Dowód z opinii biegłego na okoliczność twórczego i indywidualnego charakteru dzieła w postępowaniu cywilnym
Słowa kluczowe: prawo autorskie, utwór, opinia biegłego, postępowanie cywilne
Silesian University of Technology, Regional Court in Katowice, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3109-2564
Expert Evidence Concerning the Creative and Individual Character of a Work in Civil Proceedings
Keywords: copyright, work, expert opinion, civil proceedings
Błeszyński J., Prawo autorskie, Warszawa 1988
Błeszyński J., Staszków M., Prawo autorskie i wynalazcze, Warszawa 1983
Budniak-Rogala A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. I, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020
Demendecki T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. I, Komentarz do art. 1–729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017
Demendecki T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do wybranych przepisów nowelizacji 2019, red. A. Jakubecki, LEX 2019
Dolecki H., Radkiewicz T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2022
Ereciński T. [w:] P. Grzegorczyk i in., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2022
Gołaszewska A., Obowiązkowe zastępstwo procesowe w sprawach własności intelektualnej – uwagi na tle art. 87 2 Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Reforma prawa własności intelektualnej, red. A. Adamczak, Kielce 2021
Górski K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. I, Komentarz. Art. 1–458 16 , red. T. Szanciło, Warszawa 2023
Gruszecka D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2023
Gurgul S., O wadliwości opinii biegłego w procesie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2015/4
Kodeks postępowania karnego, t. II, Komentarz do art. 167–296, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2019
Krysztofiuk G. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. I, Komentarz. Art. 1–424, red. D. Drajewicz, Warszawa 2020
Kuźma M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2014
Laskowska-Litak E. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Machała W., Analiza orzecznictwa sądów okręgowych i apelacyjnych w sprawach z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych w ostatnich latach w świetle zgodności z orzecznictwem SN i dominującymi poglądami piśmiennictwa, Warszawa 2016
Machała W., Utwór. Przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2012
Michalak A. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2019
Ritterman S., Glosa do orzeczenia Sądu Najwyższego z 12.03.1958 r., II CR 347/57, OSPiKA 1959/1, poz. 125
Sarbiński R.M. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Stefański R.A. [w:] J. Bratoszewski i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, red. Z. Gostyński, Warszawa 1998
Stefański R.A., Zabłocki S. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. II, Komentarz do art. 167–296, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2019
Sychta K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2024
Widła B., Kilka uwag o roli biegłego w prawnoautorskich sporach dotyczących oprogramowania komputerowego [w:] Wokół kryminalistyki. Nauka i praktyka. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Widle, red. D. Zienkiewicz, Toruń 2021
Jakub Chwalba
Utwór na tle ratio iuris prawa autorskiego. Wybrane zagadnienia
Artykuł dotyczy koncepcji „utworu” w prawie autorskim, która została przedstawiona na tle jej relacji z wartościami uzasadniającymi prawo autorskie i autorskimi prawami podmiotowymi. W szczególności badana jest rola utworu i wartości uzasadniających prawo autorskie w mechanizmie rozstrzygania sporów w prawie autorskim. Artykuł skonstruowany został jako rozwinięcie następujących tez. Po pierwsze, funkcjonująca w prawie autorskim koncepcja utworu nie stanowi narzędzia rozstrzygania sporów. Po drugie, nie jest możliwe doprecyzowanie przedmiotu prawa autorskiego w drodze wykładni funkcjonalnej uwzględniającej wartości odnajdowane w teoriach uzasadniających prawo autorskie. Po trzecie, rozstrzygnięcia sądowe w zakresie prawa autorskiego nie są oparte na koncepcji utworu. Po czwarte, zarówno orzecznictwo, jak i doktryna nie rozstrzygają sporów dotyczących przedmiotu ochrony na ustawowej definicji utworu, lecz na słuszności, chociaż różnie pojmowanej.
Słowa kluczowe: utwór, ratio iuris (filozofia) uzasadnienie prawa autorskiego, słuszność
dr Jakub Chwalba
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2310-4286
The article concerns the concept of ‘work’ in copyright law, which concept is presented against the background of its relation to the values justifying copyright law and author’s rights. In particular, it examines the role of the work and the values justifying copyright in the mechanism of resolving disputes in copyright law. The article has been built around expanding on the following theses. Firstly, the concept of a work used in copyright law is not an instrument for dispute resolution. Secondly, it is impossible to clarify the object of copyright by means of functional interpretation which would take into account the values found in theories justifying copyright law. Thirdly, court determinations in the field of copyright law are not based on the concept of a work. Fourthly, neither case law nor legal scholarship resolve the disputes about the object of protection on the basis of the statutory definition of a work, but on equity, though understood in different ways.
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Barta J., Markiewicz R., Spór o granice prawa autorskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2006/5
Binder A., Kosterhon F., Urheberrecht für Architekten und Ingenieure, München 2003
Chatterjee M., The Fruits of Authorship: A Theory of Copyright, New York 2022
Chwalba J., Utwór architektoniczny jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2018
Chwalba J., Utwór czy twórczość? O przedmiocie ochrony w prawie autorskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2022/4
Craig C.J., Locke, Labour and Limiting the Author’s Right: A Warning against a Lockean Approach to Copyright Law, „Queen’s Law Journal” 2002/28 (1), http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2078157
Drahos P., A Philosophy of Intellectual Property, Routledge, 1996
Flisak D., Utwór multimedialny w prawie autorskim, Warszawa 2008
Flisak D. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015
Grzybowski S., Kopff A., Serda J., Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Markiewicz R., Problemy z wsiadaniem do pociągu byle jakiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/1
Markiewicz R., Zabawy z prawem autorskim dawne i nowe, Warszawa 2022
Niżnakowska A.M., Prawo do integralności, Warszawa 2007
Poźniak-Niedzielska M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2007
Sganga C., Propertizing European Copyright. History, Challenges and Opportunities, Cheltenham–Northampton, MA, 2018
Stanisławska-Kloc S., Ochrona baz danych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2002/4
Sterk S.E., Rhetoric and Reality in Copyright Law, „Michigan Law Review” 1996/94 (5)
Wojciechowska A., Autorskie prawa osobiste twórców dzieła audiowizualnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1999/72
Wojciechowska A., Osobiste prawa autorskie – w stronę zmiany paradygmatu [w:] Prawo autorskie a postęp techniczny, red. J. Barta, R. Markiewicz, Kraków 1999
Prawo twórcy utworu do wynagrodzenia – próba systematyzacji po nowelizacji prawa autorskiego
