Teoria Hansa Kelsena jako ekstremalne zło w nauce prawadr Jakub Rzymowski
Katedra Europejskiego Prawa Gospodarczego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0538-8895
Teoria Hansa Kelsena jako ekstremalne zło w nauce prawa
Publikacja zawiera omówienie teorii Hansa Kelsena oraz wszechstronną jej krytykę. Normatywizm jest teorią, która składa się z niepotrzebnych, wymyślonych elementów, utrudniających i czyniących mętnym wywód prawniczy. Teoria Kelsena wydaje się hybrydą teorii Johna Austina z dowodem ontologicznym autorstwa Anzelma z Canterbury. Celem artykułu jest zaprezentowanie braków normatywizmu oraz podstawowych wypowiedzi krytycznych dotyczących tej teorii.
Słowa kluczowe: Hans Kelsen, normatywizm, dowód ontologiczny, aprioryzm
Dr Jakub Rzymowski
Department of European Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0538-8895
Hans Kelsen’s theory as an extreme evil in legal science
The publication contains a discussion and comprehensive criticism of Hans Kelsen’s theory. Normativism is a theory that consists of unnecessary, invented elements making legal arguments difficult and unclear. Kelsen’s theory seems to be a hybrid of John Austin’s theory and the ontological argument of Anselm of Canterbury. The objective of the article is to present the shortcomings of normativism and basic critical statements on this theory.
Keywords: Hans Kelsen, normativism, ontological argument, apriorism
Bibliografia / References
Austin J., The Province of Jurisprudence Determined, London 1832.
Bondy E., Postpřiběh, přílezitostné eseje a rekapitulace. Texty z pozůstalosti II, Praha 2013, Postpřiběh.
Bosiacki A., Wstęp [w:] H. Kelsen, Czysta teoria prawa, red. i wstęp A. Bosiacki, Warszawa 2014.
Davies B. [w:] The Cambridge Companion to Anselm, red. B. Davies, B. Leftow, Cambridge 2004.
Kelsen H., Czysta teoria prawa, tł. R. Szubert, red. i wstęp A. Bosiacki, Warszawa 2014.
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969.
Rzymowski J., RODO – GDPR. Zasady dotyczące przetwarzania danych osobowych. Zgodność przetwarzania danych osobowych z prawem, Łódź 2020.
Wróblewski J., Krytyka normatywistycznej teorii prawa i państwa Hansa Kelsena, Warszawa 1955.
Wróblewski J., Krytyka normatywistycznej teorii prawa i państwa Hansa Kelsena 60 lat później, red. J. Rzymowski, Łódź 2015.
dr hab. Michał Bartoszewicz, prof. UJD
Katedra Prawa Ustrojowego i Porównawczego, Wydział Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9189-5783
Radykalizm postaw indywidualnych i grupowych. Potencjalny wpływ na prawo
Artykuł dotyczy stosunkowo nowych zjawisk życia społecznego, które w swojej realizacji przejawiają radykalnie progresywne oblicze. W Polsce ostatnie lata upłynęły pod znakiem dominacji prawicowo-populistycznej partii, co powoduje, że skutki wpływu jej polityki na prawo i praktyki jego stosowania zostały wnikliwie zbadane przez naukę. Mniej uwagi w naszym kraju poświęca się skrajnym dążeniom i praktykom lewicy radykalnej, innymi słowy – lewicy przebudzonej, które uzyskują wpływ na klimat społeczny, a także na prawo w Europie Zachodniej czy Stanach Zjednoczonych. To zjawisko stanowiło asumpt do podjęcia rozważań badawczych. Problemy takie, jak: polityka tożsamości, fragmentaryzacja społeczeństw, kultura unieważniania (cancel culture), język inkluzywny, zostały zbadane po naszkicowaniu ich źródeł ideowych w niektórych nurtach postmodernizmu. Opisane dążenia i praktyki mogą stanowić wyzwanie dla prawa, w tym tak istotnego harmonizowania różnych dążeń, interesów i wartości. Zdaniem autora działania środowisk radykalnie progresywnych mogą być nawet podyktowane dobrymi intencjami, ale w praktyce zaczynają być wyrazem założenia „cel uświęca środki”. Takie założenie nie odpowiada europejskiej kulturze prawnej. Wymaga to dużej uwagi prawników – zarówno teoretyków, jak i ekspertów prawnych czy legislatorów.
Słowa kluczowe: postmodernizm a prawo, radykalna przebudowa stosunków społecznych, instytucje społeczne, grupy społeczne, wpływ na prawo
Dr Hab. Michał Bartoszewicz, professor of the Jan Długosz University in Częstochowa
Department of Constitutional and Comparative Law, Faculty of Law and Economics, Jan Długosz University in Częstochowa, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9189-5783
Radicalism of individual and group attitudes. Potential impact on the law
The article addresses relatively new phenomena of social life, which, in practice, manifests a radically progressive face. Recent years in Poland have been marked by a dominance of a right-wing populist party, which means that the influence of its politics on the law and the practice of its application have been studied in depth by science. Less attention is paid in Poland to the extreme aspirations and practices of the radical left wing, or in other words, the ‘awakened left’, which are gaining influence on the social climate, as well as on the law in Western Europe or the United States. This was the reason for taking up the research. Such problems as identity politics, fragmentation of societies, cancel culture and inclusive language have been explored after outlining their ideological sources in certain trends of post-modernism. The aspirations and practices described in the article may pose a challenge to the law, including the harmonization of various aspirations, interests and values that are so important. According to the author, the practices of radically progressive circles may even be dictated by good intentions but, in practice, they are starting to be an expression of the assumption that ‘the end justifies the means’. Such an assumption does not reflect the European legal culture. This requires a great deal of attention from lawyers, equally theoreticians and legal experts, as well as legislators.
Keywords: post-modernism and the law, radical reconstruction of social relations, social institutions, social groups, impact on the law
Bibliografia / References
Adorno T.W., Osobowość autorytarna, tł. M. Pańków, Warszawa 2010.
Barwicka-Tylek I., Portrety wolności. Studium z historii idei i postmodernizmu „stosowanego”, Warszawa 2009.
Bauman Z., Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna, Warszawa 1995.
Bednarz P., Radykalizm [w:] Encyklopedia politologii, t. 4, Myśl społeczna i ruchy polityczne współczesnego świata, Kraków 2000.
Berlin I., Dwie koncepcje wolności, Warszawa 1991.
Borucka-Arctowa M., O społecznym działaniu prawa, Warszawa 1967.
Burszta W.J., Antropologia kultury, Poznań 1998.
Cantor D., Fisher B., Chibnail S., Harps S., Townsend R., Report on the AAU Campus Climate Survey on Sexual Assault and Misconduct, Westat, Rockville, 17.01.2020 r., https://www.aau.edu/sites/default/files/AAU-Files/Key-Issues/Campus-Safety/Revised%20Aggregate%20report%20%20and%20appendices%201-7_(01-16-2020_FINAL).pdf (dostęp: 28.12.2023 r.).
