative Law” 2006/54.
Murray P.L., Privatization of civil justice, „Willamette Journal of International Law and Dispute Resolution” 2007/15 (2).
Nowacki J., Prawo publiczne – prawo prywatne, Katowice 1992.
Olaś A., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, Warszawa 2021.
Orecki M., Sądownictwo polubowne a sądy państwowe wobec zasady nieingerencji sądu państwowego w działalność sądu polubownego i jego skład, LEX 2019.
Osowy P., Wyrok zasądzający, Warszawa 2020.
Piechota M., Sprawowanie wymiaru sprawiedliwości a prawo dostępu do sądu w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2023, www.wpia.uw.edu.pl/uploads/media/64705e6cbdbf1/autoreferat-m-piechota-1.pdf.
Pogonowski P., Efektywne postępowanie cywilne. Uwagi wstępne na tle ekonomicznej analizy prawa, cz. II, „Polski Proces Cywilny” 2021/1.
Pogonowski P., Efektywność filarem sprawiedliwego postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2021/3.
Pogonowski P., Prawo cywilne materialne i procesowe – dwa płuca jednego organizmu [w:] Współczesne przemiany postępowania cywilnego, red. P. Pogonowski, P. Cioch, E. Gapska, J. Nowińska, Warszawa 2010.
Pogonowski P., Realizacja prawa do sądu w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
Pogonowski P., Sprawność egzekucji sądowej – wybrane zagadnienia praktyczne, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2021/1.
Pyziak-Szafnicka M., Czynności cywilnoprawne a czynności procesowe, „Państwo i Prawo” 2023/6.
Redelbach A., Wpływ praw człowieka na wymiar sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1999/2.
Resich Z., Istota procesu cywilnego, Warszawa 1985.
Resich Z., Poznanie prawdy w procesie cywilnym, Warszawa 1958.
Resnik J., Procedure as contract, „Notre Dame Law Review” 2005/80.
van Rhee C.H., Introduction [w:] European traditions in civil procedure, red. C.H. van Rhee, Antwerpen – Oxford 2005.
Rylski P., Czynności procesowe a czynności cywilnoprawne – zarys problematyki, „Państwo i Prawo” 2023/6.
Safjan M. [w:] System Prawa Prywatnego – część ogólna, t. 1, red. Z. Radwański, Warszawa 2012.
Sarnecki P. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016.
Sawczuk M., Naruszenie prawa do wysłuchania podstawą skargi konstytucyjnej, „Annales UMCS” Sectio G, 1997/45.
Sawczuk M., Problem aktywności stron (,,vigilantibus iura scripta sunt”) w postępowaniu cywilnym, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace z wynalazczości i ochrony własności intelektualnej” 1974/1.
Sheplyakova T., Prozeduralisierung des Rechts. Tema con Variazioni [w:] Prozeduralisierung des Rechts, herausgegeben von Tatjana Sheplyakova, Tübingen 2018.
Siedlecki W. [w:] J. Jodłowski, W. Siedlecki, Postepowanie cywilne. Część ogólna, Warszawa 1958.
Siedlecki W., O tzw. umowach procesowych [w:] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Alfreda Ohanowicza. Studia z prawa zobowiązań, red. Z. Radwański, Warszawa – Poznań 1979.
Siedlecki W., Przedmiot postępowania cywilnego [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Wrocław – Warszawa 1974.
Soniewicka M., Granice sprawiedliwości, sprawiedliwość ponad granicami, Warszawa 2010.
Stalev Z., The effects of judgments as remedies [w:] International perspectives on civil justice. Essays in honour of Sir Jack I.H. Jacob Q.C., London 1990.
Stawarska-Rippel A., Elementy prywatne i publiczne w procesie cywilnym w świetle prac kodyfikacyjnych w Polsce (1918–1964). Studium historycznoprawne, Katowice 2015.
Stürner R., Preliminary feasibility study on possible additional work on the development of Principles of Transnational Civil Procedure relating to effective enforcement, UNIDROIT 2016 – C.D. nr 13 (95).
Stürner R., Rola myśli dogmatycznej w prawie procesowym cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2017/3.
Szczepaniak R., Podział na prawo publiczne i prywatne. Uwagi na kanwie monografii Igora Zachariasza, „Forum Prawnicze” 2016/6.
Szpunar A., Nadużycie prawa podmiotowego, Kraków 1947.
Teubner G., After Privatization? The Many Autonomies of Private Law, „Current Legal Problems” 1998/51.
Torbus A., Sądownictwo polubowne w systemie postępowania cywilnego (wybrane zagadnienia), „ADR” 2008/2.
Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950.
Uzelac A., Goals of civil justice and civil procedure in the contemporary world. Global developments – towards harmonisation (and back) [w:] Goals of civil justice and civil procedure in contemporary judicial systems, red. A. Uzelac, Heidelberg (Springer) 2014.
