Życie metropolii i w metropoliiprof. dr hab. Anna Śliz
jest socjologiem w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9112-3409
Życie metropolii i w metropolii
Miasta mają bardzo długą historię, chociaż ich rozkwit łączy się z procesem industrializacji. Rozwój przemysłu wzmógł dynamikę zarówno populacyjnego, jak i instytucjonalnego rozwoju miast. Dzisiaj mówimy o metropoliach, które tracą granice fizyczne, stając się centrami władzy, decyzji, kontroli, a przede wszystkim gromadzenia, przetwarzania i dystrybucji informacji. Współczesne metropolie to przestrzeń i ludzie, ale także wyzwania, które stoją zasadniczo przed metropoliami globalnymi, czyli global cities. Te wyzwania to głównie cztery płaszczyzny: ekonomiczna (gromadzenie i wymiana zasobów), polityczna (oddziaływanie polityczne w ramach systemu światowego), kulturowa (transfer wartości i najważniejsze centra kultury) i ekologiczna (dbałość o środowisko przyrodnicze).
Słowa kluczowe: miasto, metropolia, przestrzeń, ludzie, wyzwania wobec metropolii
prof. dr hab. Anna Śliz
is a sociologist at the Warsaw University of Life Sciences (SGGW), sociologist, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9112-3409
Life of the metropolis and in the metropolis
Cities have a very long history, although their development is related to the process of industrialization. The development of industry increased the rate of growth of both the population and the institutional development of cities. Today, we talk about metropolises which are losing their physical boundaries, becoming centres of power, decision-making, control and primarily collection, processing and distribution of information. Modern metropolises are space and people, but also challenges which global metropolises, namely global cities, essentially face. These challenges appear mainly on four levels: economic (collection and exchange of resources), political (political influence within the global system), cultural (transfer of values and the most important centres of culture) and ecological (care for the natural environment).
Keywords: city, metropolis, space, people, challenges of the metropolis
Bibliografia / References
Bauman Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, Warszawa 2000
Castells M., Społeczeństwo sieci, Warszawa 2007
Golka M., Imiona wielokulturowości, Warszawa 2010
Jałowiecki B., Fragmentacja i prywatyzacja przestrzeni [w:] Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, red. B. Jałowiecki, W. Łukowski, Warszawa 2007
Krzysztofek K., Szczepański M.S., Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Katowice 2005
Majer A., Miasto według socjologii. Wybrane tematy, Łódź 2020
Sassen S., The global city. New York, London, Tokyo, Princeton–Oxford 2001
Szczepański M.S., Śliz A., Prawo do miasta. Spojrzenie socjologiczne [w:] Prawo do miasta a wyzwania polityki miejskiej w Polsce, red. M.J. Nowak, Warszawa 2022
Tuan Y.-F., Przestrzeń i miejsce, Warszawa 1987
Znaniecki F., Współczesne narody, Warszawa 1990
dr hab. Małgorzata Ofiarska, prof. US
jest pracownikiem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5311-0201
prof. dr hab. Zbigniew Ofiarski
jest pracownikiem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1675-933X
Źródła finansowania zadań metropolitalnych
W opracowaniu zbadano i oceniono regulacje prawne oraz dorobek doktryny prawa i judykatury w obszarze określania istoty i granic wyznaczających sposoby rozumienia pojęcia zadań metropolitalnych. Poddano weryfikacji hipotezę, że publiczny charakter tych zadań, a także konieczność ich ciągłej i niezakłóconej realizacji determinują przyjęcie modelu finansowania zadań metropolitalnych ze środków publicznych. Sformułowana przez ustawodawcę zasada samodzielności związku metropolitalnego, w tym jego samodzielności finansowej znajdującej odzwierciedlenie w konstrukcji własnego budżetu związku, zakłada odrębność tego budżetu od budżetów jednostek samorządu terytorialnego będących członkami związku. Założenia takiej koncepcji predysponują źródła dochodów własnych związku jako podstawę finansowania kosztów wykonywania zadań metropolitalnych. Z badań empirycznych wynika, że dwa źródła tych dochodów, tzn. udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz obowiązkowe roczne składki członków związku, są dominującymi w gospodarce finansowej związku. Największa kwota wydatków budżetowych związku metropolitalnego przeznaczana jest na organizację i funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na obszarze związku. W badaniach zastosowano metodę dogmatycznoprawną i uzupełniająco metodę empiryczno-analityczną do zbadania uchwał budżetowych związku metropolitalnego i jego sprawozdań rocznych z ich realizacji.
