Samorząd Terytorialny 6/2023

Konstytucyjne uwarunkowania dokonywania zmian w długości kadencji organów jednostek samorządu terytorialnegoDominik Łukowiak
jest doktorantem w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8539-1340
prof. dr hab. Marek Zubik
jest kierownikiem Katedry Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0634-3472

Konstytucyjne uwarunkowania dokonywania zmian w długości kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego

Przedmiotem artykułu jest wskazanie konstytucyjnych wymagań dotyczących dokonywania zmian w długości kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego. Mimo że kwestia ta mieści się co do zasady w zakresie swobody regulacyjnej ustawodawcy, musi on szanować pewne warunki brzegowe wynikające z Konstytucji. Kluczowy wydaje się tutaj przedstawicielski charakter organów stanowiących, dysponujących legitymacją polityczną udzielaną w głosowaniu powszechnym przez członków wspólnoty samorządowej. Rozwiązania konstytucyjne są następnie punktem odniesienia analizy zmian w długości kadencji organów samorządowych, wprowadzonych ustawą z 29.09.2022 r. Autorzy wskazują na niedopuszczalność tych zmian z punktu widzenia kompetencji. Ustawodawca nie jest bowiem władny do przedłużenia pełnomocnictw udzielonych w myśl Konstytucji przez Naród w drodze głosowania powszechnego. Stanowi to przejaw uzurpacji władzy i może być postrzegane w kategoriach obejścia Konstytucji, w tym jej przepisów dotyczących stanów nadzwyczajnych. Tylko w czasie stanu nadzwyczajnego Konstytucja dopuszcza przedłużenie pełnomocnictw do sprawowania władzy uzyskanych w drodze głosowania powszechnego.

Słowa kluczowe: Konstytucja, samorząd terytorialny, przedłużenie kadencji, zasada kadencyjności, zasada samodzielności

Dominik Łukowiak
is a PhD student in the Department of Constitutional Law at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8539-1340
Professor Dr Hab. Marek Zubik
is the head of the Constitutional Law Department at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0634-3472

Constitutional conditions for changing the term of office of territorial self-government bodies

This article specifies the constitutional conditions for making changes to the duration of the term of office of territorial self-government bodies. Although this matter is essentially within the scope of the legislator’s regulatory freedom, he has to respect certain limits arising from the Constitution. 
The representative nature of the constituting bodies, which have political legitimacy awarded to them by popular vote by the members of the territorial self-government community, appears to be key here. The constitutional solutions are then the starting point for analysing the changes in the duration of the term of office of territorial self-government bodies introduced by the Act of 29 September 2022. The authors point out that these changes are inadmissible from the point of view of the competence of the parliament. This is because the legislator does not have the power to extend the mandates awarded by the Nation by popular vote in the spirit of the Constitution. 
This constitutes a usurpation of power and may be perceived to be a circumvention of the Constitution, including its provisions on states of emergency. It is only during a state of emergency that the Constitution allows for the extension of powers of attorney obtained by popular vote.

Keywords: Constitution, territorial self-government, extension of the term of office, principle of tenure, principle of independence

Bibliografia / References
Balicki R., Glosa do wyroku TK z 26.05.1998 r., K 17/98, „Przegląd Sejmowy” 1998/4
Brzozowski W., Niezależność konstytucyjnego organu państwa i jej ochrona, Warszawa 2016
Chorążewska A., Zasada ochrony samorządności terytorialnej. Studium konstytucyjne, Katowice 2018
Gromek Z., Zasada samodzielności samorządu terytorialnego w Konstytucji RP, Warszawa 2022
Jarosz Z., Zasada odwołalności w systemie przedstawicielskim PRL, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1965/3
Korczak J., Kadencyjność organów jednostek samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2014/7–8
Łukowiak D., Ustawowa regulacja kadencyjności jako wykładnik stopnia samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2021/4
Łukowiak D., Zasada kadencyjności jako funkcja samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2020
Szmyt A., Na marginesie wyborów do rad gmin w 1998 r. [w:] Konstytucja, wybory, parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, red. L. Garlicki, Warszawa 2000
Zubik M., Pomocniczość. Zasada ustrojowa sprawiedliwej struktury społecznej oraz granica oczekiwań realizacji polityki państwa w rozstrzygnięciach Trybunału Konstytucyjnego [w:] Minikomentarz dla Maksiprofesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, red. M. Zubik, Warszawa 2017
Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2022
Zubik M., Przesunięcie terminu wyborów nie ma podstaw, „Rzeczpospolita” z 25.11.2022 r.