Filipowicz S., Demokracja – sfera publiczna. Racjonalizm i relatywizm [w:] S. Filipowicz, S. Józefowicz, P. Perczyński, Demokracja: rządy rozumu czy polityczna poprawność?, Warszawa 2001.
Ghosh A., Chanda S., Equality in sports: A transgender perspective, „Global Sports Policy Review” 2020/1 (1).
Guardelli L., Habib C., Burden of proof in sexual harassment cases: towards a presumption of guilt?, Lexology, 28.02.2018 r., https://www.lexology.com/commentary/employment-immigration/france/coblence-associs/burden-of-proof-in-sexual-harassment-cases-towards-a-presumption-of-guilt#Burden%20of%20proof (dostęp: 28.12.2023 r.).
How to cancel ‘cancel culture’, „The Economist”, 19.10.2023 r., https://www.economist.com/culture/2023/10/19/how-to-cancel-cancel-culture (dostęp: 15.12.2023 r.).
Józefowicz S., Postmodernizm a polityczna poprawność [w:] S. Filipowicz, S. Józefowicz, P. Perczyński, Demokracja: rządy rozumu czy polityczna poprawność?, Warszawa 2001.
Kaczmarek P., Trzy koncepcje działania jednostki w świecie instytucji [w:] P. Jabłoński, P. Kaczmarek, Granice władzy prawniczej w perspektywie polskiej tradycji socjologicznej, Kraków 2017.
Karwat M., Demokratyczne i niedemokratyczne formy wpływu. Kryteria weryfikacji [w:] Wpływ i władza w systemie demokratycznym, „Studia Politologiczne” 2016/41.
Koncepcja programowa [oryg. – „pprogramowa”] Teatru Dramatycznego m.st. Warszawa Moniki Strzępki, [2022], https://um.warszawa.pl/documents/65745/16639951/Koncepcja+programowa+Teatru+Dramatycznego_Monika+Strz%C4%99pka.pdf/11e03283-7c51-57bf-43f6-5e621ae1c7aa?t=1642790882068 (dostęp: 15.12.2023 r.).
Krajewski M., Cancel culture: unieważniając unieważnianie, „Przegląd Socjologiczny” 2022/71 (1).
Lorde A., Uses of anger: Women responding to racism [w:] Sister Outsider: Essays & Speeches, red. A. Lorde, Berkeley 1984.
Mettler Z., Canada Will Legalize Euthanasia for Those Struggling with Mental Illness, „Daily Citizen”, 14.11.2022 r., https://dailycitizen.focusonthefamily.com/canada-will-legalize-euthanasia-for-those-struggling-with-mental-illness/ (dostęp: 30.12.2023 r.).
Nandi, Unpacking the new Code of Good Practice on workplace harassment, BeeAnalyst, 4.04.2023 r., https://beeanalyst.co.za/unpacking-the-new-code-of-good-practice-on-workplace-harassment/ (dostęp: 18.12.2023 r.).
Norris P., Cancel culture: myth or reality?, „Political Studies” 2023/71 (1).
Ombudsman do spraw Równości, Szwecja, https://www.do.se/choose-language/english/what-is-discrimination/protected-grounds-of-discrimination (dostęp: 28.12.2023 r.).
Pałecki K., Wpływ [w:] Encyklopedia politologii, t. 1, Teoria polityki, Kraków 1999.
Pietrzykowski, Oddziaływanie prawa na moralność [w:] Prawo ochrony zwierząt. Pojęcia, zasady, dylematy, Warszawa 2022.
Podgórecki A., Zarys socjologii prawa, Warszawa 1971.
Ringelheim J., The burden of proof in antidiscrimination proceedings. A focus on Belgium, France and Ireland, „European Equality Law Review” 2019/2.
Słownik języka polskiego PWN, hasło: ekstremizm, https://sjp.pwn.pl/szukaj/ekstremizm.html (dostęp: 10.05.2024 r.).
Toolkit on gender-sensitive Communication. A resource for policymakers, legislators, media and anyone else with an interest in making their communication more inclusive, European Institute for Gender Equality, Luxembourg 2019, https://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/20193925_mh0119609enn_pdf.pdf (dostęp: 22.12.2023 r.).
United Nations Guidelines for gender-inclusive language, https://www.un.org/en/gender-inclusive-language/guidelines.shtml (dostęp: 28.12.2023 r.).
Winiarska-Twaróg D., Ekstremizm [w:] Encyklopedia politologii, t. 4, Myśl społeczna i ruchy polityczne współczesnego świata, Kraków 2000.
dr hab. Jerzy Paśnik, prof. AFiB „Vistula”
Wydział Humanistyczny, Akademia Finansów i Biznesu „Vistula”, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7835-0321
Ekstremizm i populizm w tworzeniu i stosowaniu prawa. Wybrane kwestie badawcze
Autor na wstępie artykułu dokonuje prezentacji poglądów nauk społecznych na zjawisko ekstremizmu, ze szczególnym uwzględnieniem ekstremizmu politycznego, a następnie stwierdza, że nauka prawa marginalnie zajmowała się tą kwestią, choć taki właśnie charakter mają tzw. przestępstwa stadionowe i mowa nienawiści. W dalszej części stawia tezę o istnieniu ekstremizmu prawnego również w działalności organów państwa, i to zarówno na płaszczyźnie tworzenia, jak i stosowania prawa, którego wyznacznikami są naruszenia takich podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego, jak: trójpodział władz, pluralizm i prawa człowieka. W końcowej części opracowania autor zwraca uwagę na znaczenie wpływu populizmu prawnego na funkcjonowanie ekstremizmu prawnego, których konglomerat, jego zdaniem, przybiera formę autorytaryzmu.
Słowa kluczowe: ekstremizm, ekstremizm polityczny, ekstremizm prawny, populizm prawny
Dr Hab. Jerzy Paśnik, professor of the Vistula University
Faculty of Humanities, Vistula University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7835-0321
Extremism and populism in the creation and application of the law. Selected research issues
The author presents the views of social sciences on the phenomenon of extremism, with particular emphasis on political extremism, in the introduction of the article, after which he states that legal science has only marginally dealt with this issue, even though this is precisely the nature of the so-called stadium crimes and hate speech. He then presents a thesis about the existence of legal extremism, including in the activities of the state authorities, at the level of both creating and applying the law, the determinants of which are breaches of such basic principles of a democratic state governed by the rule of law as the separation of powers, pluralism and human rights. In the final part of the article, the author draws attention to the significance of the influence of legal populism on the functioning of legal extremism, the conglomeration of which, in his opinion, assumes the form of authoritarianism.
Keywords: extremism, political extremism, legal extremism, legal populism
Bibliografia / References
Antoszewski A., Herbut R., Leksykon politologii, Wrocław 1998.