Uzelac A., van Rhee C.H., The metamorphoses of civil justice and civil procedure: the challenges of new paradigms – unity and diversity [w:] Transformation of civil justice. Unity and diversity, red. A. Uzelac, C. H. van Rhee, Cham (Springer) 2018.
Voβ W., Proportionality in civil procedure: A Different Animal? [w:] Proportionality in Private Law, red. F. Bauer, B. Köhler, Tübingen 2023.
Waśkowski E., Istota procesu cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 1936/ 12–13.
Weinstein J.B., Some benefits and risks of privatization of justice through ADR, „The Ohio J.B. State Journal on Dispute Resolution” 1996/11.
Weitz K., Między integracją a dezintegracją prawa cywilnego materialnego i procesowego: emancypacja bez separacji, „Polski Proces Cywilny” 2023/2.
Weitz K., Współczesne problemy kodyfikacji prawa postępowania cywilnego, „Forum Prawnicze” 2020/3.
Wilbrandt-Gotowicz M., Umowa jako forma działania administracji publicznej (w światle poglądów J. S. Langroda) [w:] Teoria instytucji prawa administracyjnego. Księga Pamiątkowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, red. J. Niczyporuk, Paryż 2011.
Wiśniewski A.W., Arbitraż a sąd państwowy: zakres kompetencji orzeczniczej, „ADR” 2008/4.
Włodyka S., Powództwo prokuratora w polskim procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Wojtyczek K., Garlicki L. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016.
Wróbel A., Prawo podmiotowe publiczne [w:] System Prawa Administracyjnego. Instytucje prawa administracyjnego, t. 1, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2015.
Zachariasz I., Prawo w ujęciu strukturalnym. Studium o dychotomicznym podziale prawa na prawo publiczne i prawo prywatne, Warszawa 2016.
Zembrzuski T., Prawda jako wartość sprawiedliwego procesu, „Przegląd Sądowy” 2023/7–8.
Zielony A., Istota prawna wyroku sądu polubownego, „Polski Proces Cywilny” 2011/1.
Zimmernann J., Zagadnienie repartycji sfer u J. S. Langroda i we współczesnym polskim prawie administracyjnym [w:] Teoria instytucji prawa administracyjnego. Księga Pamiątkowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, red. J. Niczyporuk, Paryż 2011.
Zuckerman A., Zuckerman on civil procedure. Principles of practice, Londyn 2006.
Żurawik A., Problem publicyzacji prawa prywatnego w kontekście ustrojowym, „Państwo i Prawo” 2010/5.
Robert Frey
doktor nauk prawnych, adiunkt, Zakład Prawa Cywilnego, Prawa Postępowania Cywilnego i Prawa Pracy, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5240-2680
Zmiana przepisów o pełnomocnictwie wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego przez ustawę z 9.03.2023 r. – uwagi krytyczne
Ustawa z 9.03.2023 r. zmieniła przepisy dotyczące pełnomocnictwa w Kodeksie postępowania cywilnego. Na pierwszy rzut oka zmiany są kosmetyczne, jednak wnikliwa analiza pokazuje, że tak nie jest. Szczególnie daleko idące zmiany dotyczą sytuacji adwokata lub radcy prawnego wyznaczanego w sytuacji braku możliwości pokrycia przez stronę kosztów pomocy prawnej. W wyniku nowelizacji zrównano zakres ustawowych uprawnień pełnomocnika z urzędu i pełnomocnika z wyboru. Na pełnomocnika z urzędu nałożono dodatkowe obowiązki w zakresie przygotowania skargi kasacyjnej lub opinii o braku podstaw do wniesienia skargi w każdej sprawie, w której skarga kasacyjna jest dopuszczalna. Autor ocenia ten stan negatywnie, a przepisy dotyczące pełnomocnictwa wymagają, jego zdaniem, kolejnej nowelizacji.
Słowa kluczowe: pełnomocnictwo procesowe, pełnomocnik do doręczeń, wyznaczenie z urzędu, radca prawny, adwokat, brak podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej
dr Robert Frey
assistant professor, Department of Civil Law, Civil Proceedings and Labour Law, Institute of Legal Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, Jan Kochanowski University in Kielce, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5240-2680
Amendments to the provisions on power of attorney introduced into the Polish Code of Civil Procedure by the Act of March 9, 2023 – critical comments
The Act of March 9, 2023 amended the provisions on power of attorney in the Code of Civil Procedure. At first glance, the changes are cosmetic, but a careful analysis shows that this is not the case. Particularly far-reaching amendments relate to the situation of a legal counselappointed in the absence of a party’s ability to pay for legal aid. As a result of the amendment, the scope of the statutory powers of an ex-officio attorney and an elective attorney has been made equal. Additional obligations have been imposed on the attorney ex-officio regarding the preparation of a cassation complaint or an opinion on the lack of grounds for lodging a complaint in the case of each case in which a cassation appeal is admissible. The author assesses that state negatively, and concludes that the provisions on the power of attorney require another amendment.