dr Michał Krawczyk
jest adiunktem na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3923-3576

Zakres kognicji Naczelnego Sądu Administracyjnego w rozstrzyganiu sporów kompetencyjnych i o właściwość

Przedmiotem artykułu jest zdefiniowanie kognicji Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz sporów kompetencyjnych między organami tych jednostek a organami administracji rządowej. Nie każdy spór pomiędzy wymienionymi wyżej organami będzie mógł być rozstrzygnięty przez NSA. Bogate orzecznictwo NSA wydane na podstawie licznych i różnych stanów faktycznych doprecyzowuje warunki, jakie spełniać musi spór, aby jego rozpoznanie mogło podlegać kognicji tegoż sądu. Artykuł na podstawie rzeczonego orzecznictwa oraz literatury przedmiotu stara się przybliżyć oraz nieco usystematyzować przesłanki poddania sporu kompetencyjnego lub sporu o właściwości rozstrzygnięciu NSA. Opracowanie prezentuje także wybrane kwestie proceduralne dotyczące postępowania w tym zakresie.

Słowa kluczowe: Naczelny Sąd Administracyjny, organ samorządu terytorialnego, organ administracji rządowej, samorządowe kolegium odwoławcze, spór kompetencyjny, spór o właściwość

Dr Michał Krawczyk
is an assistant professor at the Faculty of Social Sciences, Siedlce University of Natural Sciences and Humanities, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3923-3576

Scope of jurisdiction of the Supreme Administrative Court in resolving disputes over competence and jurisdiction

The objective of this article is to define the competence of the Supreme Administrative Court for resolving disputes over jurisdiction between bodies of territorial self-government and between self-government appeal boards, as well as disputes over competence between the bodies of these entities and the bodies of government administration. It will not be possible for the Supreme Administrative Court to resolve every dispute between these bodies. The extensive line of judgments of the Supreme Administrative Court issued on the basis of numerous and different factual situations clarifies the conditions that a dispute has to satisfy in order for its examination to be subject to the jurisdiction of that court. Based on this line of judgments and the literature on the subject, the article tries to explain and systematize the premises for submitting a dispute over competence or a dispute over jurisdiction to the Supreme Administrative Court for resolution. It also presents selected procedural issues regarding the procedure in this respect.

Keywords: Supreme Administrative Court, body of territorial self-government, body of government administration, self-government board of appeal, dispute over competence, dispute over jurisdiction

Bibliografia / References
Dauter B., Kabat A., Niezgódka-Medek M., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2021
Dauter B., Zaorski K., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych przez NSA, OpenLEX 1610614578
Defecińska-Tomczak K., Glosa do postanowienia NSA z 14.12.2005 r., II OW 60/05, OSP 2007/7–8
Dolnicki B., Nadzór nad samorządem terytorialnym, Katowice 1993
Jagoda J., Sądowa ochrona samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, LEX 2011
Jaśkowska M., Właściwość sądów administracyjnych (zagadnienia wybrane) [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa i Postępowania Administracyjnego, Zakopane 24–27 września 2006 r., red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Kowalewski M., Spór o właściwość a spór kompetencyjny w postępowaniu administracyjnym, „Studia Administracyjne” 2021/2
Skoczylas A., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość przez NSA, Warszawa 2008
System Prawa Administracyjnego Procesowe, t. 4, Postępowania autonomiczne i szczególne. Postępowania niejurysdykcyjne, red. A. Matan, Warszawa 2021
Tarno J.P., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011
Tarno J.P., Psucie kodeksu postępowania administracyjnego [w]: Kodyfikacja postępowania administracyjnego. Na 50-lecie K.P.A., red. J. Niczyporuk, Lublin 2010
Skoczylas A.P., Podmioty legitymowane do złożenia wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego lub sporu o właściwość w rozumieniu art. 4 p.p.s.a., ZNSA 2007/2, poz. 9
Woś T., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2016