Backer R., Typologia doktryn i ruchów współczesnego ekstremizmu politycznego [w:] Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego, red. E. Olszewski, Lublin 2004.
Backes U., Extremism: Concept and Controversies [w:] Ekstremizm polityczny we współczesnym świecie, red. A. Moroska-Bonkiewicz, Wrocław 2012.
Borkowski P.J., Ekstremizm w debacie o wartościach europejskich – próba systematyzacji [w:] Ekstremizm polityczny we współczesnym świecie, red. A. Moroska-Bonkiewicz, Wrocław 2012.
Chlebowicz P., Ekstremizm a przestępczość stadionowa – wzajemne oddziaływanie [w:] Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie, red. W. Pływaczewski, P. Lubiewski, Olsztyn 2014.
Chmielnicki P., Metoda badań nad długookresowymi tendencjami w polityce legislacyjnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2020/12.
Chmielnicki P., Podmioty objęte procesem normotwórczym [w:] Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2014.
Duda M., Przestępstwa z nienawiści w świetle teorii i praktyki orzeczniczej [w:] Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie, red. W. Pływaczewski, P. Lubiewski, Olsztyn 2014.
Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Fryzel T., Ekstremizm prawicowy w krajach arabskich [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Gul-Rechlewicz V., Radykalizm oraz ekstremizm wobec kwestii radykalizacji młodych muzułmanów w Holandii, „Wschodnioznawstwo” 2022/16.
Hołub A., Ekstremizm i radykalizm jako środowiska rozwoju terroryzmu, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2016/17.
Hołub A., Państwo wobec ekstremizmu i radykalizmu – ekstremizm i radykalizm wobec państwa, Szczytno 2020.
Izak K., Nie tylko islam. Ekstremizm i terroryzm religijny, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015/12.
Jakubowska U., Ekstremizm polityczny. Studium psychologiczne, Gdańsk 2005.
Jurczak J., Akty ekstremizmu na polskich i europejskich stadionach [w:] Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie, red. W. Pływaczewski, P. Lubiewski Olsztyn 2014.
Kaluziński B., Ekstremizm polityczny w ujęciu Quassima Cassama, „Sensus Historiae” 2022/XLVII (2).
Karolczak K., Uwarunkowania i źródła ekstremizmu politycznego [w:] Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego, red. E. Olszewski, Lublin 2004.
Linz J., Totalitaryzm i autorytaryzm [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.
Lippoczy P., Narodowodemokratyczna Partia Niemiec [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Lukowski J., Skrajna prawica i ruchy faszystowskie w Ameryce Łacińskiej [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Łastawski K., Ekstremizm prawicowy w Wielkiej Brytanii [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Machniak A., Radykalizm i ekstremizm nowych ruchów na przykładzie Frontu Wyzwolenia Zwierząt, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2018/1.
Malinowski M.J., Różne oblicza systemu apartheidu w Republice Południowej Afryki [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Marszałek-Kawa J., Plecka D., Leksykon wiedzy politycznej, Toruń 2018.
Moroska-Bonkiewicz A. [w:] Ekstremizm polityczny we współczesnym świecie, red. A. Moroska-Bonkiewicz, Wrocław 2012.
Muszyński J., Rozwój doktryny politycznej neofaszyzmu po drugiej wojnie światowej [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Pastusiak L., Ekstremizm prawicowy w Stanach Zjednoczonych [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Paśnik J., Projekt ustawy o ochronie państwa polskiego przed roszczeniami dotyczącymi mienia bezspadkowego jako przykład populizmu prawnego, „Społeczeństwo i Polityka” 2019/4.
Pietrzykowski T., Populizm a prawo [w:] Populizm, red. M. Migalski, Katowice 2005.
Posłuszna E., Ekstremizm ekologiczny. Źródła, przejawy, perspektywy, Warszawa 2012.
Praktyczny słownik polskiej polszczyzny, t. X, red. H. Zgółkowa, Poznań 1997.
Ryszka F. [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Sepkowski A., Ekstremy dobra – utopie czynu [w:] Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego, red. E. Olszewski, Lublin 2004.
Siemiatycka J., Populizm penalny jako pośrednie źródło kryminalizacji irracjonalnej, Warszawa 2012.
Słownik języka polskiego, t. I, A–K, red. M. Szymczak, Warszawa 1978.
Słownik języka polskiego, t. II, red. W. Doroszewski, Warszawa 1965.
Słownik współczesnego języka polskiego, t. I, a–ówdzie, red. B. Dunaj, Warszawa 1996.
Sommerfeld P., Neofaszyzm w powojennych Włoszech [w:] Ekstremizm prawicowy we współczesnym świecie, red. F. Ryszka, Warszawa 1980.
Sroka J., Ekstremizm związkowy [w:] Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego, red. E. Olszewski, Lublin 2004.
Świerczewska-Gąsiorowska A., Prawne aspekty przestępstw z nienawiści [w:] Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie, red. W. Pływaczewski, P. Lubiewski, Olsztyn 2014.
Tokarczyk R., Rozważania nad pojęciem ekstremizmu, „Annales Universitatis Mariae-Curie Skłodowska”, Sectio G, 2003/2004/L/LI.
Tokarczyk R., Teoretyczna a praktyczna istota współczesnego ekstremizmu politycznego [w:] Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego, red. E. Olszewski, Lublin 2004.
Uniwersalny słownik języka polskiego, t. II, P–S, red. S. Dubisz, Warszawa 2003.
dr Izabela Jankowska-Prochot
adiunkt, Wydział Przedsiębiorczości i Innowacji Uniwersytet WSB Merito, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7252-2623
Zwalczanie ekstremizmów motywowanych kulturowo, czyli zapobieganie przymusowym małżeństwom w polskim Kodeksie karnym
Autorka bada dwie nowe, nieznane na gruncie wcześniejszego stanu prawnego, czynności sprawcze, które polski ustawodawca uregulował w art. 191b Kodeksu karnego i za pomocą których postanowił zwalczać przymusowe małżeństwa. Podjęte analizy skupiają się na odkodowywaniu rzeczywistej ratio legis tej regulacji, jej zasadności normatywnej oraz skuteczności z perspektywy ochrony pokrzywdzonych przestępstwem. Konstrukcja artykułu została oparta na układzie chronologicznym wynikającym z metody badawczej kompletu normatywnego autorstwa Pawła Chmielnickiego.
Słowa kluczowe: przymusowe małżeństwa, nakłanianie, Konwencja stambulska, zmuszanie, przemoc domowa
Dr Izabela Jankowska-Prochot
assistant professor at the Faculty of Entrepreneurship and Innovation at the WSB Merito University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7252-2623
Combating culturally-motivated extremism, namely the prevention of forced marriages in the Polish Penal Code
The author examines two new causative activities that were unknown under the earlier legal situation, which the Polish legislator regulated in Article 191b of the Penal Code and with which he decided to combat forced marriages. The analyses focus on decoding the actual ratio legis of this regulation, its normative justification and its effectiveness from the point of view of the protection of those injured by the crime. The structure of this article was based on the chronological arrangement arising from the research method of Paweł Chmielnicki’s normative set.