Co do zasady, wynagrodzenie autorskie stanowi zapłatę należną w zamian za legalizację procesu eksploatacji praw autorskich przez osoby trzecie. Pewien wyjątek stanowi wynagrodzenie, o którym mowa w art. 57 ust. 4 i art. art. 79 ust. 1 pkt 3 pr. aut. Hipotetyczne wynagrodzenie występuje tu jako forma odszkodowania. Istotne znaczenie dla natury prawa do wynagrodzenia ma jego źródło. Może nim być: ustawa, umowa oraz decyzja administracyjna. Cechą pierwszej kategorii prawa do wynagrodzenia jest to, że wywodzi się ono ze stosunku prawnego ukształtowanego przez ustawę. Wynagrodzenie stanowi wówczas rekompensatę za ograniczenie monopolu autorskiego. Druga grupa obejmuje wszystkie przypadki, w których obowiązek zapłaty wynagrodzenia wynika z umowy. Do trzeciej grupy należy zliczyć wynagrodzenie należne twórcy w zamian za udzielenie licencji przymusowej (art. 175g p.u.s.p.). W tym przypadku wynagrodzenie jest określane w drodze decyzji. Dla określenia natury prawnej prawa do wynagrodzenia autorskiego obojętne jest, czy obowiązek jego zapłaty znajduje oparcie w woli stron, czy w ustawie uzupełniającej porozumienia umowne. Z tego powodu do grupy wynagrodzeń umownych należy zaliczyć również wynagrodzenie, które zobowiązana jest zapłacić twórcy osoba trzecia, niebędąca stroną umowy (art. 214 oraz art. 70 ust. 21 pr. aut.). W tych przypadkach dochodzi do ustawowego rozszerzenia kręgu osób zobowiązanych do zapłaty długu, z tytułu dodatkowego wynagrodzenia spowodowanego wzrostem, ex post, wartości prawa autorskiego. Ten przypadek rozszerzenia kręgu osób odpowiedzialnych za wynagrodzenie dodatkowe nosi cechy ustawowego przystąpienia do długu w znaczeniu ogólnym. Istotnym elementem w charakterystyce prawa do wynagrodzenia jest funkcja wynagrodzenia. Może ono stanowić ekwiwalent za świadczenie wzajemne albo formę odszkodowania. W pierwszym przypadku ustalenie wysokości wynagrodzenia autorskiego podlega zasadzie swobody umów. Co do zasady, wysokość wynagrodzenia powinna odpowiadać rynkowej wartości przekazywanego do eksploatacji prawa. Włączenie się w proces udostępniania utworu do eksploatacji dodatkowych podmiotów (np. organizacji zbiorowego zarządzania) opiera się na zunifikowanym modelu obliczania wynagrodzenia, w którym występuje element solidarności. Pewne modyfikacje w stosunku do zasadniczego modelu występują również w przypadku tzw. licencji przymusowych. Drugą grupę tworzą przypadki wynagrodzenia o funkcji odszkodowawczej. Chodzi o rekompensatę za ustawowe ograniczenie monopolu autorskiego w ramach dozwolonego użytku. W nieco innym, choć podobnym kontekście występuje wynagrodzenie autorskie w art. 57 ust. 4 i art. art. 79 ust. 1 pkt 3 pr. aut. Stanowi ono tutaj punkt odniesienia właściwy do ustalenia wysokości odszkodowania, ma zatem charakter wyłącznie hipotetycznego szacunku.
Słowa kluczowe: wynagrodzenie autorskie, dodatkowe wynagrodzenie dla twórcy, systematyka typów wynagrodzeń należnych twórcy
dr hab. Beata Giesen
The author is employed as an associate professor at the Department of Civil Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz (Poland).
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3962-9482
As a rule, author’s remuneration is the payment due in exchange for legalization of the process of third-party exploitation of copyright. A certain exception is the remuneration mentioned in Article 57(4) and Article 79(1)(3) of the Copyright Law Act. Hypothetically, this remuneration is a form of damages. What is important for the character of the right to remuneration is the source, the possible sources being: a statute, an agreement, and an administrative decision. The characteristic feature of the first category of the right to remuneration is that it arises out the legal relationship shaped by statutory law. In this context, remuneration is a compensation for limiting the author’s monopoly. The second group includes all cases when the duty to pay remuneration arises out of an agreement. The third one includes remuneration due to the author in exchange for granting a compulsory licence (Article 175g of the Law on the System of Ordinary Courts). In this case, remuneration is fixed by a decision. It is irrelevant for determining the legal character of the right to author’s remuneration whether the duty to pay it is grounded in the parties’ will or in a statute that supplements contractual arrangements. For the same reason, the group of contractual remuneration forms should also include the remuneration which a third party, external to the agreement, is obliged to pay to the author (Article 21 4 and Article 70(2 1 ) of the Copyright Law Act). In these cases, there occurs a statutory extension of the group of persons obliged to pay the debt arising by way of additional remuneration which results from an ex post increase in the copyright value. This case of extension of the group of persons liable to pay additional remuneration exhibits features of statutory accession to debt in the general sense. An important element among the characteristics of the right to remuneration is the function played by remuneration. It may be an equivalent of a reciprocal performance or a form of damages. In the former case, author’s remuneration is determined in line with the principle of freedom of contract. As a rule, the remuneration amount should correspond to the market value of the right transferred for exploitation. When additional entities (e.g. collective management organizations) engage in the process of making works available for exploitation, this is based on a unified remuneration calculation model, which comprises an element of solidarity. Certain modifications compared to the basic model can also be seen in the so-called compulsory licences. The second group consists of cases of remuneration with the function of damages. This concerns compensation for statutory limitation of author’s monopoly under permitted use. In a slightly different, yet still similar, context, author’s remuneration is also mentioned in Article 57(4) and in Article 79(1)(3) of the Copyright Law Act. Here, it is a point of reference relevant for determining the amount of damages, therefore it has the character of just a hypothetical estimate.
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 2021
Barycki M., Licencja przymusowa na oprogramowanie komputerowe w polskim prawie autorskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/1
Benabou V.-L. i in., Comment of the European Copyright Society Addressing Selected Aspects of the Implementation of Articles 18 to 22 of the Directive (EU) 2019/790 on Copyright in the Digital Single Market, The European Copyright Society, 2020
Błeszyński J., Prawo autorskie, Warszawa 1988
Błeszyński J., Zmiany w art. 70 ust. 2 pr. aut. (uwarunkowania, perspektywy, tendencje), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2007/4
Bossi L., An Interpretation of Articles 18–23 of Directive (EU) 2019/790: Open Issues in Contractual Copyright and Related Rights Law, „GRUR Int. – Journal of European and International IP Law” 2023/72 (6)
Czajkowska-Dąbrowska M., Rozszerzony zbiorowy zarząd – prawo polskie na tle prawa Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/3
Czajkowska-Dąbrowska M. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Giesen B., Prawo pierwszeństwa opublikowania utworów naukowych służące instytucji naukowej – zagadnienia wybrane [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017
Giesen B. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Hilty R.M., Renaissance der Zwangslizenzen im Urheberrecht? Gedanken zu Ungereimtheiten auf der urheberrechtlichen Wertschöpfungskette, „GRUR – Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht” 2009/111 (7)
Hilty R.M., Urheberrecht, Bern 2011
Kolczyński J.P., Tantiemy audiowizualne w zarysie: charakter prawny, podstawy reprezentacji organizacji właściwej oraz problem tak zwanych starych tabel wynagrodzeń autorskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2018/3
Marcinkowska J., Pozaumowne korzystanie z programu komputerowego przez Skarb Państwa – uwagi ogólne, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2018/2
Markiewicz R., Zasada asymilacji i autorskie wynagrodzenia dodatkowe (postumowne), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2024/1
Ożegalska-Trybalska J. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007
Riis T., Remuneration rights in EU copyright law, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2020/51 (4)
Sokołowska D., Opłaty reprograficzne, Warszawa 2014
Traple E. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Traple E. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Zoll F., Polska ustawa o prawie autorskim i Konwencja Berneńska, Warszawa 1926
Agnieszka Gołaszewska
Opłata licencyjna jako korzyść w rozumieniu art. 79 ust. 1 pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Celem artykułu jest prezentacja wynagrodzenia licencyjnego w kontekście cech konstrukcyjnych roszczenia o wydanie korzyści przewidzianego w art. 79 ust. 1 pkt 4 pr. aut. Wiele różnic między – z jednej strony – elementami składającymi się na korzyści w rozumieniu powołanego przepisu, a – z drugiej strony – wynagrodzeniem licencyjnym, skłania do postawienia tezy, że wynagrodzenie licencyjne nie jest korzyścią, o której stanowi art. 79 ust. 1 pkt 4 pr. aut. Jednocześnie pogląd przeciwny wymusza krytyczne podejście do zasady pełnej kumulacji roszczenia o wydanie korzyści oraz roszczenia odszkodowawczego. Analiza dokonana jest z perspektywy porównawczej oraz z uwzględnieniem zasady proporcjonalności środków ochrony praw własności intelektualnej.