Przemysław Mroczkowski
jest doktorantem w Katedrze Prawa i Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8947-6360

Członkostwo ukraińskich uchodźców wojennych we wspólnotach samorządowych

Nieuzasadniona agresja militarna Federacji Rosyjskiej na Ukrainę spowodowała znaczną falę migracji obywateli tego państwa do Unii Europejskiej, z czego znacząca część osiedliła się w Polsce. Długotrwałość tego konfliktu skłania do analizy dotyczącej uprawnień, jakie ukraińscy uchodźcy wojenni posiadają lub powinni posiadać w polskich wspólnotach samorządowych. W artykule podejmowana jest problematyka ich statusu prawnego jako członków wspólnot samorządowych oraz posiadanych uprawnień politycznych. Sformułowane zostały również postulaty de lege ferenda odnośnie do rozszerzenia tych uprawnień w przyszłości.

Słowa kluczowe: partycypacja społeczna, partycypacja polityczna, obywatele Ukrainy, uchodźcy wojenni, samorząd terytorialny

Przemysław Mroczkowski
is a PhD student in the Department of Administrative Law and Proceedings at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8947-6360

Membership of Ukrainian war refugees in self-government communities

The Russian Federation’s unjustified military aggression against Ukraine has caused a significant wave of migration of that country’s citizens to the European Union, of whom a significant proportion has settled in Poland. The long-term nature of this conflict prompts an analysis of the rights that Ukrainian war refugees have or should have in Polish self-government communities. This article addresses the issue of their legal status as members of self-government communities and their political rights, as well as formulating de lege ferenda postulates regarding the expansion of these rights in the future.

Keywords: social participation, political participation, citizens of Ukraine, war refugees, territorial, self-government