Keywords: forced married, urging, Istanbul Convention, coercion, domestic violence
Bibliografia / References
Amnesty International, Nie oddamy konwencji antyprzemocowej!, [bd], https://www.amnesty.org.pl/akcje/nie-oddamy-konwencji-antyprzemocowej/ (dostęp: 16.10.2023 r.).
Balicka M., Chrzanów. Amant porwał 13-letnią Romkę, „Gazeta Krakowska”, 16.11.2016 r., https://gazetakrakowska.pl/chrzanow-amant-porwal-13letnia-romke/ar/11466010 (dostęp: 4.10.2023 r.).
Bryczkowska-Kiraga K., Sytuacja grup romskich w Polsce w kontekście kulturowo-edukacyjnym, „Rocznik Andragogiczny” 2006.
Chmielnicki P., Metodyka badań nad materialnymi źródłami prawa, cz. 1, Podstawy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2012/3.
Chmielnicki P., Metodyka badań nad materialnymi źródłami prawa, cz. 2, Uzasadnienie i objaśnianie poszczególnych faz badań, „Przegląd Prawa Publicznego” 2012/4.
Chmielnicki P., Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa, Warszawa 2014.
Don Vasyl popiera cygańskie porwania kobiet: to tradycja!, rozmawiał D. Glinka, Pomponik, 24.11.2021 r., https://www.youtube.com/watch?v=_zjUr5JBTmQ (dostęp: 16.10.2023 r.).
Ficowski J., Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Gdańsk 2000.
Grzyb M., Wymuszone małżeństwa – kryminalizować, czy nie kryminalizować?, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. profesora Stanisława Batawii” 2010/2011/19.
Gutkowska A., Prawo karne wobec wyzwań wielokulturowości. Przestępstwa kulturowe na przykładzie wymuszonego małżeństwa [w:] Idee nowelizacji prawa karnego, red. M. Lubelski, R. Pawlik, A. Strzelec, Kraków 2014.
Jakimik E.A., Gierliński K.P., Kobieta w środowisku romskim, Szczecinek 2011.
Kaliszewska I., Sytuacja kobiet na Kaukazie Północnym (Czeczenia, Dagestan, Inguszetia), Urząd do Spraw Cudzoziemców, Unia Europejska, Fundusz Azylu, Migracji i Integracji, grudzień 2017, https://www.gov.pl/web/udsc/raporty-ekspertow-zewnetrznych (dostęp: 16.10.2023 r.).
Kowarska A.J., Polska Roma. Tradycja i współczesność, Warszawa 2005.
Krzyżanowska A., Romowie w Polsce. Czy nadal porywają żony i dzieci. W jakie stereotypy wierzą Polacy. Opowiada Justyna Matkowska, WP, Pareting.pl, 21.10.2020 r., https://parenting.pl/romowie-w-polsce-czy-nadal-porywaja-zony-i-dzieci-w-jakie-stereotypy-wierza-polacy (dostęp: 16.10.2023 r.).
Kupczyk A., Status prawny Romów w Polsce a regulacje prawne w państwach członkowskich Unii Europejskiej, 2012, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/41110/12_Adam_Kupczyk.pdf (dostęp: 16.10.2023 r.).
Lachowski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX 2023.
Lutkiewicz-Rucińska A., Zawarcie małżeństwa pod wpływem groźby, cz. 1, Pojęcie groźby w rozumieniu przepisów o wadach oświadczenia woli, „Prawo i Więź” 2021/4 (38).
Mozgawa M. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2023.
Niedźwiecka D., Wiara po romsku, „Przewodnik Katolicki” 2016/40, https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2016/Przewodnik-Katolicki-40-2016/Wiara-i-Kosciol/Wiara-po-romsku (dostęp: 16.10.2023 r.).
Nowosielska P., Romanowski: Konwencja stambulska to tykająca bomba ideologiczna [wywiad], „Dziennik Gazeta Prawna”, 5.08.2020 r., https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1487648,konwencja-stambulska-romanowski-ideologia-gender-rodzina-fundusz-sprawiedliwosci.html (dostęp: 16.10.2023 r.).
Pytanie na śniadanie – Polskie Cyganki, TVP.pl, 20.02.2012 r., https://www.youtube.com/watch?v=LHZaxjkZKjk (dostęp: 16.10.2023 r.).
Rudak O., Zmuszanie do zawarcia małżeństwa (art. 191b k.k.), „Czasopismo Lege Artis”, 15.02.2023 r., https://czasopismo.legeartis.org/2023/02/zmuszanie-zawarcia-malzenstwa-przemoca-grozba-bezprawna-infibulacja/ (dostęp: 14.10.2023 r.).
Słania B., Społeczność romska w Polsce jako beneficjenci działań pomocowych, „Praca Socjalna” 2018/6 (33).
Smyczyński T., Rodzina i prawo rodzinne w świetle nowej Konstytucji, „Państwo i Prawo” 1997/11–12.
Staniszewski A., Problemy i działania edukacyjne Romów, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2003/6.
Śledzińska-Simon A., Zarys sytuacji prawnej i społecznej Romów w Europie [w:] Sytuacja prawna i społeczna Romów w Europie, red. A. Frąckowiak, A. Śledzińska-Simon, Wrocław 2011.
Trost J., Married and unmarried cohabitation: The case of Sweden, with some comparisons, „Journal of Marriage and the Family” 1975/37 (3).
Tunia A., Ochrona małżeństwa i rodziny w prawie polskim oraz prawie wewnętrznym kościołów chrześcijańskich, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2010/13.
Wiceminister sprawiedliwości: konwencja stambulska powinna być wypowiedziana. Maląg: trwają analizy, TVN.24, 18.07.2020 r., https://tvn24.pl/polska/konwencja-stambulska-o-walce-z-przemoca-wobec-kobiet-wiceminister-marcin-romanowski-w-naszej-ocenie-powinna-byc-wypowiedziana-4641308 (dostęp: 6.10.2023 r.).
Wieliński B.T., Przymusowe małżeństwa w Niemczech, Wyborcza.pl, 9.11.2011 r., https://wyborcza.pl/7,75399,10619071,przymusowe-malzenstwa-w-niemczech.html (dostęp: 15.10.2023 r.).
„Zawiera przepisy sprzeczne z konstytucją”. Marcin Romanowski o konwencji stambulskiej, Polskie Radio 24.pl, 28.07.2020 r., https://polskieradio24.pl/artykul/2556318,Zawiera-przepisy-sprzeczne-z-konstytucja%20Marcin-Romanowski-o-konwencji-stambulskiej (dostęp: 14.10.2023 r.).