Keywords: power of attorney, attorney for service, appointment ex officio, legal adviser, advocate, no grounds for filing a cassation appeal
Bibliografia / References
Cichomska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Beck Online Komentarze 2022.
Cichorska M., Kilka uwag o pełnomocnictwie w prawie procesowym cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2018/1.
Dziurda M., Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 r., Warszawa 2023.
Frey R., The origins of the amendments to the provisions of judicial enforcement proceedings, „Przegląd Prawa Publicznego” 2016/7–8.
Gołaczyński J., Kodeks postępowania cywilnego. Nowelizacja z 9.3.2023 r. Komentarz. Linia orzecznicza, Warszawa 2023.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Łochowski M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Olaś A., Reforma, deforma czy zwykłe majsterkowanie – uwagi na tle zmian w przepisach o pełnomocnictwie procesowym na mocy nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 9.03.2023 r., „Palestra” 2023/8.
Kacper Kondak
absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego; aplikant adwokacki – Okręgowa Rada Adwokacka we Wrocławiu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3098-2450
Zakres powagi rzeczy osądzonej wyroku sądu karnego zasądzającego zadośćuczynienie
Artykuł dotyczy zagadnienia zakresu powagi rzeczy osądzonej, jaką tworzy prawomocny wyrok sądu karnego zasądzający na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienie. Autor dokonuje analizy niniejszej problematyki w drodze szczegółowego badania stanowiska doktryny oraz orzecznictwa w tym aspekcie. Celem artykułu jest także próba ustalenia istoty akcji cywilnej w procesie karnym, podjęta przez autora w celu dokonania wykładni celowościowej przepisów prawa karnego materialnego oraz procesowego regulujących problematykę orzekania o roszczeniach cywilnoprawnych pokrzywdzonego w obrębie postępowania karnego.
Słowa kluczowe: res iudicata, zadośćuczynienie, pokrzywdzony w procesie karnym, akcja cywilna, odpowiedzialność cywilna
Kacper Kondak
graduate of the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław; a trainee attorney registered – Bar Association in Wrocław, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3098-2450
The scope of res judicata of a criminal court judgment awarding satisfaction
The article deals with the issue of the scope of res judicata created by a final judgment of the criminal court awarding satisfaction to a victim. The author analyses this issue through a detailed study of the position of doctrine and judicature in this respect. The aim of the article is also an attempt to determine the essence of a “civil action” in a criminal trial to make a purposive interpretation of the provisions of substantive criminal law and procedural law regulating the problem of adjudication of the victim’s civil law claims within the criminal proceedings.
Keywords: res judicata, compensation, victim in criminal proceedings, civil action, civil responsibility
Bibliografia / References
Bieńkowska B., O przedmiocie procesu karnego (na tle zasady kontradyktoryjności), „Państwo i Prawo” 1994/2.
Bieńkowska E., Deklaracja ONZ o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy, „Państwo i Prawo” 1987/6.
Broniewicz W., Kunicki I., Marciniak A., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Cieślak M., O pojęciu przedmiotu procesu karnego i w sprawie tzw. „podstawy procesu”, „Państwo i Prawo” 1959/8–9.
Citowicz R., Pieszczek M., Obowiązek naprawienia szkody jako środek karny a roszczenia cywilnoprawne [w:] Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, red. T. Kalisz, t. 28, Warszawa 2012.
Daszkiewicz W., Proces karny. Część ogólna, t. 1, Toruń 1985.
Długoszewska-Kruk I. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis 2023.
Dukiet-Nagórska T. [w:] Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2016.
Dukiet-Nagórska T. [w:] Prawo Karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, red. T. Dukiet-Nagórska, O. Sitarz, Warszawa 2020.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, red. D. Świecki, LEX 2018.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, red. D. Świecki, LEX 2023.
Fibinger J., Uprawnienie pokrzywdzonego do dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych wynikających z przestępstwa w postępowaniu karnym [w:] Ochrona prawna pokrzywdzonego, red. T. Kaczmarek, M. Filipowska-Tuthill, J. Żylińska, Wrocław 2017.
Flaga-Gieruszyńska K., Zieliński A., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2022, Legalis.
Gensikowski P. [w:] Reforma prawa karnego materialnego i procesowego z 2015 r. Wybrane Zagadnienia, red. D. Kala, I. Zgoliński, Warszawa 2015.
Giezek J. [w:] Prawo Karne Materialne. Część ogólna i szczególna, red. M. Bojarski, Warszawa 2017.
Gostyński Z., Odstąpienie od wymierzenia kary jako skazanie w świetle nowej kodyfikacji karnej, „Palestra” 1998/11–12.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IA. Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Gruszecka D. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, LEX 2021.