Bibliografia / References
Arrighi J.T., Bauböck R., A multilevel puzzle: Migrants’ voting rights in national and local elections, „European Journal of Political Research” 2017/56
Baszczak Ł. i inni, Pomoc polskiego społeczeństwa dla uchodźców z Ukrainy, Warszawa 2022
Bącal P., Prawne bariery rozwoju partycypacji społecznej w samorządzie terytorialnym, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/10
Bodnar A., Ploszka A., Rozszerzenie czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach samorządowych na osoby nieposiadające obywatelstwa Unii Europejskiej, „Samorząd Terytorialny” 2013/9
Broda-Michniewicz E., Komentarz do art. 25 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014
Chaudhary A.R., Voting here and there: Political integration and transnational political engagement among immigrants in Europe, „Global Networks” 2018/3
Chlebny J., Ochrona tymczasowa przed wydaleniem cudzoziemca, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013/6
Dorosz-Kruszyński J., Problem konstrukcji praw członka wspólnoty samorządowej na wybranych przykładach, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/5
Dryzek J.S., Can there be a human right to an essentially contested concept? The case of democracy, „The Journal of Politics” 2016/2
Gallie W.B., Essentially contested concepts, „Proceedings of the Aristotelian society” 1955/56
Garlicki L., Zubik M., Komentarz do art. 32 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, t. 2
Izdebski H., Prawo do samorządu – prawo obywateli i prawo mieszkańców, „Samorząd Terytorialny” 2018/10
Jagielski J., Obywatelstwo polskie. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1998
Kalus S., Komentarz do art. 25 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna (art. 1–125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018
Kumela-Romańska M., Administracyjnoprawny status cudzoziemca-członka wspólnoty samorządowej, „Samorząd Terytorialny” 2007/6
Lefebvre H., Le droit a la ville, Paryż 1968
Lutkiewicz-Rucińska A., Komentarz do art. 25 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022
Marchaj R., Samorządowe konsultacje społeczne, Warszawa 2016
Misiejko A., Młodzieżowa rada gminy – wybrane aspekty ustrojowe po nowelizacji, „Samorząd Terytorialny” 2022/6
Mroczkowski P., Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców w samorządzie gminnym [w:] Samorządy jako formy demokracji uczestniczącej, red. M. Chrzanowski, J. Sobczak, Lublin 2016
Mroczkowski P., Młodzieżowe rady na nowo, „Samorząd Terytorialny” 2022/6
Mroczkowski P., Obniżenie wieku wyborczego w wyborach samorządowych, „Samorząd Terytorialny” 2023/4
Mroczkowski P., W sprawie pojęcia „materia statutowa” – blisko 20 lat później, „Samorząd Terytorialny” 2022/9
Pest P., Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych – konstrukcja prawna i znaczenie na przykładzie województwa dolnośląskiego, „Finanse Komunalne” 2011/12
Peter F., The human right to political participation, „Journal of Ethics & Social Philosophy” 2012/1
Pilich M., Komentarz do art. 25 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Art. 1–55 4, red. J. Gudowski, Warszawa 2021
Piotrowski R., Pojęcia zastane w Konstytucji RP. Dylematy teorii i praktyki [w:] Źródła prawa. Teoria i praktyka, red. T. Giaro, Warszawa 2016
Riedl K., Koncepcja pojęć zastanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Sejmowy” 2015/5
Romanowicz M., Pomiędzy uniwersalnym a partykularnym wymiarem wykładni prawa. Wpływ wykładni prawa i nauki prawa konstytucyjnego na wzorce wykładni konstytucji [w:] Wykładnia konstytucji. Inspiracje, teorie, argumenty, red. T. Stawecki, J. Winczorek, Warszawa 2015
Sarnecki P., Komentarz do art. 16 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, t. 1
Staniszewski R., Public perception of refugees from Ukraine, migrants and actions taken by the government of Mateusz Morawiecki, https://doi.org/10.13140/RG.2.2.32407.24482
Staniszewski R., Społeczna percepcja uchodźców z terytorium Białorusi i Ukrainy oraz postawa Polaków względem zaangażowania w pomoc Ukrainie w trakcie wojny z Rosją [w:] Pomiędzy pandemią Covid-19 a wojną w Ukrainie. Diagnoza stanu polskiego społeczeństwa, red. R. Staniszewski, Kraków 2022
Tuleja P., Komentarz do art. 16 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2021
Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza, Miejska gościnność, https://metropolie.pl/fileadmin/news/2022/07/Miejska_goscinnosc_aktualizacja.pdf
Urząd do Spraw Cudzoziemców, Obywatele Ukrainy w Polsce – raport, https://www.gov.pl/web/udsc/obywatele-ukrainy-w-polsce--raport
Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, Warszawa 2011
Węgrzyn G., Niedopuszczalność powołania rady kobiet jako organu gminy o charakterze opiniodawczym i konsultacyjnym, „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych” 2020/3
Zachariasz I., Prawo do samorządu terytorialnego – prawo wspólnot samorządowych, „Samorząd Terytorialny” 2018/10

dr hab. Robert Suwaj
jest profesorem na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1372-9039

Pozwolenie konserwatorskie i jego obowiązywanie w czasie

Przedmiotem rozważań zawartych w artykule jest kwestia prawnej możliwości przeniesienia pozwolenia konserwatorskiego na nowego właściciela zabytku. Analizę rozpoczynają refleksje dotyczące prawnego charakteru pozwolenia – wydawanego na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – w przedmiocie pozwolenia konserwatorskiego, tj. pozwolenia na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Analizie poddano zarówno kwestie celu i przedmiotu rozstrzygnięcia, jak i elementy konstrukcyjne, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zawarcia terminu jako konstrukcji czasowego obowiązywania tego aktu. Główne rozważania dotyczą jednak kwestii prawnych możliwości wykorzystania pozwolenia konserwatorskiego przez nowego właściciela zabytku. Prowadzone badania koncentrują się też na sposobie wykonania pozwolenia na budowę oraz braku prawnej możliwości ponownego wydania pozwolenia konserwatorskiego w sprawie zakończonej decyzją ostateczną.