Słowa kluczowe: związek metropolitalny, zadania metropolitalne, źródła dochodów związku metropolitalnego, wydatki budżetowe związku metropolitalnego
Dr Hab. Małgorzata Ofiarska, professor of the University of Szczecin
is an employee of the Faculty of Law and Administration at the University of Szczecin, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5311-0201
Professor Zbigniew Ofiarski
is an employee of the Faculty of Law and Administration at the University of Szczecin, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1675-933X
Sources of financing of metropolitan tasks
The study examined and assessed the legal regulations and the achievements of the legal doctrine and judicature in the area of defining the essence and boundaries determining the ways of understanding the concept of ‘metropolitan tasks’. Furthermore, the hypothesis that the public nature of these tasks, as well as the need for their continuous and uninterrupted implementation, determines the adoption of the model of financing metropolitan tasks with public funds was tested. The principle of independence of the metropolitan union formulated by the legislator, including its financial independence reflected in the structure of the union’s own budget, assumes that this budget is separate from the budgets of the territorial self-government units that are the union’s members. The assumptions of such a concept predispose the union’s own sources of income as the basis for financing the costs of performing metropolitan tasks. It arises from empirical research that two sources of such income, i.e. a share of personal income tax revenue and the obligatory annual contributions of union members, are dominant in the union’s financial management. The largest amount of the metropolitan union’s budget spending is allocated to the organization and operation of public transport within the area of the union. The research used the dogmatic law method and, as a supplement, the empirical and analytical method to examine the metropolitan union’s budget resolutions and its annual reports on their implementation.
Keywords: metropolitan union, metropolitan tasks, sources of income of the metropolitan union, the metropolitan union’s budget spending
Bibliografia / References
Augustyniak M., Metropolie we współczesnym samorządzie terytorialnym: kilka refleksji o problematyce wykonywania zadań metropolitalnych w Polsce i we Francji, „Studia Prawnoustrojowe” 2022/57
Bąkowski T., Realizacja zadań publicznych przez związek metropolitalny w kontekście zasady pomocniczości [w:] Sposoby realizacji zadań publicznych, red. B. Dolnicki, Warszawa 2017
Celarek K., Stowarzyszenie powiatów a związek powiatów – wybrane zagadnienia [w:] Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego, red. B. Dolnicki, Warszawa 2012
Dolnicki B., Jeszcze raz w sprawie metropolii, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/4
Dolnicki B., Koncepcja powiatu metropolitalnego, „Samorząd Terytorialny” 2014/7–8
Dolnicki B., Założenia ustawy o powiecie metropolitalnym Aglomeracji Górnośląskiej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2013/12
Dolnicki B., Augustyniak M., Marchaj R., Status prawny związku metropolitalnego w Polsce a metropolii we Francji. Studium prawnoporównawcze, Warszawa 2023
Dolnicki B., Marchaj R., Związek metropolitalny w województwie śląskim, „Samorząd Terytorialny” 2017/7–8
Gałuszka K., Obszary metropolitalne w Polsce – znaczenie, zarządzanie przez samorząd, finansowanie zadań metropolitalnych [w:] Wybrane problemy finansów samorządu terytorialnego, red. L. Patrzałek, Poznań 2008
Grochowski M., Samorząd na obszarach metropolitalnych. Raport z badań, „Samorząd Terytorialny” 2010/6
Holecki T., Sobczyk K., Robakowska M., Potencjał obszarów metropolitalnych w ochronie zdrowia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2023/2
Izdebski H., Samorząd terytorialny. Pionowy podział władzy, Warszawa 2020
Izdebski H., Zadania metropolitalne i ich wykonywanie – obecne próby rozwiązania kwestii metropolizacji, „Samorząd Terytorialny” 2021/7–8
Izdebski H., Zadania metropolitalne i instytucjonalne sposoby ich realizacji, „Samorząd Terytorialny” 2010/6
Jaworska-Dębska B., Współdziałanie jednostek samorządu terytorialnego w wybranych formach publicznoprawnych a ich samodzielność [w:] Decentralizacja i centralizacja administracji publicznej. Współczesny wymiar w teorii i praktyce, red. B. Jaworska-Dębska, E. Olejniczak-Szałowska, R. Budzisz, Warszawa–Łódź 2019
Korczak J., Wrocławski Obszar Metropolitalny – założenia do projektów ustawy o związku metropolitalnym w województwie dolnośląskim i aktów wykonawczych, „Samorząd Terytorialny” 2021/7–8
Kowalczyk E., Środki publiczne [w:] Leksykon zamówień publicznych, red. W. Dzierżanowski, M. Sieradzka, P. Szustakiewicz, Warszawa 2020
Krawczyk J., Postulat deglomeracji administracji publicznej – kilka uwag natury prawnoadministracyjnej i konstytucyjnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/12