Zbigniew Ziobro złożył wniosek w sprawie wypowiedzenia konwencji stambulskiej, „Rzeczpospolita”, 27.07.2022 r., https://www.rp.pl/polityka/art8867351-zbigniew-ziobro-zlozyl-wniosek-w-sprawie-wypowiedzenia-konwencji-stambulskiej (dostęp: 14.10.2023 r.).
dr hab. Grzegorz Maroń, prof. UR
Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3861-9103
Mowa nienawiści – ekstremizmem ona sama czy karanie za nią?
W artykule ukazano w kategoriach ekstremizmu zarówno mowę nienawiści, jak i przypadki karania za nią. Paradoks pozytywnej odpowiedzi na obie części składowe tytułowego pytania bierze się przede wszystkim z rozbieżności w rozumieniu hate speech. Ekstremizmem jest mowa nienawiści sprowadzana do wypowiedzi nawołujących do fizycznej przemocy lub taką przemoc pochwalających, mających postać gróźb: karalnych, znieważających, poniżających, uwłaczających, dehumanizujących, dających wyraz pogardzie czy wrogości wobec określonych grup osób. Szersze ujmowanie hate speech przekłada się na ekstremizm prawa zakazującego jej czy ekstremizm w praktyce egzekwowania i stosowania tego prawa. Autor wyróżnia kilka form ekstremizmu na płaszczyźnie operacjonalizacji przepisów wymierzonych w mowę nienawiści: wybiórczość i tendencyjność stosowania prawa, skrajnie rozszerzająca wykładnia ustawowych terminów: „nawołuje do nienawiści” / „podżega do nienawiści”, ignorowanie argumentu z wolności słowa, abstrahowanie od kwestii naruszenia czy zagrożenia dla chronionego prawnie dobra, wykraczanie władzy poza zakres swojej jurysdykcji poprzez uwagi teologiczne i moralistyczne. Rozważania wieńczy konkluzja o potrzebie staranniejszej delimitacji przez prawodawcę, organy stosowania prawa i jurysprudencję rzeczywistej mowy nienawiści i chronionych wolnością słowa aktów ekspresji bezpodstawnie określanych mianem hate speech.
Słowa kluczowe: mowa nienawiści, ekstremizm, prawo, orzecznictwo, wolność słowa
Dr Hab. Grzegorz Maroń, professor of the University of Rzeszów
Institute of Legal Studies, University of Rzeszów, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3861-9103
Hate speech – is it extremism or is punishment for it extremism?
The article presents both hate speech itself and cases of punishment for it in terms of extremism. The paradox of a positive answer to both parts of the question in the title stems primarily from the differences in the understanding of what is meant by hate speech. Hate speech that boils down to statements inciting or praising physical violence or such violence that praises punishable, insulting, humiliating, demeaning, dehumanizing threats, or threats expressing contempt or hostility with respect to specific groups of people, is extremism. A broader understanding of hate speech leads to extremism of the law that prohibits hate speech or extremism in the practice of enforcing and applying that law. The author distinguishes several forms of extremism in the operationalization of provisions of the law targeting hate speech: selectivity and bias in the administration of the law, an extremely broad interpretation of the statutory term ‘exhorts hatred’ / ‘incites hatred’, ignoring the argument from freedom of speech, disregarding the matter of breaching or threatening legally protected rights, overstepping the scope of the jurisdiction of the authorities through theological and moralistic remarks. The deliberations end with a conclusion about the need for a more careful delimitation by the legislator, the law enforcement authorities and jurisprudence of actual hate speech and acts of expression protected by freedom of speech, which are groundlessly referred to as hate speech.
Keywords: hate speech, extremism, the law, judgments, freedom of speech
Bibliografia / References
Agostini N., Humor and human rights: A joke with no punchline?, Open Global Rights, 17.01.2022 r., https://www.openglobalrights.org/humor-and-human-rights-a-joke-with-no-punchline/ (dostęp: 4.10.2023 r.).
Alexy R., Law’s Ideal Dimension, Oxford 2021.
Background information concerning Prosecutor vs Päivi Räsänen and Juhana Pohjola, https://www.sananjauskonnonvapaus.fi/resources/background-information (dostęp: 4.10.2023 r.).
Coleman P., Censored: How European ‘Hate Speech’ Laws Are Threatening Freedom of Speech, Vienna 2016.
Ellery B., Police arrest preacher, 64, and grab his Bible... for promoting Christianity: Pastor accused of hate speech for 'racist' comments about Islam wins £2,500 payout from Scotland Yard, „Mail Online”, 17.07.2019 r., https://www.dailymail.co.uk/news/article-7293257/Police-arrest-preacher-64-grab-Bible-promoting-Christianity.html (dostęp: 4.10.2023 r.).
Encyklopedia PWN, hasło: ekstremizm, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ekstremizm;3897141.html (dostęp: 4.10.2023 r.).
Extreme Speech and Democracy, red. I. Hare, J. Weinstein, Oxford 2010.
Geddis A., Free speech martyrs or unreasonable threats to social peace? „Insulting” expression and Section 5 of the Public Order Act 1986, „Public Law” 2004/4.
Goodall K., Challenging hate speech: Incitement to hatred on grounds of sexual orientation in England, Wales and Northern Ireland, „The International Journal of Human Rights” 2009/13 (2–3).
Gronowska B., Gloss on the judgment of the European Court of Human Rights of 25 October 2018 in case E.S v. Austria, appl. no. 38450/12, „Ius Novum” 2019/13 (2).
Hauksdóttir E., Restricting freedom of expression for religious peace: On the ECHR’s approach to blasphemy, „European Convention on Human Rights Law Review” 2021/2 (1).
Holley P., Yelling ‘I hate white people’ and punching one isn’t a hate crime, Canadian judge rules, „The Washington Post”, 7.07.2016 r., https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/07/07/canadian-judge-punching-a-caucasian-and-yelling-i-hate-white-people-isnt-a-hate-crime/ (dostęp: 4.10.2023 r.).
Maroń G., Legal prohibition of hate speech in jurisprudential practice – between judicial discretion and arbitrariness, „Consilium Iuridicum” 2023/1 (8).
Maroń G., Publiczne nauczanie religijne jako przestępstwo – krytyczne studium praktyki stosowania prawa, „Prokuratura i Prawo” 2023/11.
Maroń G., Sądowa ocena szczerości przekonań religijnych, „Consilium Iuridicum” 2023/1.
Mchangama J., Alkiviadou N., Hate speech and the European Court of Human Rights: Whatever happened to the right to offend, shock or disturb?, „Human Rights Law Review” 2021/21 (4).
Pather R., Court declares ‘Fuck White People’ is neither racist nor hate speech, „Mail & Guardian”, 5.07.2017 r., https://mg.co.za/article/2017-07-05-court-declares-fuck-white-people-is-neither-racist-nor-hate-speech/ (dostęp: 4.10.2023 r.).