Słowa kluczowe: pozwolenie konserwatorskie, zasada wyłączności ustawy, wytyczne dotyczące treści rozporządzenia, wykonanie ustawy, zakaz rozszerzającej wykładni na niekorzyść, termin obowiązywania decyzji administracyjnej

Dr Hab. Robert Suwaj
is a professor at the Faculty of Administration and Social Sciences, Warsaw University of Technology, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1372-9039

Conservation permit and its validity in time 

The subject of the considerations contained in the article is the matter of the legal possibility of transferring a conservation permit to the new owner of a monument. The analysis starts with considerations about the legal nature of the conservation permit that has been issued on the basis of Article 36, para. 1, item 1 of the Act on the protection of and care for historical monuments of 23 July 2003 (consolidated text Journal of Laws of 2022, item 840 – hereinafter referred to as the ‘Act on monuments’), namely a permit to perform conservation, restoration or construction works on a monument which has been entered into the register. The analysis encompasses both the matter of the objective and the subject matter of the decision, as well as its structural elements, with particular emphasis on the possibility of including a time limit as the temporal structure of that act. However, the main considerations, apply to the matter of whether it is legally possible for the new owner of the monument to use the conservation permit. The analysis also focuses on the manner in which the planning permission is enforced and the legal impossibility to reissue the conservation permit in a case ending in a final decision.

Keywords: conservation permit, principle of exclusivity of the Act, guidelines regarding the content of the regulation, implementation of the Act, prohibition of an expansive interpretation to the detriment, term of the administrative decision

Bibliografia / References
Cherka M., Antoniak P., Elżanowski F.M., Wąsowski K.A., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Warszawa 2010
Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., Komentarz do art. 288 [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 3, Komentarz do art. 278–363 k.k., red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022
Dobosz P., Nieruchomość zabytkowa jako przedmiot regulacji prawnej [w:] Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe, red. I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2012
Ginter A., Michalak A., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Warszawa 2016
Piątek W., Komentarz do art. 2 [w:] Prawo budowlane. Komentarz, red. A. Gliniecki, Warszawa 2016
Pleńska D., Górniok O. [w:] System Prawa Karnego, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988, t. 4, cz. 2
Płaszowska R., Organizacja organów ochrony zabytków, „Przegląd Prawa Publicznego” 2016/6
Szczygłowska E., Sukcesja uprawnień i obowiązków administracyjnych, Warszawa 2009

Antonina Dębska
jest aplikantką adwokacką Izby Adwokackiej w Warszawie. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7009-2540

Naruszenie standardów jakości powietrza jako zachowanie prowadzące do zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych

Artykuł porusza problematykę uznania, że naruszenie standardów jakości powietrza może być zachowaniem prowadzącym do zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych. Na przestrzeni ostatnich lat często podnoszony był postulat dotyczący uznania prawa do życia w czystym środowisku za dobro osobiste. Ostatecznie koncepcja ta została odrzucona przez Sąd Najwyższy przy jednoczesnym uznaniu, że naruszenie standardów jakości powietrza może prowadzić do naruszenia (zagrożenia) dóbr takich jak zdrowie, wolność czy prywatność. W publikacji przeanalizowano kwestie związane z kwalifikacją zachowania naruszającego standardy jakości powietrza jako zaniechania, wskazano na wątpliwości związane z przypisaniem konkretnemu sprawcy odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych oraz omówiono zagadnienie zagrożenia i naruszenia dóbr osobistych, do którego doprowadziło naruszenie standardów jakości powietrza.

Słowa kluczowe: dobra osobiste, ochrona środowiska, naruszenie standardów jakości 
powietrza, prawo do życia w czystym środowisku

Antonina Dębska
is a trainee attorney-at-law at the Warsaw Bar Association, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7009-2540 

Breaching the standards of air quality as conduct leading to a threat to or breach of personal rights

The article addresses the issue of accepting that a breach of the standards of air quality may be conduct which leads to a threat to or breach of personal rights. The idea of acknowledging the right to live in a clean environment as a personal right has been raised frequently over the last few years. This concept was ultimately rejected by the Supreme Court, which simultaneously accepted that a breach of the standards of air quality can lead to a breach of (threat to) rights, such as health, freedom and privacy. The article analyses issues related to the qualification of behavior breaching the standards of air quality as an omission, identifies doubts related to the attribution of liability for the breach of personal rights to a specific perpetrator, and discusses the matter of the threat to and breach of personal rights brought about by the breach of the standards of air quality.