Kulesza M., Kilka uwag o zarządzaniu aglomeracją miejską. Wyzwania instytucjonalne i prawne, „Samorząd Terytorialny” 2010/6
Małecka-Łyszczek M., Poziomy funkcjonowania kontroli zarządczej [w:] Kontrola zarządcza w jednostkach samorządu terytorialnego, red. B. Dolnicki, Warszawa 2019
Marchaj R., Miejsce związku metropolitalnego w województwie śląskim w strukturze administracji publicznej w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 2020/6
Marchaj R., Wójt, burmistrz i prezydent miasta jako delegat w zgromadzeniu związku metropolitalnego [w:] Pozycja ustrojowa organów jednostek samorządu terytorialnego, red. B. Dolnicki, Warszawa 2019
Marchaj R., Zadania związku metropolitalnego w województwie śląskim – zagadnienia podstawowe, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/3
Mielczarek-Mikołajów J., Związek metropolitalny jako organizator publicznego transportu zbiorowego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2021/333
Niziołek M., Problemy ustroju aglomeracji miejskich ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Warszawa 2008
Niżnik-Dobosz I., Wprowadzenie. Uwagi wstępne do rozdziału I [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2022
Ofiarska M., Local Authorities’ Funds as Sources of Revenues of the Metropolitan Association, „Central European Review of Economics & Finance” 2018/5
Ofiarski Z., Udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych jako źródło dochodów samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1990–2010 [w:] Księga jubileuszowa. Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Szczecinie 1995–2010, Szczecin 2010
Pest P., Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych, Warszawa 2016
Stasikowski R., Metropolia jako nowa forma samorządu terytorialnego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2011/11
Szlachetko J.H., Zakres działania i zadania samorządu metropolitalnego w świetle koncepcji MEGApolis. Postulaty de lege ferenda, „Samorząd Terytorialny” 2021/7–8
Ustawa o związkach metropolitalnych. Komentarz, red. T. Bąkowski, Warszawa 2016
Zachariasz I., Metropolie w debacie politycznej z perspektywy Unii Metropolii Polskich, „Samorząd Terytorialny” 2023/7–8
dr hab. Jakub H. Szlachetko, prof. UG
jest profesorem w Katedrze Postępowania Administracyjnego i Sądowoadministracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego; przewodniczącym Rady Instytutu Metropolitalnego; dyrektorem zarządzającym i adwokatem w firmie „SZLACHETKO konsulting”.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4152-5394
Tezy do ustawy o związkach metropolitalnych. Kilka propozycji dla Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji
Zespół Instytutu Metropolitalnego od lat prowadzi badania prawnoustrojowe nad samorządem metropolitalnym, ostatnimi czasy przedstawił zaś dokument pt.: Tezy do ustawy o związkach metropolitalnych. Stanowi on policy paper – dokument legislacyjny wskazujący rekomendowane kierunki reformy metropolitalnej. Nie jest to więc kolejna publikacja naukowa ani opracowanie eksperckie – tych jest bowiem w dyskursie wiele – lecz zespół konkretnych i praktycznych twierdzeń kierowanych do ustawodawcy, a w szczególności do prosamorządowych polityków, parlamentarzystów i pracowników administracji rządowej. Zespół Instytutu Metropolitalnego ma nadzieję, że Tezy do ustawy o związkach metropolitalnych, prezentowane w niniejszym tekście, trafią na podatny grunt legislacyjny.
Słowa kluczowe: reforma metropolitalna, samorząd metropolitalny, związek metropolitalny, obszar metropolitalny
Dr Hab. Jakub H. Szlachetko, professor of the University of Gdańsk
is a professor at the Department of Administrative and Administrative Court Proceedings of the Faculty of Law and Administration, University of Gdańsk, chair of the Council of the Metropolitan Institute, managing director and attorney-at-law at SZLACHETKO Consulting.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4152-5394
Theses on the Act on Metropolitan Unions. Several proposals for the Sejm of the Republic of Poland of the 10th term
The team from the Metropolitan Institute has been conducting legal research on metropolitan self-government for years, and has recently presented a document entitled ‘Theses on the Act on Metropolitan Unions’. It is a policy paper – a legislative document indicating the recommended directions of metropolitan reform. Therefore, it is not just another scientific publication or an expert study – there are many of them in the discourse – but a set of specific and practical assertions addressed to the legislator and, in particular, to pro-self-government politicians, parliamentarians and employees of government administration. The Metropolitan Institute’s team hopes that the Theses to the Act on Metropolitan Unions presented in this article will find favourable legislative ground.