Grzegorczyk T., Zobowiązywanie sprawcy przestępstwa do naprawienia szkody lub uiszczenia nawiązki w trybie art. 46 KK, „Przegląd Sądowy” 2009/1.
Haak H., Haak-Trzuskawska A., Rozwód i separacja. Komentarz do art. 55–616 KRO oraz związanych z nimi regulacji KPC, Legalis 2020.
Hahn Z., Interes prawny w skardze o ustalenie, „Polski Proces Cywilny” 1935/23.
Iwański M., Jakubowski M., Szewczyk M. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część I. Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX 2016.
Iwański M. [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Jakubowska-Hara J., Obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jako środek kompensacyjny w polskim prawie karnym [w:] Ochrona prawna pokrzywdzonego, red. T. Kaczmarek, M. Filipowska-Tuthill, J. Żylińska, Wrocław 2017.
Jakubowski M. [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Jantowski L. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX 2022.
Jędrzejewska M., Rozszerzona prawomocność wyroków a rodzaje współuczestnictwa, „Studia Iuridica” 1976/5.
Kafarski A., Akcja cywilna w procesie karnym, Warszawa 1972.
Kaliński M. [w:] Prawo zobowiązań – część ogólna. System Prawa Prywatnego, T. 6, red. A. Olejniczak, Legalis 2018.
Koch A. [w:] Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Kozieł G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis 2023.
Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2023.
Kulesza C. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, LEX 2020.
Kunicki I. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz do art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Lachowski J., Marek A., Prawo Karne, Zarys problematyki, Warszawa 2021.
Lapierre J., Postępowanie Cywilne, Warszawa 2016.
Lewek A. [w:] Postępowanie cywilne, red. I. Gill, Warszawa 2020.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Łukaszewicz M., Ostapa A., Obowiązek naprawienia szkody – wybrane zagadnienia, „Prokuratura i Prawo” 2001/9.
Machnikowski P. [w:] Zobowiązania. Przepisy ogólne i powiązane przepisy Księgi I KC. Tom I. Komentarz, red. P. Machnikowski, Legalis 2022.
Majewski J., Kodeks Karny. Komentarz do zmian, Warszawa 2015.
Manowska M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX 2022.
Manzini V., Trattato di diritto processuale penale, t. 1, Turyn 1956.
Marek A., Konarska-Wrzosek V., Prawo karne, Warszawa 2019.
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009.
Marszałkowska-Krześ E. [w:] Postępowanie cywilne, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2008.
Marszałkowska-Krześ E. [w:] Postępowanie cywilne, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2013.
Matys J., Model zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu szkody niemajątkowej w kodeksie cywilnym, Warszawa 2010.
Mączyński A., Zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę spowodowaną naruszeniem dobra osobistego. Geneza, charakterystyka i ocena obowiązującej regulacji [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, red. M. Pyziak-Szafnicka, Kraków 2004.
Mularski K. [w:] Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Muszyńska A., Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, Warszawa 2010.
Muszyńska A., Łucarz K., Naprawienie szkody według kodeksu wykroczeń – uwagi na tle unormowań kodeksu karnego po nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r. [w:] Na styku prawa karnego i prawa o wykroczeniach. Zagadnienia materialnoprawne oraz procesowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Markowi Bojarskiemu, red. J. Sawicki, K. Łucarz, t. 1, Wrocław 2016.
Niedźwiecki M. [w:] Postępowanie cywilne, red. I. Gill, Warszawa 2020.
Oczkowski T. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX 2020.
Oczkowski T. [w:] System Prawa Karnego, Kary i inne środki reakcji prawnokarnej, red. M. Melezini, t. 6, Warszawa 2016.
Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, red. A. Kidyba, LEX 2014.
Pałka K. [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Partyk A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O.M. Piaskowska, LEX 2023.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2018.
Rudkowska-Ząbczyk E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gill, Legalis 2023.
Rzewuski M. [w:] Postępowanie cywilne, red. M. Rzewuski, Warszawa 2022.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020.
Schaff L., Wszczęcie postępowania karnego, a problematyka podstawy i przedmiotu procesu, „Państwo i Prawo” 1959/2.
Sienkiewicz Z. [w:] Prawo Karne Materialne. Część ogólna i szczególna, red. M. Bojarski, Warszawa 2020.
Skorupka J. [w:] Proces Karny, red. J. Skorupka, Warszawa 2020.
Skorupka J. [w:] System Prawa Karnego Procesowego, red. P. Hofmański, Warszawa 2013.
Skrętowicz E., Wyrok sądu karnego pierwszej instancji, Lublin 1989.
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Legalis 2022.
Stefański R.A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, LEX 2016.
Stefański R.A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Legalis 2023.