Keywords: personal rights, environmental protection, breach of the standards of air quality, right to live in a clean environment

Bibliografia / References
Cisek A., Dobra osobiste i ich niemajątkowa ochrona w Kodeksie cywilnym, Wrocław 1989
Ciućkowska K., Smog a dobra osobiste. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 28.05.2021 r., III CZP 27/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/11
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, „Przegląd Sądowy” 2018/4
Kalus S., Komentarz do art. 24 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna (art. 1–125), red. M. Fras, M. Habdas, LEX 2018
Krystman M., Prawo do oddychania czystym powietrzem jako dobro osobiste. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 28.05.2021 r., III CZP 27/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/9
Księżak P., Komentarz do art. 24 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, LEX 2014
Machińska H., Czy prawo do życia w zdrowym środowisku to prawo przyszłości? [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020
Machnikowski P., Komentarz do art. 23 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2019
Nazaruk P., Komentarz do art. 24 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2023
Nowakowski T., Kilka uwag w przedmiocie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za zły stan powietrza w kontekście ochrony dóbr osobistych, „Studia Prawa Prywatnego” 2021/3–4
Nowakowski T., Przekroczenie norm jakości powietrza a ochrona dóbr osobistych. Glosa do uchwały SN z 28.05.2021 r., III CZP 27/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/5
Pazdan M., Dobra osobiste i ich ochrona [w:] System prawa prywatnego, red. M. Safjan, Legalis/el. 2012
Pązik A., Wyłączenie bezprawności naruszenia dobra osobistego na podstawie interesu społecznego, Warszawa 2014
Piątowski J.S., Ewolucja ochrony dóbr osobistych [w:] Tendencje rozwoju prawa cywilnego. Zbiór studiów, red. E. Łętowska, Warszawa 1983
Sadomski J., Komentarz do art. 23 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Legalis/el. 2022
Sadomski J., Komentarz do art. 24 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Legalis/el. 2022
Skorupka A., Prawo do życia w czystym środowisku. Glosa do uchwały SN z 28.05.2021 r., III CZP 27/20, „Przegląd Sądowy” 2022/5
Sobczak A., Jakość powietrza jako problem zrównoważonego miasta [w:] Zrównoważone miasto. Stan faktyczny i wyzwania prawne realizacji Agendy 2030, red. M. Stębelski, A. Szafrański, P. Wojciechowski, Legalis 2022
Sobolewski P., Komentarz do art. 24 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Prawo o notariacie (art. 79–95 i 96–99), red. K. Osajda, Legalis 2017
Szczepaniak R., Odpowiedzialność odszkodowawcza władz publicznych za skutki zanieczyszczonego powietrza. Glosa do uchwały SN z 28.05.2021 r., III CZP 27/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/6
Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979

dr Adam Bojarski
jest doktorem nauk prawnych, radcą prawnym. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9951-5677

Charakter prawny opinii Instytutu Pamięci Narodowej w sprawach dekomunizacyjnych

Celem artykułu jest ocena charakteru prawnego opinii Instytutu Pamięci Narodowej. Jak podkreślono, opinia ta jest obligatoryjna, choć nie jest wiążąca. Instytut Pamięci Narodowej jest wyspecjalizowanym podmiotem zajmujący się analizą historii Polski po 1917 r. Jednak w doktrynie podkreśla się, że w niektórych opiniach sporządzonych przez Instytut Pamięci Narodowej pojawiały się błędy, które spowodowały, że wydane na ich podstawie zarządzenia zastępcze zostały uchylone przez sądy administracyjne.
Zasadniczą kwestią jest więc odpowiedź na pytanie, jaki jest charakter prawny opinii Instytutu Pamięci Narodowej w sprawach dekomunizacyjnych na podstawie przepisów prawa oraz orzecznictwa sądów administracyjnych. Ponadto zostanie udzielona odpowiedź na pytanie, czy dopuszczalna jest polemika sądu administracyjnego z opinią przeprowadzoną przez Instytut Pamięci Narodowej.