Słowa kluczowe: wydanie uzyskanych korzyści, odszkodowanie, naruszenie praw własności intelektualnej, opłata licencyjna, kumulacja roszczeń, związek przyczynowy
dr Agnieszka Gołaszewska
Court of Appeal in Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2070-8685
The aim of this article is to present the license fee in the context of the structural features of the claim for surrender of profits as provided in Article 79(1)(4) of the Act of 4 February 1994 on Copyright and Related Rights. A number of differences between, on one hand, the elements constituting profits within the meaning of the aforementioned provision, and, on the other hand, the licence fee, lead to the conclusion that the licence fee is not a profit as defined in this provision. At the same time, the opposite view leads to critical approach to the principle of full cumulation of the claim for surrender of profits and the claim for damages. The analysis is made from a comparative perspective with regard to the principle of proportionality of intellectual property rights protection measures.
Arnold R., The calculation of damages for IP infringements: current pratice in the UK, wykład wygłoszony podczas konferencji Damage calculation in IP infringement współorganizowanej 28.02.2023 r. przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO) oraz Urząd Patentowy Republiki Węgier
Błeszyński J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Bruguiere J.M., Code de la propriété intellectuelle, Paris 2024
Czajkowska-Dąbrowska M., Przedmiot roszczenia o wydanie korzyści w prawie autorskim, „Nowe Prawo” 1983/4
Gliściński K., A co jeśli nie ma szkody? W poszukiwaniu funkcji odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu naruszenia praw własności intelektualnej z perspektywy Polityki Prawa Cywilnego, [w:] Odpowiedzialność deliktowa, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2024
Michalak A., Wybrane problemy dochodzenia roszczenia o wydanie korzyści w związku z naruszeniem prawa własności intelektualnej [w:] Qui bene dubitat, bene sciet. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Nowińskiej, red. J. Barta, R. Markiewicz, J. Chwalba, P. Wasilewski, Warszawa 2018
Podrecki P., Środki ochrony praw własności intelektualnej, Warszawa 2010
Ricolfi M., Damages and Recovery of Profits in Intellectual Property Litigation before Italian courts, „GRUR Int. – Journal of European and International IP Law” 2021/11
Rząsa G. [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, red. R.M. Sarbiński, W. Machała, Warszawa 2019
Szczepanowska-Kozłowska K., O szkodzie i odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie własności intelektualnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2023/2
Szczepanowska-Kozłowska K. [w:] Odpowiedzialność deliktowa, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2024
Sztoldman A., Jak należy rozumieć bezpodstawnie uzyskane korzyści w ustawie – Prawo własności przemysłowej? [w:] 100 lat ochrony własności przemysłowej w Polsce. Księga jubileuszowa Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej, red. A. Adamczak, Warszawa 2018
Targosz T., Korzyści podlegające wydaniu w związku z naruszeniem praw własności intelektualnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2023/3
Tischner A., Odpowiedzialność majątkowa za naruszenie prawa do znaku towarowego, Warszawa 2008
Traple E. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Żelechowski Ł., Odszkodowanie ryczałtowe za naruszenie praw własności intelektualnej a przesłanka szkody i związku przyczynowego [w:] In varietate concordia. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Skubisza, red. E. Całka, A. Jakubecki, M. Nazar, A. Niewęgłowski, R. Poździk, Warszawa 2022
Żelechowski Ł., Relacja roszczenia odszkodowawczego do roszczenia o wydanie korzyści z tytułu naruszenia praw własności intelektualnej – czy kumulacja jest uzasadniona? [w:] Odpowiedzialność deliktowa, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2024
Żelechowski Ł. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. Ł. Żelechowski, Warszawa 2020
Ewa Laskowska-Litak, Adrian Niewęgłowski, Iga Bałos
Artykuł stanowi podsumowanie tematów, które zostały poruszone w panelu zamykającym drugi i ostatni dzień obrad konferencji „Brzask czy zmierzch prawa autorskiego? 30 lat polskiej ustawy o prawie autorskim z 1994 r.” Celem naszego opracowania jest przedstawienie dwóch instytucji prawa autorskiego w kontekście przyszłościowym i rozwoju sztucznej inteligencji: autorstwa i artystycznego wykonania. W pierwszej części wskazujemy na rozwój historyczny i wieloaspektowość rozumienia autorstwa. W części drugiej rozważana jest argumentacja w kwestii potrzeby redefinicji tego pojęcia ze wskazaniem na potencjalne konsekwencje ekspansji technologicznej w prawie autorskim. W trzeciej części znajduje się podsumowanie dyskusji konferencyjnej, rozszerzone o rozważania nad przyszłością instytucji artystycznego wykonania w kontekście sztucznej inteligencji i nowelizacji ustawy z 26.07.2024 r.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, autorstwo, artystyczne wykonanie
assistant professor at the Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland; principal investigator in a Future Law Lab project, Priority Research Area ‘Society of the Future’.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2400-4156
dr hab. Adrian Niewęgłowski, Maria Curie-Sklodowska University professor
Chair of European Union Law, Institute of Legal Sciences, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0948-9813
dr Iga Bałos
assistant professor at the Institute of Private Law, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8606-9719
Real Influence of Artificial Intelligence on Institutions and Provisions of Copyright Law: The Future of Authorship and Artistic Performance
Keywords: artificial intelligence, authorship, artistic performance
Abbott R., Rothman E., Disrupting creativity: copyright law in the age of Generative Artificial Intelligence, „Florida Law Review” 2023/75 (6)
Artist Rights Alliance, 200+ Artists Urge Tech Platforms: Stop Devaluing Music, 1.04.2024 r., https://artistrightsnow.medium.com/200-artists-urge-tech-platforms-stop-devaluing-music-559fb109bbac (dostęp: 31.08.2024 r.)