Stefański R.A., Zabłocki S. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom. III. Komentarz do art. 297–424, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, LEX 2021.
Szeleszczuk D. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis 2021.
Szczucki K. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Legalis 2021.
Waltoś S., Hofmański P., Proces Karny. Zarys systemu, Warszawa 2020.
Waltoś S. [w:] Proces Karny. Zarys systemu, red. B. Kleczewska, Warszawa 1985.
Waryleski J., Prawo Karne. Część ogólna, Warszawa 2020.
Ważny A., Powództwo adhezyjne – analiza stosowania, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2008/4.
Wiliński P. [w:] Polski Proces Karny, red. P. Wiliński, Warszawa 2022.
Wróbel W., Zoll A., Polskie Prawo karne. Część Ogólna, Kraków 2013.
Zieliński A., Postępowanie cywilne. Kompendium, Warszawa 1996.
Agnieszka Gołąb
doktor nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8614-6235
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń z państw trzecich w świetle unijnej swobody przepływu orzeczeń. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 7.04.2022 r., C-568/20, J przeciwko H Limited
W wyroku z 7.04.2022 r., C-568/20, Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że nakaz zapłaty wydany przez sąd państwa członkowskiego na podstawie prawomocnych wyroków z państwa trzeciego stanowi „orzeczenie” w rozumieniu art. 2 lit a rozporządzenia nr 1215/2012 i jest wykonalny w innych państwach członkowskich, jeśli powstał w postępowaniu kontradyktoryjnym w państwie członkowskim pochodzenia orzeczenia, w którym stwierdzono również jego wykonalność. Orzeczenie Trybunału jest godne uwagi z wielu powodów. Przedmiotem glosy jest analiza konsekwencji wyroku dla europejskiego prawa procesowego cywilnego przez pryzmat maksymy exequatur sur exequatur ne vaut oraz ocena ryzyka związanego ze zjawiskiem pośredniego importowania do Unii Europejskiej wyroków wydanych w państwach trzecich poprzez korzystanie z różnych sposobów stwierdzenia wykonalności takich orzeczeń obowiązujących w prawie krajowym poszczególnych państw członkowskich.
Słowa kluczowe: wykonalność zagranicznych orzeczeń, exequatur sur exequatur ne vaut, rozporządzenie (UE) nr 1215/2012, pojęcie „orzeczenie”, swobodny przepływ orzeczeń, klauzula porządku publicznego
Dr Agnieszka Gołąb
assistant professor, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8614-6235
Recognition and enforcement of non-Member States’ judgments in light of free movement of judgements in the European Union. A Gloss to the judgment of the Court of Justice of the European Union of 7 April 2022 in case C-568/20, J v H Limited
In its recent judgment of 7 April 2022, C-568/20, the Court of Justice of the European Union ruled that an order for payment made by a court of a Member State on the basis of final judgment delivered in a third State constitutes “a judgment” within the meaning of Article 2(a) of Regulation (EU) No 1215/2012 and that it is enforceable in the other Member States if it was made at the end of adversarial proceedings in the Member State of origin and was declared enforceable in that Member State. The ruling is noteworthy for a number of reasons. This gloss analyses the consequences of the judgement for European civil procedural law by way of addressing the procedural maxim exequatur sur exequatur ne vaut and the potential ramifications of indirectly importing judgements given in third states into the EU by means of specific enforceability mechanisms present in respective EU Member States’ national laws.
Keywords: enforceability of foreign judgements, exequatur sur exequatur ne vaut, Regulation (EU) No 1215/2012, concept of “judgement”, free movement of judgements, public policy clause
Bibliografia / References
Bachner T., Werderitsch L., Doppelexequatur: Schafft der EuGH neue Umgehungsmöglichkeiten?, „Zak – Zivilrecht Aktuell” 2022/14.
Geimer R., Das Anerkennungsregime der neuen Brüssel I-Verordnung (EU) Nr 1215/2012 [w:] Festschrift für Hellwig Torggler, red. H. Fitz i in., Wien 2013.
Geimer R., Unionsweite Titelvollstreckung ohne Exequatur nach der Reform der Brüssel I-Verordnung [w:] Festschrift für Rolf A. Schütze zum 80. Geburtstag, red. R. Geimer, A. Kaissis, R.C. Thümmel, Monachium 2015.
Grzegorczyk P., Automatyczna wykonalność orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych w Unii Europejskiej – geneza, stan obecny i perspektywy [w:] Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, red. P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2012.
Hay P., Recognition of a Recognition Judgement Within the European Union: „Double Exequatur” and the Public Policy Barrier [w:] Liber Amicorum Tibor Varady, Budapest 2009.
Hess B., Exequatur sur exequatur (ne) vaut? Der EuGH erweitertet die Freizügigkeit von Drittstaatenurteilen nach Art. 39 ff. EuGVVO, „IPRax” 2022/4.