Słowa kluczowe: opinia, Instytut Pamięci Narodowej, ustawa dekomunizacyjna, zarządzenie zastępcze, sądy administracyjne

Dr Adam Bojarski
is a doctor of law, a legal counsel, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9951-5677

Legal nature of the opinion of the Institute of National Remembrance in decommunization cases

The objective of this article is to assess the legal nature of the opinion of the Institute of National Remembrance. It is emphasized that this opinion is obligatory, although it is not binding. The Institute of National Remembrance is a specialized entity which analyses Poland’s history after 1917. However, it is emphasized in the doctrine that some opinions prepared by the Institute of National Remembrance contained errors, which meant that substitute orders issued on their basis were overturned by the administrative courts. 
Therefore, the objective of this article is to answer the question of what the legal nature of the opinions of the Institute of National Remembrance is in decommunization cases on the basis of the provisions of the law and the judgments of the administrative courts. Furthermore, the question will be answered of whether it is permissible for an administrative court to argue with an opinion prepared by the Institute of National Remembrance.

Keywords: opinion, Institute of National Remembrance, Decommunization Act, substitute order, administrative courts

Bibliografia / References
Bojarski A., Dylematy związane ze stosowaniem tzw. ustawy dekomunizacyjnej w orzecznictwie sądów administracyjnych, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2023/2
Bojarski A., Pomorski Okręg Wojskowy jako nazwa niesymbolizująca komunizmu. Glosa aprobująca do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 24.08.2021 r. (II SA/Bd 342/21), „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych” 2022/4
Bojarski A., Rodzaje błędów popełnianych przez Instytut Pamięci Narodowej w przypadkach wydawania opinii na podstawie tzw. ustawy dekomunizacyjnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/12
Kałużna J., Dekomunizacja przestrzeni publicznej w Polsce – zarys problematyki, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2018/2
Krzyżaniak M., Obraz bitwy o Poznań (1945) w świetle dokumentów i materiałów niemieckich, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. UAM dr hab. Krzysztofa Rzepy, Poznań 2014
Tabernacka M., Kategoria prawna symbolu w rozumieniu przepisów ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gmin, budowli i obiektów użyteczności publicznej oraz pomniki w świetle orzecznictwa, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2020/3
Tabernacka M., Kwestia (nie)pomijalności organów administracji publicznej w kontekście obowiązywania przepisów dotyczących zmian nazw ulic, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2020/4001
Wyrembak J., Charakter opinii Instytutu Pamięci Narodowej w postępowaniach dekomunizacyjnych, „Przegląd Sejmowy” 2021/5
Zakroczymski S., Dekomunizacja ulic w praktyce, „Samorząd Terytorialny” 2022/5

Karolina Wierzbicka
jest doktorantką Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego, aplikantką adwokacką przy Izbie Adwokackiej w Warszawie. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9739-0604

Zastosowanie działu IVa Kodeksu postępowania administracyjnego do kar pieniężnych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – glosa częściowo krytyczna do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 czerwca 2022 r., III OPS 1/21

Celem glosy jest analiza uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9.06.2022 r. w przedmiocie nałożenia lub wymierzania kar pieniężnych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Kary pieniężne w tej ustawie wpisują się w specyfikę prawa ochrony środowiska, które charakteryzuje się podwyższonymi standardami odpowiedzialności. Ochrona środowiska opiera się na zasadzie „zanieczyszczający płaci”. Stanowi to o obiektywnej odpowiedzialności administracyjnej za delikt administracyjny. Dział IVa Kodeksu postępowania administracyjnego wprowadza gwarancje proceduralne wobec ukaranych podmiotów. Subsydiarne stosowanie tych przepisów stanowi przejaw subiektywnej odpowiedzialności administracyjnej i prowadzi do jej „zmiękczenia”.