Phillipson G., Hate Speech Laws: What they should and shouldn’t try to do, „Revue générale du droit” 2015/21680.
Prof. Sadurski punktuje projekt PO: „Mowa nienawiści wg Platformy? Absolutnie wszystko”, TOKFM, 29.11.2012 r., https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103087,12949162,prof-sadurski-punktuje-projekt-po-mowa-nienawisci-wg-platformy.html (dostęp: 4.10.2023 r.).
Schumacher J., Straßenprediger in Zürich wegen Hassrede verurteilt, PRO, 4.08.2022 r., https://www.pro-medienmagazin.de/strassenprediger-in-zuerich-wegen-hassrede-verurteilt/ (dostęp: 4.10.2023 r.).
Sierpiński J., Ostateczne rozwiązanie problemu nienawiści, 27.07.2011 r., http://sierp.libertarianizm.pl/?p=728 (dostęp: 4.10.2023 r.).
Słownik języka polskiego PWN, hasło: ekstremizm, https://sjp.pwn.pl/sjp/ekstremizm;2456695.html (dostęp: 4.10.2023 r.).
Sobański P., Zagadnienie możliwości i celowości zdefiniowania tzw. mowy nienawiści w prawie polskim, OPEN, 2019, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/17331 (dostęp: 4.10.2023 r.).
Stadler T., BVerfG: Neue Entscheidung zur Meinungsfreiheit, 5.03.200 r., http://www.internet-law.de/2010/03/bverfg-neue-entscheidung-zur-meinungsfreiheit.html (dostęp: 4.10.2023 r.).
Strossen N., Minorities suffer the most from hate-speech laws, Spiked, 14.12.2018 r., https://www.spiked-online.com/2018/12/14/minorities-suffer-the-most-from-hate-speech-laws/ (dostęp: 4.10.2023 r.).
Supreme Court to hear appeal over Räsänen's incitement acquittal, https://yle.fi/a/74-20084585 (dostęp: 9.05.2024 r.).
Synowiec-Jaje L., Mowa nienawiści wobec kultury dominującej. Forumowicze portalu Onet.pl o Kościele katolickim w Polsce, „Studia Humanistyczne AGH” 2018/17 (1).
Taylor R., When freedom of speech comes at a cost: A case study of E.S. v. Austria, „Indiana Journal of Global Legal Studies” 2020/27 (2).
Tobias C., Unmasking judicial extremism, „University of Richmond Law Review” 2009/43 (4).
Tokarczyk R., Rozważania nad pojęciem ekstremizmu, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio G, 2002/2004/L/LI.
Urbańczyk M., Definiowanie mowy nienawiści w orzecznictwie sądów polskich w sprawach karnych, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2020/42 (1).
Villiers B. de, Freedom of expression and hate speech: When values collide in divided societies, „Constitutional Review” 2022/8 (2).
Weinstein J., Hate speech bans, democracy, and political legitimacy, „Constitutional Commentary” 2017/32.
Wenderlich J., Zwalczanie mowy nienawiści w parlamencie w świetle doświadczeń Sejmu RP, Kielce 2023 (rozprawa doktorska).
Wieruszewski R., Wyrzykowski M., Bodnar A., Gliszczyńska-Grabias A., Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, Warszawa 2010.
Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie, red. W. Pływaczewski, P. Lubiewski, Olsztyn 2014.
Zgryzek K., Bezstronność prokuratora, osoby prowadzącej postępowanie przygotowawcze oraz innego oskarżyciela publicznego – uprawnienie czy obowiązek?, „Prokuratura i Prawo” 2017/10.
Zieliński M., Sobol-Kołodziejczyk P., Dobro prawne w prawie karnym (rozważania prawno-filozoficzne), „Facta Simonidis” 2016/1.
dr hab. Marian Andrzej Liwo
adwokat; były zastępca Głównego Inspektora Pracy ds. Nadzoru i Kontroli, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8527-7484
Ekstremizm w stosunkach pracy i stosunkach służbowych
Ekstremizm to kategoria językowa i przedmiot wielu definicji, które wskazują na jego cechy charakterystyczne oraz konsekwencje w kategoriach dobra i zła. Jego historia sięga starożytności, pojawia się on również w czasach współczesnych. W wyniku wpływania na ekstremizm przyjętych obecnie determinantów zmienia się jego oddziaływanie w różnych kierunkach, inspirowane przez politykę i zależny od niej aparat władzy realizujący jej partykularne interesy kosztem braku zainteresowania sprawami służącymi dobru jednostki, społeczeństwa i państwa.
Słowa kluczowe: ekstremizm, stosunki pracy, stosunek służbowy, konsekwencje
Dr Hab. Marian Andrzej Liwo
attorney-at-law, former Deputy Chief Labour Inspector for Supervision and Control, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8527-7484
Extremism in labour relations and official relations
Extremism is a linguistic category and the subject of many definitions indicating its characteristics and consequences in terms of good and evil. Its history dates back to ancient times, as well as appearing in contemporary times. The impact of currently accepted determinants means that its impact is changing in various directions, inspired by politics and the apparatus of authority that depends on it, which pursues its particular interests at the expense of a lack of interest in matters serving the good of the individual, society and the state.
Keywords: extremism, labour relations, official relationship, consequences
Bibliografia / References
Bankowicz B., Radykalizm [w:] Słownik polityki, red. M. Bankowicz, Warszawa 1996.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Bralczyk J., Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, Warszawa 2008.
Encyklopedia terroryzmu, red. B. Zasieczna, A. Zasieczny, Warszawa 2004.
Hołub A., Państwo wobec ekstremizmu i radykalizmu. Ekstremizm i radykalizm wobec państwa, Szczytno 2020.
Jakubowska U., Ekstremizm polityczny [w:] Podstawy psychologii politycznej, red. K. Skarzyński, Poznań 2002.
Jaśkiewicz W., Pozaumowne stosunki pracy, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1958/1.
Jaśkiewicz W., Problematyka szczególnych stosunków pracy, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1967/4.
Jaśkiewicz W., Stosunki służbowe w administracji, Warszawa–Poznań 1969.
Jędrzejewska K. i in., Polski ład w wynagrodzeniach i dochodach, Warszawa 2022.
Kaczmarek B., Polityka a władza. Kryzys paradygmatu [w:] Współczesne teorie polityki – od logiki do retoryki, red. T. Klementewicz, „Studia Politologiczne” 2004/8.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1968.
Liwo M., Demagogie legislacji państwa prawnego w okresie kryzysu tego prawa i ich konsekwencje, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/3.
Liwo M., Granice wpływu polityki na prawo i konsekwencje, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/5.
Liwo M., Służby mundurowe jako kategoria języka prawniczego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2015/2.
Modliński E., Prawo pracy dla praktyków, Warszawa 1971.