Kall H., Doppelexequatur: „ne vaut” oder „no worries”?, „Internationales Handelsrecht” 2018/4.
Kegel G., Exequatur sur exequatur ne vaut [w:] Festschrift für W. Müller-Freienfels, Baden Baden 1986.
Lazić V., Mankowski P., The Brussels I bis Regulation. Interpretation and Implementation, Cheltenham – Northampton 2023.
Leible S. [w:] Europäisches Zivilprozess- und Kollisionsrecht. Kommentar. Brüssel Ia-VO, red. T. Rauscher, Köln 2021.
Mantovani M. [w:] Elgar Commentaries in Private International Law. Brussels I bis. A commentary on Regulation (EU) No 1215/2012, red. M. Requejo Isidro, Cheltenham – Northampton 2022.
Merrett L. [w:] European Commentaries on Private International Law ECPIL. Brussels I bis Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Köln 2016.
Merrett L., La reconnaissance et l’exécution en Angleterre des jugements venant des États de l’Union européenne post-Brexit, „Revue critique de droit international privé” 2019/2.
Muir Watt H., Exequatur sur exequatur vaut parfaitement, „Revue critique de droit international privé” 2023/1.
Oberhammer P., The Abolition of Exequatur, „IPRax” 2010/3.
Oppolzer L., Das Doppelexequatur im Anwendungsbereich der EuGVVO und dessen Begrenzung durch den ordre public, „Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht” 2022/11.
Schütze R.A., Die Doppelexequierung ausländischer Zivilurteile [w:] Festschrift für Ulrich Spellenberg zum 70. Geburtstag, München 2010.
Scholz-Berger F., Anerkennung und Vollstreckung drittstaatlicher Entscheidungen im System der Europäischen Urteilsfreizügigkeit – Bemerkungen aus Anlass von OGH 3 Ob 71/22w, „Juristische Blätter” 2023/1.
Staudinger A., The Public Policy Proviso in European Civil Procedural Law, „European Law Forum” 2004/5.
Trenker M., Anerkennung eines englischen Vollstreckungsurteil, LMK 2022, nr 807507.
Tretthahn-Wolski E., Zwettler A., (Verfrühte) Angst vor dem Doppelexequatur?, „RdW Österreichisches Recht der Wirtschaft” 2023/7.
Zachariasiewicz M., Klauzula porządku publicznego a uznawanie zagranicznych orzeczeń, których przedmiotem jest uznanie wyroku lub stwierdzenie jego wykonalności, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2019/2.
Maciej Zachariasiewicz
profesor Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2848-0216
Exequatur sur exequatur w europejskiej przestrzeni prawnej. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 7.04.2022 r., C-568/20, J przeciwko H Limited
Całkiem do niedawna powszechnie przyjmowano, że zagraniczne orzeczenia, których przedmiotem jest uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroków pochodzących z jeszcze innego państwa, nie mają tzw. zdatności uznaniowej, tj. nie mogą być przedmiotem uznania lub stwierdzenia wykonalności w państwie wezwanym. Zasadę exequatur sur exequatur ne vaut przyjmowano również w ramach europejskiego systemu swobody przepływu orzeczeń. Nie kwestionowana była także okoliczność, że unijny reżim przepływu orzeczeń nie znajduje zastosowania do wyroków pochodzących z państw trzecich, co potwierdził Trybunał jeszcze w sprawie Owens Bank z 1994 r. Trybunał Sprawiedliwości nie przesądził jednak wtedy kwestii, czy wydane w innym państwie członkowskim orzeczenia uznające wyrok z państwa trzeciego lub stwierdzające jego wykonalność podlegają pod zakres unijnego reżimu. Pytanie to pozostawało otwarte do czasu wyroku w sprawie J przeciwko H Limited, w którym to Trybunał przychylił się do twierdzącej na nie odpowiedzi. Wyrok Trybunału z 7.04.2022 r. w sprawie C-568/20, J przeciwko H Limited poddaje w wątpliwość obowiązywanie zasady exequatur sur exequatur ne vaut w europejskim porządku prawnym, przyjmując, że tego typu rozstrzygnięcia sądów państw członkowskich – nawet jeśli chodzi o stwierdzenie wykonalności wyroków z państw trzecich – również są objęte pojęciem „orzeczenie” w rozumieniu art. 2 lit. a rozporządzenia Bruksela I bis. Na skutek tak szerokiej wykładni pojęcia „orzeczenie” Trybunał dopuszcza w istocie konwersję wyroku pochodzącego z państwa trzeciego w orzeczenie unijne podlegające swobodnemu przepływowi na podstawie rozporządzenia Bruksela I bis. W mojej ocenie rozstrzygnięcie TSUE nie zasługuje na aprobatę.