Słowa kluczowe: administracyjne kary pieniężne, postępowanie administracyjne, gwarancje proceduralne, ochrona przyrody, delikt administracyjny, odstąpienie od wymierzenia kary

Karolina Wierzbicka
is a PhD student of the University of Łódź Doctoral School of Social Sciences, attorney-at-law applicant at the Regional Bar Council in Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9739-0604 

Application of Section IVa of the Administrative Procedures Code to fines in the Act on Maintaining Cleanliness and Orderliness in Municipalities – partially critical commentary on the resolution of the Supreme Administrative Court of 9 June 2022, ref. III OPS 1/21

The objective of this commentary is to analyse the resolution of the Supreme Administrative Court of 9 June 2022 on the imposition of fines in the Act on Maintaining Cleanliness and Orderliness in Municipalities. The administrative fines in this Act are part of the specificity of the environmental law, which has higher standards of responsibility. Environmental protection is based on the principle of the ‘polluter pays’. This provides for objective administrative liability for an administrative offence. Section IVa of the Administrative Procedures Code introduces procedural guarantees for sanctioned entities. The subsidiary application of these provisions is a manifestation of subjective administrative liability and leads to its ‘softening’. 

Keywords: administrative fines, administrative proceedings, procedural guarantees, nature protection, administrative offence, waiver of punishment

Bibliografia / References
Cebera A., Firlus J.G., Komentarz do art. 189a [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2019
Chaba D., Jakość polskiego prawa administracyjnego w świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Samorząd Terytorialny” 2018/11
Gruszecki K., Glosa do wyroku NSA z 6 lutego 2014 r., II OSK 2136/12, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2015/4
Gruszecki K., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2022
Gruszecki K., W oderwaniu od rzeczywistości, „Przegląd Komunalny” 2010/3
Iwanek-Chachaj E., Zasada prewencji i przezorności w prawie ochrony środowiska, „Studia Iuridica Lublinensia” 2008/11
Jabłoński M., Komentarz do art. 189a [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2020
Jasudowicz T., Administracja wobec praw człowieka, Toruń 1996
Korzeniowski P., 5.5. Zasada ponoszenia kosztów gospodarowania odpadami [w:] P. Korzeniowski, Pozwolenie emisyjne w prawie ochrony środowiska, Warszawa 2020
Korzeniowski P., Nowe prawo ochrony środowiska – charakterystyka wybranych instytucji prawnych, „Przegląd Legislacyjny” 2002/2
Lipiński A., Z problematyki zasady „zanieczyszczający płaci” [w:] Prawo ochrony środowiska i prawo karne, red. H. Lisicka, Wrocław 2008
Majchrzak B., Administracyjne kary pieniężne [w:] W. Federczyk, M. Klimaszewski, B. Majchrzak, Postępowanie administracyjne, Warszawa 2018
Niezgódka-Medek M., Szubiakowski M., Przepisy dotyczące kar administracyjnych [w:] Raport zespołu eksperckiego z prac w latach 2012–2016. Reforma prawa o postępowaniu administracyjnym, red. Z. Kmieciak, Warszawa 2017
Przybysz P.M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX 2021
Ptak M., Podatki ekologiczne a system handlu uprawnieniami do emisji. Zagadnienia teoretyczne, „Ekonomia i Środowisko” 2012/1
Staniszewska L., Zastosowanie instytucji odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej do deliktu usunięcia drzew przed upływem terminu do złożenia sprzeciwu, tj. wystąpienia aktywnej milczącej zgody. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23.09.2020 r., II OSK 1111/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/7–8
Wegner J., Komentarz do art. 189a [w:] Z. Kmieciak, M. Wojtuń, J. Wegner, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2023
Wereśniak-Masari I., Wybrane problemy administracyjnych kar pieniężnych w ustawie o odpadach [w:] Prawo o odpadach. Wybrane problemy, red. B. Rakoczy, Warszawa 2018
Wróbel A., Komentarz do art. 189a [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2020