Keywords: metropolitan reform, metropolitan self-government, metropolitan union, metropolitan area
Bibliografia / References
Informacja o wynikach kontroli Najwyższej Izby Kontroli: Utworzenie i funkcjonowanie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Warszawa 2022
Szlachetko J.H., Lex metropolitana. Ustawodawstwo metropolitalne w Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej, Gdańsk 2023
Szlachetko J.H., Model organizacyjny związku komunalnego. W kierunku uelastycznienia ustawowej regulacji, „Studia Iuridica Toruniensia” 2023/32
Szlachetko J.H., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
Szlachetko J.H., Tezy do ustawy o samorządzie metropolitalnym. Przyczynek do dyskusji o brakującej reformie, „Samorząd Terytorialny” 2021/1–2
Szlachetko J.H., Zakres działania i zadania samorządu metropolitalnego w świetle koncepcji MEGApolis. Postulaty de lege ferenda, „Samorząd Terytorialny” 2021/7–8
Szlachetko J.H., Mikuła Ł., Założenia polityki metropolitalnej dla Rzeczypospolitej Polskiej, Unia Metropolii Polskich 2023
Szlachetko J.H., Mikuła Ł., Związki metropolitalne „z przekształcenia”. Trzecia droga do metropolii, „Samorząd Terytorialny” 2023/12
Wolański Corporation, Raport ewaluacyjny. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia w kontekście realizacji polityki spójności, Warszawa 2023
Tomasz Kawa
jest doktorantem Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8537-4874
Przeciwdziałanie wykluczeniu mieszkaniowemu i bezdomności w dobie kryzysu ekonomicznego jako wyzwanie gminy
Z problemami wykluczenia mieszkaniowego i bezdomności mierzy się wiele osób w naszym państwie. W Konstytucji RP ustawodawca zobowiązał władze publiczne do prowadzenia polityki zmierzającej ku zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, szczególnie do przeciwdziałania bezdomności. Również gminy jako podstawowe jednostki samorządu terytorialnego mają za zadanie tworzyć warunki do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty. W artykule przeanalizowano uwarunkowania i możliwości prawne (instrumenty), jakimi dysponują władze publiczne i gminy, aby przeciwdziałać wykluczeniu mieszkaniowemu i bezdomności. Ponadto przedstawiono statystyki związane z analizowaną tematyką, ukazujące skalę omawianego problemu w naszym państwie. Tekst zakończono podsumowaniem zawierającym wnioski z przeprowadzonych badań oraz postulat o inwestycje dotyczące mieszkalnictwa.
Słowa kluczowe: bezdomność, wykluczenie mieszkaniowe, pomoc, władze publiczne, gmina
Tomasz Kawa
is a doctoral student of the Kraków University of Economics, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8537-4874
Prevention of housing exclusion and homelessness during the economic crisis as a challenge for the municipality
Many people in Poland are struggling with problems of housing exclusion and homelessness. In the Constitution of the Republic of Poland, the legislator obliged the public authorities to pursue a policy aimed at meeting the housing needs of the citizens, particularly in combating homelessness. Even municipalities, as the basic units of territorial self-government, also have the task of creating conditions for satisfying the housing needs of the community. The article analyses the conditions and legal possibilities (instruments) available to the public authorities and municipalities to prevent housing exclusion and homelessness. Furthermore, statistics related to the issues under review are presented, illustrating the scale of the problem in our country. The article ends with a summary containing the conclusions drawn from the research conducted and offers suggestions regarding housing investments.