Ashok A., Negi N., The Question of the Author: A Comparative Study Between Roland Barthes’ ‘The Death of the Author’ and Michel Foucault’s ‘What is an Author?’, „International Journal on Multicultural Literature” 2023/13 (1)
Bagieńska-Masiota A., Problematyka ochrony prawnej artystycznych wykonań w latach 1919–1994 w Polsce (cz. I), „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2023/16 (2)
Bagieńska-Masiota A., Problematyka ochrony prawnej artystycznych wykonań w latach 1919–1994 w Polsce (cz. II), „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2023/16 (4) Bagieńska-Masiota A., Treść i ochrona praw osobistych artysty wykonawcy, „Państwo i Prawo” 2023/8
Bałos I., Tantiemy dla współtwórców utworu audiowizualnego w kontekście usług platform streamingowych oraz dyrektywy w sprawie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2023/2
Barczewski M., Osobiste i majątkowe prawa do artystycznych wykonań audiowizualnych – standardy międzynarodowe o perspektywy zmian w prawie polskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/2
Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Markiewicz R., Matlak A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Barthes R., Śmierć autora (tłum. M. Markowski), „Teksty Drugie” 1999/1–2
Benis A., Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce [w:] Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego wydany staraniem i nakładem Młodzieży Akademickiej na uroczystość otwarcia Collegii Novi, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1887 (dostęp za pośrednictwem Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej)
Bently L., Copyright and the death of the author in literature and law, „Modern Law Review” 1994/57
Błeszyński J., Znaczenie projektowanego art. 86 1 oraz art. 18 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, „Monitor Prawniczy” 2023/10
Bryson J.J., The artificial intelligence of the ethics of artificial intelligence: an introductory overview for law and regulation [w:] The Oxford Handbook of Ethics of AI, red. M.D. Dubber, F. Pasquale, S. Das, Oxford University Press, 2020
Chobot A., Regulacja prawna twórczej pracy badawczej w stosunkach pracy, Poznań 1975
Cohen J.E., Creativity and culture in copyright theory [w:] Copyright Law, red. B. Atkinson, London 2017
Cohen J.E., Pervasively distributed copyright enforcement, „The Georgetown Law Journal” 2006/95
Craig C.J., Copyright, Communication and Culture: Towards a Relational Theory of Copyright Law, Cheltenham 2011
Craig C.J., Reconstructing the author-self: some feminist lessons for copyright law, „Journal of Gender, Social Policy & the Law” 2006/15 (2)
Czajkowska-Dąbrowska M. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, LEX 2011
Długosz-Kurczabowa K., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2005
Doutrelepont C., La notion de droit voisin. Analyse en droit comparé, Paris 1987
Flisak D., Komentarz do wybranych przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, LEX 2018
Gaffar H., Al-Barashdi S., Copyright Protection for AI-Generated Works: Exploring Originality and Ownership in a Digital Landscape, „Asian Journal of International Law”, Cambridge University Press, 2024, https://doi.org/10.1017/S2044251323000735
Gibson J., All words and no performance: a revolution in copyright through performance in sound [w:] Reforming Intellectual Property, red. G. Ghidini, V. Falce, Cheltenham 2021
Gołaszewska A. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, A. Sarbiński, LEX 2019
Guan W., William Wordsworth and the reforms of British copyright Law in the nineteenth century, „International Journal of Higher Education Teaching Theory” 2021/2 (3)
Hickey K.J., Scherer D.A., On the Radio. Public Performance Rights in Sound Recordings, Congressional Research Service, R47642, 18.08.2023 r., https://sgp.fas.org/crs/misc/R47642.pdf (dostęp: 31.08.2024 r.)
Ingarden R., Studia z estetyki, t. 1, Warszawa 1966
Jacobsen B.N., Regimes of recognition on algorithmic media, „New Media & Society” 2023/25 (12) Jamison A., Copyright and collaboration: Wordsworth, Coleridge, and the debate over literary property, „Romanticism” 2011/17 (2)
Jaszi P., Woodmansee M., Introduction [w:] The Construction of Authorship: Textual Appropriation in Law and Literature, red. M. Woodmansee, P. Jaszi, Durham 1994
Jones N., Who owns your voice? Scarlett Johansson OpenAI complaint raises questions, Nature, 29.05.2024 r., https://www.nature.com/articles/d41586–024–01578–4 (dostęp: 31.08.2024 r.)
Khouzam R., L’évolution des droits voisins et le réalisateur de son: (re)définition d’un statut juridique, „Les Cahiers de proprieté intellectuelle” 2000/13 (1)
Kopff A., Prawa sąsiednie [w:] S. Grzybowski, A. Kopff, J. Serda, Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Kopff A., Treść i ochrona praw artystów wykonawców (z postulatów ustawodawczych), „Studia Cywilistyczne” 1968/XII
Księżak P., Zdolność prawna sztucznej inteligencji (AI) [w:] Czynić postęp w prawie. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Birucie Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, red. W. Robaczyński, Warszawa 2017
Kurosz K., Artystyczne wykonanie jako przedmiot ochrony – uwagi na tle najnowszego orzecznictwa sądowego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2015/4
Kurosz K., Artystyczne wykonanie utworu. Prawa osobiste i majątkowe aktorów, muzyków i innych wykonawców, LEX 2014
Lamarque P., The death of the author: An analytical autopsy, „The British Journal of Aesthetics” 1990/30 (4)
Lange D., At play in the fields of the word: Copyright and the construction of authorship in the post-literate millennium, „Law and Contemporary Problems” 1992/55 (2)
Laskowska-Litak E. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. II, red. R. Markiewicz, LEX 2021
Laskowska-Litak E., Pojęcie utworu w prawie autorskim, Warszawa 2022
Machała W., Jeśli nie Rembrandt, to co? Perspektywy rozwoju prawa autorskiego w najbliższych kilkunastu latach, „Monitor Prawniczy” 2019/2
Maidanyk L., Artificial intelligence and sui generis right: a perspective for copyright of Ukraine?, „Access to Justice in Eastern Europe” 2021/3 (11)
Markiewicz M. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, LEX 2021
Markiewicz R., ChatGPT i prawo autorskie Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2023/2
McDermott M., Senators Introduce NO FAKES Act to Create a Universal Right to Control Digital Replicas, IPWatchdog, 31.07.2024 r., https://ipwatchdog.com/2024/07/31/senators-introduce-no-fakes-act-create-universal-right-control-digital-replicas/id=179705/# (dostęp: 31.08.2024 r.)
OMPI, Table ronde sur la propriété intellectuelle et les peuples autochtones, Genève, 23 et 24 juillet 1998. Notions générales de droit d’auteur et de droits voisins, https://www.wipo.int/edocs/mdocs/tk/fr/wipo_indip_rt_98/wipo_indip_rt_98_2_add-annex1.doc (dostęp: 31.08.2024 r.)
Pitts S.E., Musical, social and moral dilemmas: investigating audience motivations to attend concerts [w:] Coughing and Clapping: Investigating Audience Experience, red. K. Burland, S.E. Pitts, Oxford 2014
Reed R., AI created a song mimicking the work of Drake and The Weeknd. What does that mean for copyright law?, Harvard Law Today, 2.05.2023 r., https://hls.harvard.edu/today/ai-created-a-song-mimicking-the-work-of-drake-and-the-weeknd-what-does-that-mean-for-copyright-law/ (dostęp: 31.08.2024 r.)