Pędracki M., Przepisy prawne najstarszych „kodeksów” mezopotamskich ustanawiające kary dla ludzi wolnych, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 1997/6 (2/12).
Pfahl-Traughber A., Rechtsextremismus in der Bundesrepublik, München 2001.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia, wyd. I, Pallottinum, Poznań 1965, reprint 1999.
Salwa Z., Szubert W., Święcicki M., Podstawowe problemy prawa pracy, Warszawa 1957.
Schwarz W., Öffentliches und Privates Recht in Der Arbeitsrechtlichen Systembildung, Graz 1973.
Stöss R., Rechtsextremismus im vereintnen Deutschland, Berlin 2000.
Williams Ch., Ekstremizm prawicowy w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej. Teoria i praktyka, „Studia Polityczne” 1996/5.
Zieliński T., Prawo pracy w rozwoju historycznym [w:] Zarys wykładu prawa pracy, red. T. Zieliński, Katowice 1979.
Zieliński T., Stosunki pracy i stosunki służbowe w administracji państwowej [w:] Pracownicy administracji PRL, red. J. Łętowski, Ossolineum 1986.
dr Katarzyna Płonka-Bielenin, prof. AG
Katedra Prawa i Administracji, Akademia Górnośląska im. Wojciecha Korfantego w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4208-5172
Analiza rozwiązań prawnych proponowanych w projekcie ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej i ich skutki w praktyce
Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – w zależności od skali stopnia zagrożenia – przewiduje możliwość wprowadzenia stanu pogotowia lub stanu zagrożenia. Projektodawca ustawy zamierza zatem wprowadzić dwa nowe stany nadzwyczajne, nieznane Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Katalog stanów nadzwyczajnych ma charakter wyczerpujący, co oznacza zakaz ustanawiania w drodze ustawowej innych stanów nadzwyczajnych niż te, które zostały wymienione w art. 228 ust. 1 Konstytucji RP. W świetle powyższego należy stwierdzić, że projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej stanowi obejście rozmaitych warunków ustanowionych przez ustawę zasadniczą dla stanów nadzwyczajnych, pozwalając władzy publicznej na postępowanie analogiczne do działań dopuszczalnych w takich sytuacjach – ale bez spełnienia konstytucyjnych wymogów przewidzianych dla stanów nadzwyczajnych. Proponowane rozwiązania prawne w analizowanym projekcie, a przede wszystkim te, które mają na celu wprowadzenie dwóch nowych stanów nadzwyczajnych (pogotowia i zagrożenia), są niezgodne z fundamentalnymi zasadami wyrażonymi w Konstytucji RP. Wydaje się, że regulacje te nie tyle porządkują stan prawny, ile umacniają tendencję dokonywania zmiany ustroju RP bez formalnego zmieniania przepisów Konstytucji RP, co może prowadzić do zachowań skrajnych w omawianej materii.
Słowa kluczowe: obrona cywilna, stan pogotowia, stan zagrożenia, stan klęski żywiołowej, ekstremizm, zachowania ekstremalne
Dr Katarzyna Płonka-Bielenin, professor of the Katowice Business University
Faculty of Law and Administration, Katowice Business University, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4208-5172
Analysis of the legal solutions proposed in the bill on civil protection and the state of natural disaster and their effects in practice
The bill on civil protection and the state of natural disaster provides for the possibility of introducing a state of alert or a state of threat, depending on the scale of the threat. Therefore, the drafter of the bill intends to introduce two new states of emergency which are alien to the Polish Constitution. The list of states of emergency is exhaustive, which means that it is prohibited to establish states of emergency by statute other than those listed in Article 228, para. 1 of the Polish Constitution. In the light of the above, it should be stated that the bill on civil protection and the state of natural disaster circumvents various conditions established by the Constitution for states of emergency, allowing public authorities to act in the same way as in the case of actions permitted in such situations – but without satisfying the constitutional requirements envisaged for states of emergency. The proposed legal solutions in the bill in question and primarily those intended to introduce two new states of emergency (alert and threat), are inconsistent with the fundamental principles expressed in the Polish Constitution. It appears that these regulations do not put order to the legal situation so much as reinforce the tendency to change the political system of the Republic of Poland without formally amending the provisions of the Polish Constitution, which can consequently lead to extreme behaviour in this matter.
Keywords: civil defence, state of alert, state of threat, state of natural disaster, extremism, extreme behaviour
Bibliografia / References
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2009.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
Buczyński S.M., Bobiński S., Między demokratyzacją a radykalizacją. Europejski ekstremizm polityczny – wybrane zagadnienia [w:] Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie, red. W. Pływaczewski, P. Lubiewski, Olsztyn 2014.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2003.
Grzebyk P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, t. I, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Izdebski H., Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – uporządkowanie stanu prawnego czy kontynuacja zmiany ustroju bez zmiany Konstytucji?, Warszawa 2022.
Malendowicz P., Ekstremizm polityczny a bezpieczeństwo państwa i ład międzynarodowy, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2015/I.
Najwyższa Izba Kontroli, Ochrona ludności w ramach zarządzania kryzysowego i obrony cywilnej, Informacje o wynikach kontroli, KPB.430.009.2017, nr ewid. 147/2018/P/17/039/KPB, Warszawa 2018.
Steinborn S. [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Tokarczyk R., Rozważania nad pojęciem ekstremizmu, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio G, 2003/2004/L/LI.
dr Joanna Mikołajczyk
adiunkt, Katedra Postępowania Administracyjnego i Sądowej Kontroli Administracji, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki; adwokat, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4945-0574
Ograniczenia w nabywaniu nieruchomości rolnych a bezpieczeństwo żywnościowe
Inwazja Rosji na Ukrainę pogłębiła globalny kryzys żywnościowy, wywołany także skutkami pandemii COVID-19. Doszło do gwałtownego wzrostu cen zbóż, nawozów, niektórych rodzajów pasz. Wojna ta stanowi zagrożenie skłaniające rolną administrację publiczną do podejmowania środków przeciwdziałających oraz zapewniających bezpieczeństwo żywnościowe. W celu rzeczywistego rozwiązania problemów związanych z zaspokajaniem potrzeb żywnościowych konieczne jest tworzenie warunków zapewniających samodzielność państw w zaspokajaniu potrzeb ich obywateli. Głównym obszarem takich działań powinno być rolnictwo. Rozwój produkcji rolnej kreuje podstawy do zapewnienia przez państwo bezpieczeństwa żywnościowego w przyszłości. Unormowanie reglamentujące obrót nieruchomościami rolnymi należy traktować jako jeden z koniecznych i adekwatnych instrumentów przyczyniających się do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Analiza szczegółowych konstrukcji normatywnych ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, takich jak: przesłanki statuujące kategorię rolnika indywidualnego, wymóg prowadzenia gospodarstwa rolnego na nabytym gruncie przez ustalony w ustawie okres 5 lat, zakaz zbywania nieruchomości przez 5 lat od daty nabycia, pozwala na sformułowanie wniosku, że ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego wpływa pośrednio na zrównoważenie systemów żywnościowych.