Keywords: homelessness, housing exclusion, aid, public authorities, municipality
Bibliografia / References
Błaszko A., Jednostki sektora samorządowego. Organizacja, rachunkowość i sprawozdawczość, Warszawa 2023
FEANTSA, Europejska Typologia Bezdomności i Wykluczenia Mieszkaniowego ETHOS, 2008, https://www.feantsa.org/download/pl___7386404743356865659.pdf
FEANTSA, Seventh overview of housing exclusion in Europe 2022, https://www.feantsa.org/public/user/Resources/reports/2022/Rapport_Europe_GB_2022_V3_Planches_Corrected.pdf
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Krzekotowska K., Malinowska-Wójcicka M., Ochrona praw lokatorów i mieszkaniowy zasób gminy. Komentarz, Warszawa 2021
Małecka-Łyszczek M., Mędrzycki R., Osoby ubogie, niepełnosprawne i bezdomne w systemie pomocy społecznej, Warszawa 2021
Mędrzycki R., Zasada solidarności społecznej w prawie samorządu terytorialnego, Warszawa 2021
Olech P., Wykluczenie mieszkaniowe – zarys głównych problemów mieszkaniowych w Polsce oraz rekomendacje dla całościowej polityki społecznej, Ekspertyza przygotowana w ramach projektu „EAPN Polska – razem na rzecz Europy Socjalnej”, https://www.eapn.org.pl/eapn/uploads/2013/07/Wykluczenie-mieszkaniowe-–-zarys-gĹ‚Ăłwnych-problemĂłw-mieszkaniowych-w-Polsce.pdf
Pedagogika społeczna, red. T. Pilch, I. Lepalczyk, Warszawa 2003
Ploszka A., Publicznoprawny status jednostki skrajnie ubogiej, Warszawa 2019
Pytel A., Zadania gminy w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej a eksmisja rozumiana jako pewność ochrony przed bezdomnością, „Samorząd Terytorialny” 2016/6
Styczeń P., Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 56 w sprawie nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=7113D957
Adrian Perz
jest doktorantem w Katedrze Prawa Konstytucyjnego i Stosunków Międzynarodowych WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4183-5664
Właściciel nieruchomości, mieszkaniec, obciążony obowiązkami właściciela – kolizja pojęć i jej skutki dla gminy w zakresie dostępu do punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Uwagi na gruncie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
Zadaniem własnym gminy jest utrzymanie czystości i porządku oraz unieszkodliwianie odpadów komunalnych. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przesądza o obligatoryjności tego zadania. Jednym z kluczowym elementów jest obowiązek utworzenia przez gminę punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) oraz określony ustawowo standard świadczonych przez niego usług. Z uwagi jednak na ustawową kolizję pojęć właściciela nieruchomości, podmiotu zobowiązanego do wykonywania obowiązków właściciela nieruchomości oraz mieszkańca, nie jest jasne, komu w istocie i w jakim zakresie gmina jest zobligowana zapewnić dostęp do PSZOK. Rodzi to określone ryzyka związane zarówno z obsługą wszystkich ww. podmiotów przez PSZOK, jak i z odmową ich obsługi.
Słowa kluczowe: zadania własne gminy, selektywna zbiórka odpadów komunalnych, mieszkaniec gminy, właściciel
Adrian Perz
is a doctoral student of the Department of Constitutional Law and International Relations of the WSPiA University of Rzeszów, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4183-5664
The owner of real property, the inhabitant who has the obligations of an owner – conflict of notions and its consequences for the municipality regarding access to a selective municipal waste collection point. Comments on the Act on Maintaining Cleanliness and Order in the Municipalities
The maintenance of cleanliness and order, as well as the neutralization of municipal waste is the municipality’s own task. The Act on Maintaining Cleanliness and Order in the Municipalities does not prejudge that this task is obligatory. One of the key elements is the municipality’s obligation to open a selective municipal waste collection point (PSZOK) and the standard of services it provides, which is specified by law. However, given the statutory conflict of notions of the owner of real property, the entity obliged to perform the obligations of the owner of the real property and the inhabitant, it is essentially unclear who the municipality is obliged to give access to the PSZOK to and to what extent. This gives rise to specified risks related to both the support of all these entities by the PSZOK, as well as the refusal to support them.
Keywords: the municipality’s own tasks, selective municipal waste collection, inhabitant of the municipality, owner
Bibliografia / References
Budziarek M., Komentarz do art. 2 [w:] M. Budziarek, A. Szymczak, Utrzymanie czystości i porządku w gminach. Komentarz, LEX 2021
Dobosz P., Komentarz do art. 7 [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, LEX 2022
Gerasimiuk A., Czy jednostki samorządu terytorialnego mogą finansować wydatki związane z usuwaniem odpadów zawierających azbest z nieruchomości stanowiących własność osób fizycznych?, „Finanse Komunalne” 2009/9
Pilich M., Komentarz do art. 25 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, cz. 1 (art. 1–554), red. J. Gudowski, LEX 2021
Radecki W., Utrzymanie czystości i porządku w gminach. Komentarz, LEX 2016
Radzieja J., Dokonywanie wydatków z budżetu jednostki samorządu terytorialnego – kwalifikacja nieprawidłowości na tle przedmiotu dyscypliny finansów publicznych, LEX 2018
Sputowski A.J., Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi od 2022 r., LEX 2022
Szewc A., Komentarz do art. 7 [w:] G. Jyż, Z. Pławecki, A. Szewc, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, LEX 2012
Szostak P.M., Wstąpienie i wystąpienie właściciela nieruchomości niezamieszkałej do zorganizowanego przez gminę systemu gospodarowania odpadami komunalnymi po 6 września 2019 r., „Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych” 2021/5
dr Piotr Pięta
Uniwersytet WSB Merito Warszawa.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3337-7712
Praktyka funkcjonowania inicjatywy lokalnej w miastach na prawach powiatu
Inicjatywa lokalna funkcjonuje w polskim samorządzie lokalnym już od kilkunastu lat. Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, która wprowadziła tę instytucję, miała na celu stworzenie nowej formy współpracy, służącej pobudzeniu oddolnych inicjatyw obywateli w celu rozwiązywania istotnych dla społeczności lokalnej problemów. Celem niniejszego artykułu jest sprawdzenie, jak w praktyce realizowana jest idea inicjatywy lokalnej. W publikacji zweryfikowano m.in., czy miasta na prawach powiatu posiadają stosowne uchwały w tej sprawie. Ponadto zbadano liczbę wniosków złożonych w ramach tej inicjatywy oraz stopień realizacji propozycji mieszkańców.