Słowa kluczowe: rozporządzenie Bruksela I bis, współpraca sądowa w sprawach cywilnych, swoboda przepływu orzeczeń w Unii Europejskiej, wykonalność orzeczeń stwierdzających wykonalność wyroku z państwa trzeciego, orzeczenia dotyczące orzeczeń
Dr hab. Maciej Zachariasiewicz, professor at the Leon Kozminski University in Warsaw
Chair of Civil Law, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2848-0216
Exequatur sur exequatur in the European legal area. A note to the judgement of the Court of Justice of the European Union of 7 April 2022 in case C-568/20, J v. H Limited
Until quite recently, it was generally accepted that foreign judgments which have as their object the recognition or declaration of enforceability of judgments from yet another state (confirmation judgments) cannot themselves be the object of recognition or declaration of enforceability. The principle of exequatur sur exequatur ne vaut has also been accepted under the European system of freedom of movement of judgments. The judgment of the Court of Justice of 7 April 2022 in Case C-568/20 J v. H Limited reverses the principle. The Court effectively found that confirmation judgments rendered in the Members States, even if they relate to judgments from non-Member States, are covered by the concept of a ‘judgment’ in the meaning of Article 2(a) of the Brussels I bis Regulation. Thus, the Court allows for the conversion of a judgment from a non-member state into an EU judgment, which benefits from the free movement in the EU. Although the Court of Justice justified its ruling on the basis of the principle of mutual trust, in the author’s view, it may have a negative impact on the functioning of the system of mutual enforcement of judgments in the European legal area. While the Court has stipulated that it is possible to review such confirmation judgments under the public policy exception, this may not be sufficient to counteract efforts to circumvent the prerequisites and standards for the recognition of foreign judgments in the target Member State. This is because the CJEU only allowed to control whether the rights of the debtor were warranted before the court of the intermediate Member State, where the non-EU judgment was confirmed. The original judgment from the non-EU state on the other hand vanishes. The court in the target Member State will not be in a position to control it.
Keywords: Brussels I bis Regulation, judicial cooperation in civil matters, freedom of movement of judgments in the European Union, enforceability of decisions confirming enforceability of judgments from third countries, judgments on judgments
Bibliografia / References
Błaszczak Ł., Wyrok sądu polubownego w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Brand R.A., Understanding Judgments Recognition, „North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation” 2014/40.
Briggs A., Rees P., Civil Jurisdiction and Judgments, London 2002.
Dicey A.V., Collins L.A., Morris J.H.C., Dicey, Morris and Collins on the Conflict of Laws, Sweet & Maxwell 2012.
Einhorn T., The Recognition and Enforcement of Foreign Judgments on International Commercial Arbitral Awards, „Yearbook of Private International Law” 2010/12.
Garcimartín F., Saumier G., Judgments Convention: Revised Draft Explanatory Report, Hague Conference on Private International Law, The Hague 2018.
Gaudemet-Tallon H., Ancel M.-É., Compétence et exécution des jugements en Europe, LGDJ, Paris 2018.
Gołaczyński J. [w:] Jurysdykcja, uznawanie orzeczeń sądowych oraz ich wykonywanie w sprawach cywilnych i handlowych. Rozporzadzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2015.
Hartley T.C., International Commercial Litigation: text, cases and materials on private international law, Cambridge University Press 2009.
Hay P., Guest Editorial: Hay on Recognition of a Recognition Judgment under Brussels I?, https://conflictoflaws.net/2008/guest-editorial-hay-on-recognition-of-a-recognition-judgment-under-brussels-i/.
Hay P., Recognition of a Recognition Judgment Within the European Union: „Double Exequatur” and the Public Policy Barrier [w:] Resolving International Conflicts: Liber Amicorum Tibor Várady, red. P. Hay, L. Vékás, Y. Elkana, N. Dimitrijevic, Budapest 2009.
Hess B., Exequatur sur exequatur (ne) vaut? Der EuGH erweitertet die Freizügigkeit von Drittstaatenurteilen nach Art. 39 ff. der Brüssel Ibis-Verordnung, „Praxis des Internationalen Privat-und Verfahrensrechts” 2022/4.
Kegel G., Exequatur sur exequatur ne vaut [w:] Festschrift für Wolfram Müller-Freienfels, red. A. Dieckmann, R. Frank, H. Hanisch, S. Simitis, Baden-Baden 1986.
Kerameus K.D., Enforcement in the international context, Martinus Nijhoff 1997.
Kirkutis M., Višinskis V., Čuveljak J., The Concept of a judgment under the Brussels Ibis Regulation, „International Comparative Jurisprudence” 2023/9.
Konieczna K., Pozycja prawna notariusza w sprawach spadkowych o charakterze transgranicznym. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-658/17 WB, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2020/27.
Lein E., Dickinson A., The Brussels I regulation recast, Oxford 2015.
Mankowski P. [w:] Brussels I Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Sellier 2007.