Ricketson S., Ginsburg J.C., International Copyright and Neighbouring Rights: The Berne Convention and Beyond, Oxford 2022
Rose M., Authors and Owners: The Invention of Copyright, Harvard University Press, 1995 Saffiotti A., Fogel P., Knudsen P., Miranda L., Thorn O., On Human-AI Collaboration in Artistic
Performance, NeHuAI 2020, CEUR-WS, vol. 659 , https://ceur-ws.org/Vol-2659/saffiotti.pdf (do-
stęp: 31.08.2024 r.)
SAG-AFTRA, 2023, https://www.sagaftra.org/sites/default/files/sa_documents/DigitalReplicas.pdf
(dostęp: 31.08.2024 r.)
Santos M.L.B.D., The “so-called” UGC: an updated definition of user-generated content in the age of social media, „Online Information Review” 2022/46 (1)
Simon D.A., Culture, creativity & copyright, „Cardozo Arts & Entertainment Law Journal” 2011/29
Ślęzak P., Czy kulinaria mogą być utworami w rozumieniu prawa autorskiego?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/1
The Construction of Authorship: Textual Appropriation in Law and Literature, red. M. Woodmansee, P. Jaszi, Durham 1994
Theocharis Y., Boulianne S., Koc-Michalska K., Bimber B., Platform affordances and political participation: how social media reshape political engagement, „West European Politics” 2023/46 (4)
Tomczyk S., Artyści wykonawcy – prawa i ich ochrona, LEX 2008
Wamsley B., Why people go to the theatre: a qualitative study of audience motivation, „Journal of Customer Behaviour” 2011/10 (4)
Wojciech Machała
Kwestia równowagi. Czy i dlaczego (nadal) potrzebujemy dozwolonego użytku chronionych prawem autorskim utworów?
W artykule prowadzone są rozważania na temat ograniczeń autorskich praw majątkowych (które w polskim systemie prawnym przybierają normatywną postać dozwolonego użytku chronionych utworów) w świetle założeń ekonomicznej analizy praw własności intelektualnej. Kwestia czy system prawa autorskiego może realizować swoje cele bez ustawowych ograniczeń autorskich praw majątkowych stanowi zasadnicze pytanie badawcze pracy. Celami, jakie według ekonomicznej analizy prawa powinien realizować system prawa autorskiego, są z jednej strony stymulowanie działalności twórczej, z drugiej – minimalizowanie negatywnych konsekwencji monopolu prawnego. Obecnie, kształt autorskich praw majątkowych (prawo podmiotowe bezwzględne o szerokim spektrum uprawnień wyłącznych) znajduje mocne uzasadnienie jako instrument realizacji pierwszego z w/w celów, ograniczenia tych praw – drugiego. Nie jest to jednak jedyne możliwe rozwiązanie. Analiza historycznej ewolucji prawa autorskiego wskazuje, że prawo to w pierwotnej postaci ograniczało się do wąsko zakreślonego uprawnienia, lecz bez ograniczeń czy wyjątków (zob. przepisy Statutu Królowej Anny z 1709 r.). Obecnie powrót do takiego pojmowania prawa autorskiego byłby możliwy do rozważenia, ale wymagałoby to prawidłowego zidentyfikowania interesu twórcy, który regulacje prawnoautorskie miałyby realizować. Innymi słowy, konieczne byłoby oznaczenia minimalnego zakresu eksploatacji utworu, który musiałby pozostać pod kontrolą twórcy, aby prawo autorskie wciąż stymulowało działalność kreatywną. Powodzenie badań zmierzających do określenia rzeczywistego interesu twórcy obarczone jest jednak znaczącym ryzykiem.
Słowa kluczowe: dozwolony użytek, ekonomiczna analiza praw własności intelektualnej, Statut Królowej Anny 1709, własnościowa koncepcja prawa autorskiego, teoria monopolu
University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1385-2259
A Question of Balance. Do We (Still) Need Permitted Use of Copyrighted Works and Why?
Keywords: permitted use of copyrighted works, economic analysis of intellectual property rights, Statute of Anne 1709, property concept of copyright, monopoly concept of copyright
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2013
Gienas K., Data mining jako problem prawa autorskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2017/1
Ginsburg J.C., A Tale of Two Copyrights: Literary Property in Revolutionary France and America, „Tulane Law Review” 1990/64 (5)
Gliściński K., Pozycja prawna użytkownika utworu z perspektywy prawa obowiązującego i postulatów wynikających z Polityki Prawa Cywilnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2024/1
Górnicki L., Rozwój idei praw autorskich od starożytności do II wojny światowej, Wrocław 2013
Landes W.I., Posner R.A., An Economic Analysis of Copyright Law, „Journal of Legal Studies” 1989/18
Lesman J., Prawo autorskie, Warszawa 1939 (niepubl.)
Lessig L., Wolna kultura. W jaki sposób wielkie media wykorzystują technologię i prawo, aby blokować kulturę i kontrolować kreatywność, Warszawa 2005
Machała W., Dozwolony użytek prywatny w polskim prawie autorskim, Warszawa 2003
Matusiak I. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017
Okoń Z. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015
Prescott P., Origins of Copyright: A Debunking View, „European Intellectual Property Review” 1989/11
Załuski W., Schemat ekonomicznego ujęcia prawa własności intelektualnej [w:] Ekonomiczna analiza w zastosowania prawniczych, red. M. Soniewicka, J. Stelmach, Kraków 2006
Joanna Marcinkowska
W rozwoju historycznym regulacji autorskoprawnych konkurowały ze sobą na różnym poziomie intensywności autorskie prawa majątkowe i instytucja dozwolonego użytku. Te pierwsze oparte na koncepcji prawa własności dominowały nad ukształtowanym jako przywilej (pewne odstępstwo) dozwolonym użytkiem. O ile uzasadnienie dla przyznania praw autorskich upatrywano w wysiłku intelektualnym autora i więzi łączącej go ze stworzonym utworem, o tyle tytuł wprowadzenia i charakter prawny dozwolonego użytku nie były oczywiste. Różne w tym zakresie było podejście doktryny i orzecznictwa. Wymienić można koncepcję interesu publicznego czy praw podmiotowych. Przez dziesięciolecia utrwalona została także zasada ścisłej, rygorystycznej interpretacji przepisów regulujących dozwolony użytek. Z czasem natomiast zaczęto dostrzegać jako podstawę dozwolonego użytku prawa podstawowe i przypisywać mu coraz silniejszą pozycję. W ten sposób doszło do odwrócenia wzajemnego oddziaływania obu instytucji. Aktualnie to dozwolony użytek kształtuje zakres autorskich praw majątkowych, a nie prawa majątkowe dyktują zakres dozwolonych form eksploatacji utworów.
dr Joanna Marcinkowska
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0794-6531
In the historical development of copyright law regulations, author’s economic rights and fair use have been in competition at varying degrees of intensity. The former, based on the concept of property rights, prevailed over fair use, which was established as a privilege (an exception). While justification for granting copyright was found in the author’s intellectual effort and the link between the author and the created work, the grounds for the introduction and the legal character of fair use were not obvious. There were different approaches in this regard among legal scholars and in case law. Examples include the concept of public interest or legal rights. For decades, the principle of strict and rigorous interpretation of provisions on fair use has become the standard. But with time, it was fundamental rights that began to be perceived as the grounds for permitted use, thus gradually strengthening the latter’s position. This way, the mutual interplay of these two institutions reversed. Currently, it is fair use that determines the scope of author’s economic rights, rather than author’s economic rights dictating the scope of fair forms of exploitation of works.