Słowa kluczowe: obrót nieruchomościami rolnymi, bezpieczeństwo żywnościowe, rolnik indywidualny, osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego, gospodarstwo rodzinne, kształtowanie ustroju rolnego
Dr Joanna Mikołajczyk
assistant professor, Department of Administrative Proceedings and Court Review of Administration, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, attorney-at-law, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4945-0574
Restrictions on the acquisition of agricultural property and food security
Russia’s invasion of Ukraine has exacerbated the global food crisis, which was also triggered by the effects of the Covid-19 pandemic. The price of grain, fertilizers and certain types of feed increased sharply. This war is a threat, prompting the agricultural public administration to take counteractive measures and measures ensuring food security. In order to actually resolve the problems of satisfying food needs, conditions must be created for countries to be self-sufficient in satisfying the food needs of their citizens. The main area of such activities should be agriculture. The development of agricultural production creates the grounds for the state to ensure food security in the future. Solutions regulating trading of agricultural property should be treated as one of the necessary and adequate instruments contributing to the assurance of food security. The analysis of detailed normative structures of the Act on shaping the agricultural system, such as the premises constituting the category of an individual farmer, the requirement to operate a farm on purchased land for the 5 years specified in the Act and the prohibition to sell real property for 5 years from the date of purchase, makes it possible to conclude that the Act on shaping the agricultural system indirectly influences the balance of food systems.
Keywords: trading of agricultural property, food security, individual farmer, personally running a farm, family farm, shaping of the agricultural system
Bibliografia / References
Blajer P., Gonet W., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Czech T., Kształtowanie ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Jeżyńska B., Pastuszko R., Opinia prawna na temat propozycji zmian regulacji prawnych dotyczących obrotu nieruchomościami rolnymi, Opinie i Ekspertyzy, OE-217, Kancelaria Senatu Biuro Analiz i Dokumentacji, kwiecień 2014.
Krzykowski P., Konsekwencje wojny na Ukrainie w wymiarze żywnościowym, ekonomicznym i energetycznym, „Roczniki Nauk Społecznych” 2022/4.
Leśkiewicz K., Bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczeństwo żywności – aspekty prawne, „Przegląd Prawa Rolnego” 2012/1.
Małysz J., Ekonomiczna interpretacja bezpieczeństwa żywnościowego [w:] Bezpieczeństwo żywności w erze globalizacji, red. S. Kowalczyk, Warszawa 2009.
Marciniuk K., Obrót nieruchomościami rolnymi [w:] Prawo rolne, red. P. Czechowski, Warszawa 2019.
Mikołajczyk J., Funkcje preambuły w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017/XXVI (1).
Mikuła A., Bezpieczeństwo żywnościowe Polski, „Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich” 2012/4.
Popradowski P. [w:] Prawo rolne. Obrót nieruchomościami rolnymi. Komentarz, red. P. Popradowski, Warszawa 2021.
Sadowski A., Zaspokojenie bezpieczeństwa żywnościowego wybranych regionów świata a realizacja zasady zrównoważonego rozwoju [w:] Problemy rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w pierwszej dekadzie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, red. A. Czyżewski, B. Klepacki, Warszawa 2015.
Wojciechowski P., Bezpieczeństwo żywnościowe a ograniczenia w nabywaniu nieruchomości rolnych w kontekście strategii „Od pola do stołu”, „Przegląd Prawa Rolnego” 2021/1.
Wojciechowski P., Ograniczenie obrotu nieruchomościami rolnymi a bezpieczeństwo żywnościowe [w:] Z zagadnień systemu prawa. Księga jubileuszowa Profesora Pawła Czechowskiego, red. A. Niewiadomski, K. Marciniuk, P. Litwiniuk, Warszawa 2022.
dr hab. Anna Wierzbica, prof. UŚ
Zespół Prawa Samorządu Terytorialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2359-0333
Quorum organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 11.07.2023 r., II SA/Łd 437/23
Ustawa o samorządzie gminnym, podobnie jak pozostałe ustrojowe ustawy samorządowe, nie normuje zagadnienia quorum w aspekcie innym niż podejmowanie uchwał. Okoliczność ta nie zmienia jednak faktu, że zmniejszenie się składu organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego poniżej połowy tego składu określonego ustawowo skutkuje utratą przymiotu organu nie tylko w ramach działalności uchwałodawczej rady czy sejmiku. W szczególności zatem gremium takiemu nie przysługują żadne kompetencje organu, skoro nie jest ono organem. Radą gminy (radą powiatu czy sejmikiem województwa) są wyłącznie radni stanowiący co najmniej połowę ustawowo określonego składu organu stanowiącego, niezależnie od tego, czy organ ten podejmuje uchwały czy działania inne niż uchwałodawcze.
Słowa kluczowe: quorum, organ stanowiący, sesja, podjęcie uchwały, udział nieuprawnionego radnego w głosowaniu
Dr Hab. Anna Wierzbica, professor of the University of Silesia
Local Government Law Team, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2359-0333
Quorum of a decision-making body of a territorial self-government unit. Commentary on the ruling of the Voivodship Administrative Court in Łódź of 11 July 2023, II SA/Łd 437/23
Like other self-government acts, the Act on Municipal Self-Government does not regulate the matter of the quorum in any aspect other than the passage of resolutions. This circumstance does not change the fact that a reduction in the membership of the decision-making body of a territorial self-government unit to less than half of the membership specified by statute results in the loss of that body’s authority, not only in the council’s or assembly’s resolution-passing activity. In particular, such a group is not entitled to any powers of a body, since it is not a body. The municipal council (or the county council or the voivodship assembly) consists exclusively of councillors constituting at least half of the membership of the decision-making body specified by statute, regardless of whether this body passes resolutions or takes action other than passing resolutions.
Keywords: quorum, decision-making body, session, passage of a resolution, participation of an unauthorized councillor in voting
Bibliografia / References
Czerw J. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2022.
Dąbek D., Prawo miejscowe, Warszawa 2020.
Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Warszawa 2021.
Maroń G., Instytucja ślubowania radnego jednostki samorządu terytorialnego w polskim porządku prawnym, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/11.
Martyniuk-Placha J. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Drembkowski, P.J. Suwaj, Warszawa 2023.
Płażek S. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2022.
Preisner A., Balicki R. [w:] Encyklopedia prawa, red. U. Kalina-Prasznic, Warszawa 2007.
Rulka M., Wróblewski B., Ustawowa liczba członków (posłów, senatorów, członków Zgromadzenia Narodowego) w Konstytucji RP z 1997 roku, „Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 2021/XVI (18/1).
Wierzbica A., Wygaśnięcie mandatu radnego, Warszawa 2022.