Słowa kluczowe: inicjatywa lokalna, miasta na prawach powiatu, samorząd lokalny
Dr Piotr Pięta
WSB Merito University in Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3337-7712
The functioning of the local initiative in cities with the rights of counties in practice
The local initiative has already been operating in Polish local self-government for a dozen or so years. The objective of the amendment to the Act on the public benefit activities and the volunteer service, which introduced this institution, is to create new forms of cooperation to stimulate bottom-up initiatives of citizens to solve problems of importance to the local community. The objective of this article is to check how the idea of the local initiative is implemented in practice. The article verifies, among other things, whether cities with rights of counties have appropriate resolutions on this matter. It also analyses the number of applications submitted under this initiative and the extent to which the propositions of the inhabitants have been implemented.
Keywords: local initiative, cities with the rights of counties, territorial self-government
Bibliografia / References
Biga B., Zagrożenia wynikające z jednoczesnego wdrażania inicjatywy lokalnej i budżetu obywatelskiego, „Ekonomia Społeczna” 2016/1
Gawłowski R., Inicjatywa lokalna jako przykład koprodukcji usług publicznych, „Zarządzanie Publiczne” 2018/2
Popławski M., Budżet partycypacyjny a lokalne programy wyborcze. Analiza na przykładzie Torunia [w:] Administracja publiczna. Wybory samorządowe 2014, red. D. Plecka, Z. Osmólska, Toruń 2015
Wałkuski R., Czyn społeczny 2.0, czyli inicjatywa lokalna, https://publicystyka.ngo.pl/czyn-spoleczny-2–0-czyli-inicjatywa-lokalna
Waszak Ł., Inicjatywa lokalna – podstawa prawna [w:] red. E. Chromniak [i in.], Samorząd z inicjatywą lokalną, Kraków 2013
Paulina Wolszczak
jest doktorantką w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8643-9799
Charakter prawny stosunku dotacji oświatowej
Od wielu lat osoby kierujące szkołami lub placówkami oświatowymi dochodzą przed sądami zasądzenia na ich rzecz kwot tytułem wyrównania zaniżonych dotacji oświatowych. Przyczynę takiego stanu rzeczy stanowi brak wystarczającej precyzji przepisów ustawowych regulujących wykonywanie tych transferów finansowych. Wątpliwości budzi jednak właściwa podstawa roszczeń oraz charakter prawny zasądzanych środków. Podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia tych kwestii ma ustalenie charakteru prawnego stosunku dotacji oświatowej. Analiza jego cech wskazuje, że jest on administracyjnoprawny, nie zaś cywilnoprawny. Mimo bowiem technicznej możliwości jego opisu przy użyciu siatki pojęciowej prawa cywilnego, odnoszącej się do stosunku zobowiązaniowego, jego strony nie są podmiotami autonomicznymi i równorzędnymi względem siebie, a środki pieniężne przekazane na tej podstawie mają charakter publiczny.
Słowa kluczowe: dotacje oświatowe, charakter prawny stosunku dotacyjnego
Paulina Wolszczak
is a doctoral student at the Doctoral School of Social Sciences of the University of Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8643-9799
Legal nature of the educational subsidy relationship
People in charge of schools or educational institutions have been claiming the award of amounts compensating for the underpaid educational subsidies before the courts for many years. The reason for this has been that the statutory provisions governing these financial transfers have not been sufficiently precise. However, there have been doubts as to the proper basis for the claims and the legal nature of the funds awarded. The determination of the legal nature of the educational subsidy relationship is of fundamental importance to the settlement of these issues. The analysis of its features suggests that it is of an administrative law and not a civil law nature. This is because, despite the technical possibility of describing it using the conceptual framework of civil law, referring to a contractual obligation, its parties are not autonomous and equal entities with respect to each other, and the funds transferred on this basis are of a public nature.