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Błaszczyk C., Autorskie prawa majątkowe a konstytucyjna ochrona własności, „Przegląd Sądowy” 2019/2
Błaszczyk C., Filozofia prawa autorskiego [w:] Własność intelektualna a dziedzictwo kulturowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Kowalskiemu, red. M. Jankowska, P. Gwoździewicz-Matan, P. Stec, Warszawa 2020
Borghi M., Exceptions as users’ rights in EU copyright law, SSRN, s. 8, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4771340 (dostęp: 27.11.2024 r.)
Chwalba J. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, LEX 2021
Elkin-Koren N., Copyright in a Digital Ecosystem: A User-Rights Approach, SSRN, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2637027 (dostęp: 27.11.2024 r.)
Geiger Ch., Copyright as an access right: Securing cultural participation through the protection of creators’ interests [w:] What if We Could Reimagine Copyright?, red. R. Giblin, K. Weatherall, Canberra 2017
Geiger Ch., Jütte B.J., Copyright as an Access Right, Concretizing Positive Obligation for Rightsholders to Ensure the Exerciser of User Rights, „Communia Knowledge Rights” 2024/21
Gliściński K., Pozycja prawna użytkownika utworu z perspektywy prawa obowiązującego i postulatów wynikających z Polityki Prawa Cywilnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2024/1
Greser J., Prawa autorskie a prawa człowieka [w:] Granice prawa autorskiego, red. J. Kępiński, K. Klafkowska-Waśniowska, R. Sikorski, Warszawa 2010
Grzybowski S. [w:] A. Kopff, J. Serda, S. Grzybowski, Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Górnicki L, Rozwój idei praw autorskich: od starożytności do II wojny światowej, Wrocław 2013, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/42471/Rozwoj_idei_praw_autorskich.pdf (dostęp: 6.12.2024 r.)
Kazimierczuk M., Pojęcie, istota oraz źródło wolności i praw człowieka, „Studia Prawnoustrojowe” 2014/26
Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce, red. M. Chmaj, Warszawa 2023
Laskowska E., Konstytucyjne podstawy ochrony autorskoprawnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2015/130
Machała W., Dozwolony użytek prywatny w polskim prawie autorskim, Warszawa 2003
Marcinkowska J., Dozwolony użytek w prawie autorskim. Podstawowe zagadnienia, „Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2004/87
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/720, LEX 2021
Markiewicz R., Problemy z wsiadaniem do pociągu byle jakiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/1
Michalak A., Interes publiczny i jego oddziaływanie na powstanie, treść i wykonywanie praw własności, Warszawa 2012
Niewęgłowski A., Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021
Obarska M., Hańba XX wieku. Jak walczono z analfabetyzmem, Culture.pl, 28.02.2024 r., https://culture.pl/pl/artykul/hanba-xx-wieku-jak-walczono-z-analfabetyzmem (dostęp: 11.08.2024 r.)
Podkowik J., Problem horyzontalnego działania praw jednostki w orzecznictwie sądów w sprawach cywilnych [w:] Sądy i trybunały wobec problemu horyzontalnego działania praw jednostki, red. M. Florczak-Wątor, Kraków 2015
Preussner-Zamorska J., Marcinkowska J., Kształtowanie się dozwolonego użytku utworów [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Ricketson S., Ginsburg J., International Copyright and Neighbouring Rights: The Berne Convention and Beyond, Oxford 2022
Sołtysiński S., O potrzebie reformy prawa własności intelektualnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2013/9
Sztobryn K., Głos w dyskusji o tym, kogo chroni prawo własności intelektualnej [w:] In varietate concordia. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Skubisza, red. A. Niewęgłowski, Warszawa 2022
Traple E. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, LEX 2011
Andrzej Matlak
Artykuł opisuje sposób implementacji do polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dyrektywy 2019/789 z 17.04.2019 r. w zakresie odnoszącym się do reemisji. Wyjaśniono w nim, że polski ustawodawca nie ustrzegł się pewnych błędów i niekonsekwencji przy transpozycji regulacji unijnych do prawa krajowego. Wątpliwości nasuwa m.in. sposób sformułowania w polskiej ustawie definicji reemisji, regulacja dotycząca wyłączenia obowiązkowego pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania w odniesieniu do praw, którymi dysponują sami nadawcy radiowi i telewizyjni, a także przepisy dotyczące mediacji przez niezależnych pośredników w przypadku, gdy między organizacją zbiorowego zarządzania a reemitentem lub między reemitentem a organizacją radiową lub telewizyjną nie została zawarta umowa dotycząca zezwolenia na reemisję nadawanych programów. Wydaje się jednak, że większość pojawiających się mankamentów można będzie w praktyce usunąć poprzez prounijną wykładnię wprowadzonych polskich przepisów.
Słowa kluczowe: prawo autorskie, prawa pokrewne, dyrektywa 2019/789, nadawanie, reemisja, wprowadzenie bezpośrednie, organizacje zbiorowego zarządzania
prof. dr hab. Andrzej Matlak
Professor of law, Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4811-0407
The article describes the way Directive 2019/789 of 17 April 2019 was implemented into Polish law with regard to retransmissions. It explains that the Polish legislator did not avoid certain errors and inconsistencies when transposing EU provisions into domestic law. What has been causing doubts is, among others, the way retransmission was defined in the Polish act, the regulation concerning exclusion of mandatory intermediation of collective management organizations with respect to rights administered by radio and television broadcasters themselves, as well as provisions on mediation by independent intermediaries in cases when there no contract has been made between the collective management organization and the operator of a retransmission service or between such an operator and a broadcasting organization. It seems, however, that most shortcomings that have appeared can in practice be removed by a EU-compliant interpretation of the new Polish provisions.
The article was written as part of National Science Centre research project titled Scientific model of copyright law reform on the digital single market according to EU directives (No. 2019/35/B/HS5/03671, Opus 18 competition).