Muir Watt H., Exequatur sur exequatur vaut parfaitement: (CJUE, 4 avril 2022, aff. C-568/20, J. c/H Limited, „Revue critique de droit international privé” 2023/1.
Pazdan M., Zachariasiewicz M., Highlights and Pitfalls of the EU Succession Regulation, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2020/26.
Scherer M., Effects of Foreign Judgments Relating to International Arbitral Awards: Is the ‘Judgment Route’ the Wrong Road?, „Journal of International Dispute Settlement” 2013/4 (3).
Schlosser P., Report on the Convention of 9 October 1978 on the Association of the Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the Convention on jurisdiction and the enforcement of judgments in civil and commercial matters and to the Protocol on its interpretation by the Court of Justice, Dz.Urz. UE z 1979 r. C 59.
Tomaszewski M., Glosa do postanowienia SN z dnia 6 listopada 2009 r., „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2010/10.
Torremans P., Fawcett J., Cheshire, North & Fawcett: private international law, Oxford University Press (OUP) 2017.
Ulanecki B., Exequatur sur exequatur vaut dans l’ordre international européen?, http://ileurope.blogspot.com/2009/12/exequatur-sur-exequatur-vaut-dans.html.
Wautelet P. [w:] Brussels I Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Sellier 2007.
Weitz K., Konwencja z Lugano: wykonalność zagranicznych orzeczeń przed sądami polskimi, Warszawa 2002.
Włosińska A., Odmowa uznania zagranicznego orzeczenia sądowego w świetle postanowień konwencji lugańskiej, Kraków 2002.
Wysocka-Bar A., Polski notariusz nie jest sądem, a akt poświadczenia dziedziczenia nie jest orzeczeniem: glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 23.05. 2019 r., C-658/17, WB, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/12.
Zachariasiewicz M., Brak możliwości uznania orzeczenia zagranicznego sądu powszechnego oddalającego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 6.11.2009 r., „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2018/4.
Zachariasiewicz M., Klauzula porządku publicznego a uznawanie zagranicznych orzeczeń, których przedmiotem jest uznanie wyroku lub stwierdzenie jego wykonalności, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2019/24.
Tadeusz Ereciński
profesor doktor habilitowany nauk prawnych; sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8409-7887
Wykład otwierający Ogólnopolską Konferencję Naukową „Między postępowaniem rozpoznawczym a egzekucyjnym” (27.10.2023 r., Warszawa)
prof. dr hab. Tadeusz Ereciński
retired Supreme Court judge, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8409-7887
Opening lecture at the National Scientific Conference “Between fact-finding and enforcement proceedings” (27 October 2023, Warsaw)
Tadeusz Zembrzuski
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8239-6827
Wprowadzenie do Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Między postępowaniem rozpoznawczym a egzekucyjnym” (27.10.2023 r., Warszawa)
dr hab. Tadeusz Zembrzuski, Professor of the University of Warsaw
Chair of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8239-6827
Introduction to the National Scientific Conference “Between fact-finding and enforcement proceedings” (27 October 2023, Warsaw)
Magdalena Hilt
doktorantka, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3354-1458
udział w autorstwie tekstu – 50%
Jan Ciaptacz
doktorant, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8535-0904
udział w autorstwie tekstu – 50%
Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Między postępowaniem rozpoznawczym a egzekucyjnym” (27.10.2023 r., Warszawa)
Magdalena Hilt
PhD student, Doctoral School of Social Sciences, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3354-1458
Commitment to the preparation of the article – 50%
Jan Ciaptacz
PhD student, Doctoral School of Social Sciences, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8535-0904
Commitment to the preparation of the article – 50%
Report on the National Scientific Conference “Between fact-finding and enforcement proceedings” (27 October 2023, Warsaw)
Karolina Badurowicz
asystent, Katedra Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8329-5275
Sprawozdanie z VII Seminarium Młodych Procesualistów Cywilnych, Lublin, 20.09.2023 r.
Karolina Badurowicz
assistant, Department of Civil Proceedings and International Commercial Law, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8329-5275
Report on the 7th Seminar of Young Civil Litigators, Lublin, 20 September 2023
Patryk Filipiak
doktor nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2361-0106
Sprawozdanie z konferencji INSOL Europe Academic Forum pt. „The Perpetual Renewal of European Insolvency Law” (11–12.10.2023 r., Amsterdam)
dr Patryk Filipiak
assistant professor, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2361-0106
Report on the INSOL Europe Academic Forum conference “The Perpetual Renewal of European Insolvency Law” (11-12 October 2023, Amsterdam)
Marcin Kopacki
doktorant, Szkoła Doktorska Uniwersytetu Wrocławskiego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1182-9178
Bibliografia postępowania cywilnego za rok 2021
Marcin Kopacki
PhD student, Doctoral School, University of Wrocław, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1182-9178
Bibliography of civil procedure of 2021