Keywords: education subsidies, legal nature of subsidy relationship
Bibliografia / References
Borodo A., Subwencje ogólne i dotacje celowe dla samorządów – zasady ogólne, procedury prawne i roszczenia [w:] Dotacje i subwencje w systemie finansowym samorządu terytorialnego, red. A. Borodo, Toruń 2013
Borysiak W., Komentarz do art. 353 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. W. Borysiak, K. Osajda, Legalis 2023
Borysiak W., Komentarz do art. 471 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. W. Borysiak, K. Osajda, Legalis 2023
Doliwa A., Komentarz do art. 1 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis 2023
Drachal J., Jagielski J., Stankiewicz R., Komentarz do art. 3 [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Legalis 2023
Dybowski T., Pyrzyńska A., Świadczenie [w:] System Prawa Prywatnego, red. B. Kordasiewicz, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Legalis 2020
Gajewski S., Sądowoadministracyjna kontrola udzielania dotacji z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 90 ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty, „Finanse Komunalne” 2015/4
Gniady L., Roszczenia o wypłatę zaniżonych dotacji dla przedszkoli niepublicznych, „Samorząd Terytorialny” 2018/3
Janiszewska B., Komentarz do art. 1 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, cz. 1 (art. 1–554), red. J. Gudowski, LEX 2021
Klein A., Elementy zobowiązaniowego stosunku prawnego, Wrocław 2005
Kołaczkowski B., Ratajczak M., Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2010
Lachiewicz W., Pawlikowska A., Beneficjenci dotacji oświatowych – zakładanie szkół i placówek publicznych i niepublicznych [w:] P. Ciszewski (i in.), Dotacje oświatowe, Warszawa 2021
Lackoroński B., Komentarz do art. 379 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. W. Borysiak, K. Osajda, Legalis 2023
Lenio P., Glosa do wyroku SN z dnia 27 października 2017 r., IV CSK 732/16, „Studia Iuridica Lublinensia” 2020/3
Machnikowski P., Komentarz do art. 1 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2021
Machnikowski P., Komentarz do art. 353 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2021
Machnikowski P., Struktura zobowiązania [w:] System Prawa Prywatnego, red. B. Kordasiewicz, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Legalis 2020
Nazaruk P., Komentarz do art. 1 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2023
Olszewski A.T., Dotacja dla przedszkoli prowadzonych przez podmioty inne niż jednostki samorządu terytorialnego po zmianach dokonanych reformą przedszkolną z 2013 r., „Finanse Komunalne” 2015/9
Olszewski A.T., Ocena prawidłowości ustalenia wysokości dotacji, o której mowa w art. 90 ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty, z perspektywy sądowoadministracyjnej, „Finanse Komunalne” 2015/5
Ostrowska A., Samodzielność samorządu terytorialnego w zakresie udzielania dotacji – wnioski de lege ferenda, „Samorząd Terytorialny” 2020/11
Ostrowska A., Samorządowe prawo dotacyjne. Dotacje jako wydatki jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2018
Ostrowska A., Spór o właściwość sądową w sprawach ustalania wysokości dotacji oświatowych, „Finanse Komunalne” 2015/3
Ostrowska A., Udzielanie dotacji niepublicznym jednostkom oświaty – samorządowa powinność czy samorządowe władztwo finansowe? [w:] Dotacje i subwencje w systemie finansowym samorządu terytorialnego, red. A. Borodo, Toruń 2013
Pajor T., Odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania, Warszawa 1982
Pierzchała J., Prawo oświaty prywatnej, Warszawa 2016
Pilich M., Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa 2015
Safjan M., Komentarz do art. 353 [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020
Sobolewski P., Komentarz do art. 1 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. W. Borysiak, K. Osajda, Legalis 2023
Szczepaniak R., Komentarz do art. 1 [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1–352, red. M. Gutowski, Legalis 2021
Szczepaniak R., Węzłowe problemy stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016/4
Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. Z. Ofiarski, Warszawa 2021
Wierzbicki J., Komentarz do art. 126 [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, Legalis 2023
Wolszczak P., Charakter prawny odpowiedzialności podmiotu dotującego za udzielenie i wypłatę dotacji oświatowej w zaniżonej wysokości. Glosa do wyroku SN z dnia 9 lipca 2020 r., V CSK 502/18, „Samorząd Terytorialny” 2022/1–2
Ziemski K.M., Indywidualny akt administracyjny jako forma prawna działania administracji, Poznań 2005
Sebastian Sajnóg
jest starszym analitykiem Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
ORCID: https://orcid.org/0009-0008-3040-9743
Wysokość stawek podatku od nieruchomości w latach 2018–2023
Celem artykułu jest analiza procesu kształtowania stawek podatku od nieruchomości przez gminy w Polsce. Wartości tych stawek są regulowane na poziomie lokalnym, przy czym roczne limity, dostosowywane do poziomu inflacji, określane są centralnie. Przeprowadzona analiza potwierdza, że samorządy często podejmują decyzje o zwiększeniu tych stawek, co można było zaobserwować w przypadku aż 92,7% gmin w 2023 r. Szczególnie widoczny jest ten trend w latach, w których wprowadzono zmiany w przepisach podatkowych na szczeblu krajowym. W większości gmin stawki podatku od nieruchomości utrzymują się w okolicach górnych limitów i różnią zazwyczaj tylko kilkoma–kilkunastoma punktami procentowymi. Opłaty od budynków mieszkalnych są zazwyczaj niższe w porównaniu z innymi rodzajami nieruchomości – w analizowanym okresie o blisko 20%.