Czajkowska-Dąbrowska M. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Dreier T. [w:] European Copyright Law. A Commentary, red. M.M. Walter, S. von Lewinsky, Oxford 2010
Ginsburg J.C., Ricketson S., International Copyright and Neighbouring Rights, t. 1, The Berne Convention and Beyond, Oxford 2006
Klafkowska-Waśniowska K. [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 13, Prawo autorskie, red. A. Matlak, Warszawa 2025
Matlak A., Nowe zasady dotyczące nadawania oraz reemisji programów radiowych i telewizyjnych z wykorzystaniem cyfrowych kanałów dystrybucyjnych wynikające z dyrektywy 2019/789, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/148
Matlak A., Projekt polskiej implementacji dyrektywy 2019/789 dotyczącej wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych w odniesieniu do transmisji online oraz reemisji programów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2023/159
Matlak A., Reemisja kablowa utworów w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2009/103
Matlak A. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Mosouyé C., Guide to the Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (Paris Act, 1971), Geneva 1978
Ricketson S., Ginsburg J.C., International Copyright and Neighbouring Rights, t. 1, The Berne Convention and Beyond, Oxford 2006
Shapiro T., Rawnsley C., Comments on the EU’s update of the „SatCab” Directive: a brave new digital world for the audiovisual sector?, „Entertainment Law Review” 2019/30 (5)
Traple E. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Joanna Sieńczyło-Chlabicz
1. Paradygmat praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym uległ zmianie, gdyż punktem centralnym przestał być twórca, a stał się nim producent lub wydawca, ze względu na wniesiony wkład inwestycyjny. Twórcy utworów na jednolitym rynku cyfrowym są wyłącznie „podmiotami dzielącymi się przychodami z eksploatacji ich utworów” („Autorzy jako podmioty dzielące się przychodami”).
2. Regulacja zawarta w art. 18–22 Dyrektywy pozostawia miejsce na różne podejścia interpretacyjne, co w połączeniu ze swobodą legislacyjną pozostawioną ustawodawcom krajowym sprawia, że implementacja tych przepisów do krajowych porządków prawnych państw członkowskich UE jest zadaniem trudnym i w istocie może prowadzić do różnorodności rozwiązań przyjętych w prawie krajowym i dalszej fragmentaryzacji prawa autorskiego.
3. Implementacja zasady adekwatnego i proporcjonalnego wynagrodzenia z art. 18 ust. 1 dyrektywy DSM nie może być uznana za w pełni zrealizowaną, ponieważ – pomimo wprowadzenia kryteriów ustalania wysokości tego wynagrodzenia – nie uwzględniono jej obowiązywania również w odniesieniu do artystów wykonawców, odnosząc ją jedynie do twórców utworów.
4. Implementacja obowiązku informacyjnego z art. 19 dyrektywy DSM do art. 47 i 471 ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim została dokonana jedynie w odniesieniu do eksploatacji utworów – z pominięciem artystycznych wykonań. Wydaje się, że w celu osiągnięcia skuteczności implementacji obowiązku informacyjnego możliwe byłoby rozważenie stworzenia przez ustawodawcę unijnego de lege ferenda ogólnodostępnej internetowej bazy danych o eksploatacji utworów i artystycznych wykonań.
5. Tzw. klauzula bestsellerów z art. 20 dyrektywy DSM została wdrożona jedynie w odniesieniu do twórców utworów. Z drugiej strony, art. 21 nie została implementowana w zakresie ustanowienia systemu alternatywnego rozstrzygania sporów, co może negatywnie wpłynąć na skuteczność egzekwowania zasady godziwego wynagrodzenia, obowiązków w zakresie przejrzystości i mechanizmu dostosowywania umów.
6. W mojej ocenie prawo do odstąpienia od umowy zostało skonstruowane mniej korzystnie dla twórców utworów poprzez wprowadzenie istotnych barier czasowych aniżeli to wynika z art. 22 dyrektywy DSM, a ponadto prawo to zostało ograniczone wyłącznie do twórców utworów.
Słowa kluczowe: zasada odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia, godziwe wynagrodzenie twórców i artystów wykonawców, obowiązek przejrzystości, mechanizm dostosowania umów, alternatywna procedura rozstrzygania sporów, prawo odstąpienia od umowy, implementacja dyrektywy DSM do polskiego prawa autorskiego
Słowa kluczowe: zasada odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia, godziwe wynagrodzenie twórców i artystów wykonawców, obowiązek przejrzystości, mechanizm dostosowania umów, alternatywna procedura rozstrzygania sporów, prawo odstąpienia od umowy, implementacja dyrektywy DSM do polskiego prawa autorskiego
Prof. dr hab. Joanna Sieńczyło-Chlabicz
Head of the Department of Intellectual Property Law, Faculty of Law, University in Bialystok, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5664-6060
1. The paradigm of copyright in the Digital Single Market has changed, as the focal point is no longer the author, but the producer or publisher, due to their investment contribution. Authors of works in the Digital Single Market are merely ‘entities sharing revenue with others for the exploitation of their works’ (‘authors as revenue sharers’).
2. The regulation contained in Articles 18-22 of the DSM Directive leaves room for different interpretative approaches, which, combined with the legislative freedom left to national legislators, makes the implementation of these provisions into the national legal orders of EU Member States a challenging task and in fact may lead to a diversity of solutions adopted in national law and further fragmentation of copyright law.
3. The implementation of the principle of adequate and proportionate remuneration expressed in Article 18(1) of the DSM Directive cannot be considered fully accomplished, because – even though criteria for determining the amount of fair, adequate and proportionate remuneration were introduced – the application of this principle was not taken into account for performers, referring it only to authors of works.
4. The implementation of the information obligation provided for in Article 19 of the DSM Directive into Articles 47 and 471 of the Act Amending the Copyright Law Act concerns only the exploitation of works – excluding artistic performances. It seems that in order to achieve effective implementation of the information obligation, it would be possible to consider the creation by the EU legislator de lege ferenda of a publicly available online database on the exploitation of works and artistic performances.
5. The so-called best-seller clause - Article 20 of the DSM Directive – has only been implemented for authors of works. On the other hand, Article 21 has not been implemented, that is, no alternative dispute resolution system has been established, which may negatively affect the effectiveness of enforcing the principle of fair remuneration, transparency obligations, and the contract adjustment mechanism.
6. In my opinion, the right of withdrawal has been structured less favourably for authors of works by introducing significant time barriers than under Article 22 of the DSM Directive, and moreover, the right has been restricted to authors of works only.
AEPO-ARTIS, Political Guidelines for the implementation of Article 18 of the 2019 Copyright Directive, 2019, https://www.aepo-artis.org/policy/copyright-directive/ (dostęp: 20.05.2024 r.)
Bełdowski J., Zachariasiewicz M., Nowy etap harmonizacji prawa umów w UE (cz. I), „Europejski Przegląd Sądowy” 2012/6
Foerg M., Clarkson P., Bill Cornish Memorial Lecture – Author as Revenue Sharer, Kluwer Copyright Blog, 8.06.2023 r., https://copyrightblog.kluweriplaw.com/2023/06/08/bill-cornish-memorial-lecture-author-as-revenue-sharer/ (dostęp: 22.05.2024 r.).
Giesen B., Godziwe wynagrodzenie twórców i wykonawców w ramach umów o eksploatację w świetle dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/790, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/3
Ginsburg J., Bill Cornish Memorial Lecture, London School of Economics, 3.05.2023 r., https://www.lse.ac.uk/law/Assets/Documents/news/Author-as-Revenue.pdf (dostęp: 27.08.2024 r.)
