O ile ogólna liczba samobójstw w Polsce maleje, o tyle od ponad dekady mamy do czynienia z wyraźnym wzrostem ilości samobójstw i prób samobójczych podejmowanych przez dzieci i młodzież – to druga po wypadkach w ruchu drogowym przyczyna zgonów polskich nastolatków.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2021/3
Wiele zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży rozpatrywanych jest w perspektywie liczb rzeczywistych, choć dużo ważniejszy jest przelicznik 1 : 100 000 mieszkańców, gdyż to on wskazuje na charakter i specyfikę problemu – w odniesieniu do samobójstw nastolatków w Polsce jest on zdecydowanie wyższy niż średnia Unii Europejskiej. Nie możemy jednak patrzeć na to zjawisko tylko jako dane statystyczne. Ponieważ młodzi ludzie obciążeni są zdecydowanie niższym ryzykiem śmierci od innych grup wiekowych, każde takie zdarzenie powinno być rozpatrywane jako ryzyko zwielokrotnione. Konieczne jest także – co czyni się bardzo rzadko – ocenianie aktów samobójczych nieletnich na tle innych przyczyn zgonów w tej grupie wiekowej.
Głównym obszarem analiz są samobójstwa dokonane, ponieważ to one wywołują szerokie reakcje społeczne, rzadko natomiast zwraca się uwagę na próby samobójcze, a tych jest 6–7, a w niektórych regionach Polski nawet 10 razy więcej. Możemy także zaryzykować tezę, że około połowy zaniechanych zamiarów samobójczych nie jest w ogóle uświadomiona na poziomie rodziców i rówieśników. Tak właśnie działa magia liczb – gdy są one małe, nie budzą szerszego społecznego zainteresowania oraz koniecznej psychopedagogicznej reakcji.
Podejmowane zagadnienie oraz czynione uwagi będę czerpać ze znanych psychologicznych analiz wyjaśniających przyczyny aktów samobójczych, a także moich doświadczeń w pracy z młodymi ludźmi po próbach samobójczych (faktycznych i zaniechanych) oraz z radami pedagogicznymi szkół, gdzie do takich aktów doszło. Postaram się wskazać na czynniki, predykatory, uwarunkowania kulturowe i wyjaśnienia (wskazówki) dające się zastosować na poziomie pracy dyrektora szkoły, pedagoga, psychologa oraz wychowawcy. Niektóre z uwag będą skutkiem wnikliwej analizy zachowań dzieci, które takich czynów dokonały, szczególnie w aspekcie rozmów z ich rodzicami, wychowawcami, nauczycielami poszczególnych przedmiotów, pracownikami administracji szkolnej, koleżankami i kolegami, a także zapisów na portalach społecznościowych.