Słowa kluczowe: podatek od nieruchomości, dochody jednostek samorządu terytorialnego, finanse publiczne
Sebastian Sajnóg
is a senior analyst at the Polish Economic Institute.
ORCID: https://orcid.org/0009-0008-3040-9743
The level of property tax rates in 2018–2023
The objective of the article is to analyse the process of setting the rates of property tax by municipalities in Poland. The values of these rates are regulated at local level, whereby the annual limits are adapted to the level of inflation, which are set centrally. The analysis performed confirms that local authorities frequently make decisions to increase these rates, which was observable in the case of as many as 92.7% of municipalities in 2023. This trend is particularly noticeable in the years in which the changes were made to the tax regulations at national level. The rates of property tax in most municipalities have remained in the area of the upper limits and usually differ by several to a dozen or so percentage points. The charges for residential buildings art usually lower than in the case of other types of property – by almost 20% in the period in question.
Keywords: property tax, territorial self-government unit income, public finance
Bibliografia / References
Kałążny A., Opodatkowanie infrastruktury podatkiem od nieruchomości, Warszawa 2020
Wołowiec T., Preferencje w podatku od nieruchomości a reakcje podatników prowadzących działalność gospodarczą, „Samorząd Terytorialny” 2019/4
Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, red. W. Wójtowicz, Warszawa 2020
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2018
prof. dr hab. Piotr Niedzielski
Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem, Instytut Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński oraz Zakład Logistyki i Innowacji, Instytut Zarządzania, Uniwersytet Pomorski w Słupsku.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5024-4722
Recenzja monografii Zbysława Dobrowolskiego pt. Kontrola zarządcza – koncepcje, metody, techniki, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2022
Review of Zbysław Dobrowolski’s monograph entitled Management control – concepts, methods, techniques, Wolters Kluwer Polska, Warsaw 2022
Krzysztof Gruszecki
jest radcą prawnym.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5759-700X
Kontrola sądowa zarządzenia pokontrolnego wydanego na gruncie ustawy – Prawo wodne. Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 20 stycznia 2023 r. (II SA/Gl 1329/22)
W glosowanym wyroku sąd zajął się istotną z punktu widzenia praktyki problematyką przeprowadzania kontroli dotyczącej gospodarki wodnej. Zakres przedmiotowy takich kontroli wód został określony w art. 334 ustawy – Prawo wodne. Natomiast podstawę wydawania zarządzeń pokontrolnych stanowi art. 341 ust. 1 tej ustawy. Pogląd wyrażony przez sąd zasługuje na aprobatę. Dokonując oceny prawidłowości wydanych zarządzeń pokontrolnych, zawsze należy mieć jednak na uwadze to, czy znajdują one dostateczne odzwierciedlenie w dokonanych ustaleniach faktycznych. Duży wpływ na ocenę zarządzeń pokontrolnych będzie miał również sposób ich redakcji.
Słowa kluczowe: gospodarka wodna, kontrola, korzystanie z wód, zarządzenia pokontrolne
Krzysztof Gruszecki
is a legal counsel.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5759-700X
Judicial control of a post-audit order issued on the basis of the Water Law. Commentary on the ruling of the Voivodship Administrative Court in Gliwice of 20 January 2023 (II SA/Gl 1329/22)
In this ruling, the court addressed the issue of conducting an audit of water management, which is of importance from the practical point of view. The scope of such audits of the waters was specified in Article 33 of the Water Law. However, the basis for issuing post-audit orders is Article 341, para. 1 of that Act. The view expressed by the court deserves approval. When assessing the correctness of the post-audit orders that are issued, consideration should always be given to whether they are sufficiently reflected in the factual findings made. The method in which the post-audit orders are drafted also has a major impact on their assessment.
Keywords: water management, audit, use of waters, post-audit orders
Bibliografia References
Danecka D., Komentarz do art. 12 [w:] W. Radecki, D. Danecka, Inspekcja Ochrony Środowiska. Komentarz, Warszawa 2020