Ginsburg J.C., The Concept of Authorship in Comparative Copyright Law, „DePaul Law Review” 2003/52 (4)
Grzeszak T., Roszczenie autora o podwyższenie wynagrodzenia w projekcie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych a klauzula rebus sic stantibus, „Studia Iuridica” 1994/XXI
Hilty R.M., Moscon V., Claims to Fair Compensation [w:] Modernisation of the EU Copyright Rules. Position Statement of the Max Planck Institute for Innovation and Competition, red. R.M. Hilty, V. Moscon, Max Planck Institute for Innovation and Competition Research Paper Series 2017/17–12, Munich 2017
Kępiński M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2007
Mańko R., Contract Law and the Digital Single Market: Towards a new EU online consumer sales law?, European Parliamentary Research Service, wrzesień 2015 – PE 568.322, https://hdl.handle.net/11245/1.509212 (dostęp: 15.05.2024 r.)
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Warszawa 2021
Markiewicz R., Zasada asymilacji i autorskie wynagrodzenia dodatkowe (postumowne), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2024/1
Paramythiotis Y., Fairness in Copyright Contract Law: Remuneration for Authors and Performers Under the Copyright in the Digital Single Market Directive [w:] EU Internet Law in the Digital Single Market, red. T.-E. Synodinou, P. Jougleux, Ch. Markou, T. Prastitou-Merdi, Cham 2021, https://doi.org/10.1007/978–3-030–69583–5_4
Priora G., The Principle of Appropriate and Proportionate Remuneration in the CDSM Directive: A Reason for Hope?, „European Intellectual Property Review” 2019/42 (1)
Riis T. [w:] S. Dusollier, L. Bently, M. Kretschmer, M.C. Janssens, V.L. Benabou, Comment of the European Copyright Society Addressing Selected Aspects of the Implementation of Articles 18 to 22 of the Directive (EU) 2019/790 on Copyright in the Digital Single Market, University of Copenhagen Faculty of Law Legal Studies Research Series, paper No. 2020–102
Riis T., Remuneration Rights in EU Copyright Law, „International Review of Intellectual Property and Competition Law” (IIC) 2020/51 (4)
Rutgers J.W., European Competence and a European Civil Code, a Common Frame of Reference or an Optional Instrument [w:] Towards a European Civil Code, red. A.S. Hartkamp i in., Wolters Kluwer International, Alphen aan den Rijn 2011
Sieńczyło-Chlabicz J., Dozwolony użytek utworów osieroconych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Sieńczyło-Chlabicz J., Prawo autorskie kontra media społecznościowe – w poszukiwaniu rozwiązań
prawnych [w:] Ad cuius bonum? O wartościach i interesach zasługujących na ochronę prawną. Księga
Jubileuszowa Profesor Heleny Żakowskiej-Henzler, red. Ż. Zemła-Pacud, T. Zimny, Warszawa 2023
Weatherill S., Reflections on the EC’s Competence to Develop a „European Contract Law” , „European Review of Private Law” 2005/13 (3)
Xalabarder R., The Principle of Appropriate and Proportionate Remuneration for Authors and Performers in Art.18 Copyright in the Digital Single Market Directive, InDret, 4.2020, https://indret.com/wp-content/uploads/2020/10/1591.pdf (dostęp: 22.05.2024 r.)
Krystyna Szczepanowska-Kozłowska
Artykuł omawia wyzwania, przed którymi stoi prawo autorskie, w związku z postępem technologicznym i ewoluującym środowiskiem cyfrowym. Szybkie zmiany technologiczne w ciągu ostatnich dwóch dekad znacząco zmieniły sposób, w jakie utwory są wykorzystywane i rozpowszechniane, co powoduje konieczność odnalezienia niezbędnej równowagi między prawami wyłącznymi autorów a dostępem do dóbr kultury. Artykuł omawia kilka objawów dysfunkcjonalności, w tym niemożność należytego zabezpieczenia praw autorów z jednej strony i niepewność użytkowników co do tego, co stanowi naruszenie praw autorskich z drugiej strony. Zwraca uwagę na erozję tradycyjnych koncepcji prawnych i niespójność interpretacji pojawiających się w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. szczególnie w odniesieniu do wyczerpania prawa i prawa publicznego udostępniania. Artykuł omawia również rolę praw podstawowych w interpretacji wyjątków i ograniczeń praw autorskich, podkreślając potrzebę równoważenia interesów podmiotów praw autorskich i interesu publicznego. Odnosi się również do koncepcji nadużycia prawa autorskiego jako koncepcji pozwalającej niwelować dysfunkcjonalność prawa autorskiego.
Słowa kluczowe: prawo zwielokrotnienia, prawo publicznego udostępniania, egzemplarz utworu, prawa podstawowe, nadużycie prawa autorskiego
Department of Intellectual Property Rights and Intangible Goods, University of Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5705-2192
On the Dysfunctionality of Copyright Law
Keywords: right to reproduce, right of public communication, copy of a work, fundamental rights, abuse of copyright
Bogucka I., O pojęciu „funkcja prawa”, „Państwo i Prawo” 1990/9
Dreier T., The CJEU, EU fundamental rights and the limitations of copyright, „GRUR Int. – Journal of European and International IP Law” 2020/69 (3)
Dusollier S., Realigning economic rights with exploitation of works: the control of authors over the circulation of works in the public sphere [w:] Copyright Reconstructed: Rethinking Copyright’s Economic Rights in a Time of Highly Dynamic Technological and Economic Change, red. P.B. Hugenholtz, Information Law Series, vol. 41, Alphen aan den Rijn 2018
Kaiser A., Exhaustion, distribution and communication to the public – the CJEU’s Decision C-263/18 – Tom Kabinet on E-Books and beyond, „GRUR Int. – Journal of European and International IP Law” 2020/69 (5)
Leistner M., The German Federal Supreme Court’s judgment on Google’s image search – a topical example of the „limitations” of the European approach to exceptions and limitations, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2011/42 (4)
Markiewicz R., Zasada proporcjonalności w prawie autorskim w Unii Europejskiej, Warszawa 2023
Ohly A., Economic rights [w:] Research Handbook on the Future of EU Copyright, red. E. Derclaye, Cheltenham, UK, Northampton, MA, USA, 2009
Ohly A., Fairness based approach to economic rights [w:] Copyright Reconstructed: Rethinking Copyright’s Economic Rights in a Time of Highly Dynamic Technological and Economic Change, red. P.B. Hugenholtz, Information Law Series, vol. 41, Alphen aan den Rijn 2018
Rendas T., Copyright, technology and CJEU: an empirical study, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2018/49 (2)
Sganga C., A plea for digital exhaustion in EU Copyright Law, „JIPITEC – Journal of Intellectual Property, Information Technology, and Elctronic Commerce Law” 2018/9 (3)
Sganga C., Scalzini S., From abuse of right to European copyright misuse: a new doctrine for EU copyright law, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2017/48 (4)
Sganga C., The past, present and future of EU copyright flexibilities, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2024/55 (1)
Synodinou E.-T., Time and access to copyright-protected works in the digital age, „International Review of Intellectual Property and Competition Law” (IIC) 2024/55 (6)
Xalabarder R., Google news and copyright [w:] Google and the Law: Empirical Approaches to Legal Aspects of Knowledge-Economy Business Models, red. A Lopez-Tarruella, The Hague 2012
Ziembiński Z., O pojmowaniu celu, zadania, roli i funkcji prawa, „Państwo i Prawo” 1987/1
